Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

İmalat Sırasında Oluşan Fire Gider Yazılabilir mi? Yüklenilen KDV Düzeltilmeli mi?

Fire Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlüğünde “Bir iş yapılırken çıkan artık parça. Eksik, noksan olan.” şeklinde karşılık bulmuştur.

Ordu Valiliği Defterdarlık Gelir Müdürlüğü’nün 08.02.2023 tarihli E-25953680-045.02-6823 sayılı özelgesinde ise fire, “bir malın üretim veya tüketim aşamalarında kendiliğinden oluşan ve miktarı kesin olarak tespit edilemeyen, ancak envanter sırasında kayıtlardan ortaya çıkarılabilen bir azalmayı ifade etmek için kullanılmaktadır. Bir malın imalat sürecinde veya tüketiciye arzına kadar kendi doğal akışı içerisinde, ticari ve teknik icaplara uygun olarak uğradığı kayıpları fire olarak kabul etmek gerekmektedir. Bu bağlamda, ticari emtialar fiziksel özellikleri gereği buharlaşma, erime, kuruma, çekme, ya da sızma, dökülme gibi nedenlerle miktarsal azalmaya maruz kalabilmektedirler. Ayrıca emtianın stok, nakil ve satış aşamalarında kırılma, çürüme, yırtılma gibi nedenlerle kısmi fiziksel kayba veya değer kaybına uğraması mümkündür. Yine ticari emtianın bulunduğu koşullar, depo edilme biçimi ve sınai mal üretiminde kullanılan teknik ve üretim koşulları gibi pek çok nedenle de fire oluşabilmektedir. Gerek dönem başı gerekse dönem sonu fiili mal stoklarının ne şekilde tespit edileceği ise Vergi Usul Kanununun 186’ncı maddesinde belirtilmiştir.

Bu kapsamda, mal dengesi bakımından, kaydi dönem sonu stokunun değeri yerine fiili dönem sonu stokunun değeri dikkate alınacağından, fire miktarları da otomatik olarak gider yazılmış, başka bir deyişle, dönem sonu stoku, miktar olarak fire miktarı kadar eksik gösterilmiş olacaktır. 

…

60 No.lu Katma Değer Vergisi Kanunu Sirkülerinin (8.1.3.3.) bölümünde; “Fire, bir malın imalat sürecinde veya tüketiciye arzına kadar kendi doğal akışı içinde uğradığı fiziksel kayıp olarak tanımlandığından, imalat sırasında veya sonrasında meydana gelen firelerin zayi olan mal kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmamaktadır. Bu durumda, daha önce indirim konusu yapılan KDV’nin de düzeltilmesine gerek yoktur. Ancak, yasal düzenleme veya ilgili mesleki kuruluşlar tarafından belirlenen fire miktarını aşan kayıplara ilişkin giderlerin, Gelir veya Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre kazancın tespitinde indiriminin kabul edilmemesi halinde, bu giderler dolayısıyla yüklenilen KDV’nin de indirim konusu yapılması mümkün değildir.” açıklamasına yer verildikten sonra,

-Akaryakıtın depolanması sırasında ortaya çıkan ve ilgili kuruluşlar tarafından belirlenen oranlar dahilindeki kayıpların,

-Balık çiftliklerinde balık üretimi esnasında pazarlama aşamasına ulaşıncaya kadar geçen süreçte, balık üretim ve besleme firesi olarak oluşan balık ölümlerinin,

-Tavuk çiftliklerinde, üretimin doğal sonucu olarak ortaya çıkan kayıpların

-Hazır giyim eşyası dikiminde veya ayakkabı yapımında üretim sürecindeki kesme, biçme, dikme gibi işlemlerin doğal sonucu olarak ortaya çıkan kayıpların fire olarak değerlendirilmekte olduğu ifade edilerek, bunlara ilişkin olarak yüklenilen KDV'nin indirim konusu yapılabileceği belirtilmiştir.

Buna göre; tarafınızca hallerden alınan yaş meyve ve sebzelerde meydana gelen fire miktarlarına (yasal düzenleme veya ilgili mesleki kuruluşlar tarafından belirlenen fire miktarını aşmamak kaydıyla) ilişkin olarak yüklenilen KDV’nin indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.

Diğer taraftan, fire miktarını aşan kayıplar nedeniyle yüklenilen KDV’nin ise indirim konusu yapılması mümkün bulunmayıp, bu kayıplara ilişkin olarak hesaplanacak KDV’nin beyannamenin “İlave edilecek KDV” satırına yazılmak suretiyle düzeltilmesi gerekmektedir.” ifadelerine yer verilmiştir.

Örnek: Plastik kapı ve pencere imalatı yapan ABC Plastik Kapı ve Pencere İmalat San. Tic. Ltd. Şti.’nin verileri aşağıdaki gibidir.

-Dönem başı ilk madde malzeme stoğu: 0 mt

-Dönem içi P.V.C. profil hammadde alımı: 1.800 mt / birim fiyatı:100 TL + KDV %20

-Dönem içinde üretilen P.V.C. imalat miktarı 950 mt

-Dönem sonu P.V.C. Profil Hammadde Stoğu: 800 mt

Dönem içi 1.800 mt hammadde alımı yapılmış olup dönem sonu stok miktarı ise 800 mt’dir. Bu durumda kullanılan hammadde miktarı 1.000 mt’dir. Fakat üretim miktarı 950 mt. Bu durumda aradaki 50 mt firedir. Şimdi fire miktarının gider yazılıp yazılamayacağını inceleyelim. Bunun için İstanbul Ticaret Odasının fire randıman oranlarına bakılabilir.*

PLASTİK KAPI – PENCERE*

“P.V.C. doğrama ve panjurun hammadde kullanılarak profil çekme imalatı aşamasında uygulanacak fire oranı %5’dir.

Profillerin konfeksiyon ve uygulama aşamasındaki fire oranları;

P.V.C. profilleri 6 m. boyunda olup kapı ve pencerelerin ebadına göre kesilerek hazırlanmaktadır. Kapı ve pencere profillerinin kesiminden sonra kaynak makinesine en küçük parçaların pencere ebadının 40 cm.den küçük olamaması nedeniyle fire oranı konfeksiyon imalatı esnasında %6 civarında olmaktadır. İmal edilmiş kapı ve pencerelerin montajı esnasında ise %1 fire oluşmaktadır.”

Bu durumda yevmiye kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır. (Firenin %5 olduğu kabul edilmiştir.)

950 mt üretim için imalata verilen İMM hesabı (100*950=95.000 TL)

950 mt üretim için kullanılan 1.000 mt’nin 50 mt’si firedir. (50*100=5.000 TL) Bu tutar üretim için kullanılan miktarın %5’i olduğu için üretim gideri olarak dikkate alınabilecek.

-Dönem içinde üretilen P.V.C. imalat miktarının 850 mt olması halinde;

850 mt üretim için imalata verilen İMM hesabı (100*850=85.000 TL)

850 mt üretim için kullanılan 1.000 mt’nin 150 mt’si firedir. (150*100=15.000 TL) Bu tutar üretim için kullanılan miktarın %15’i olup yasal fire oranı olan %5’den fazladır. Bu durumda %5’i yasal fire, kalan %10’luk kısım ise KKEG olarak dikkate alınacak. Bu noktadan sonra yasal fire üstünde kalan miktara isabet eden KDV’nin de düzeltilmesi gerekecektir.

KAYNAKLAR

08.02.2023 tarihli E-25953680-045.02-6823 sayılı özelge

*https://ito.org.tr/tr/hizmetler/fire-ve-randiman-oranlari

04.09.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.