Osman Biçeroğlu
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
osmanbiceroglu@hotmail.com

Ticari ve Vergisel Uyuşmazlıklarda Bilirkişilik

I. Türk Yargı Düzeninde Bilirkişinin Konumu

            Sosyal ilişkiler içinde karşılaştığı hukuki uyuşmazlıkları çözmekle görevli yargı makamlarının ve özellikle hakimin, sosyal ilişkilerin çok yönlülüğü ve karmaşıklığı ölçüsünde, "mimar", "mühendis", "doktor", "mali müşavir", "jeolog", "grafolog", "kimyager" gibi farklı alanlarda uzmanlık sahibi kişilerin bilgisine ihtiyaç duyması kaçınılmazdır. Uzmanlık alanlarının her geçen gün daha bir  geliştiği ve derinleştiği günümüz dünyasında, hakimin sağlıklı bir yargılama için bu uzman kişilerin yardımına olan ihtiyacı daha şiddetle kendini hissettirmektedir.

            Bilirkişilik kurumu, yargılama usulüne ilişkin kanunlarımızda düzenlenmiş bir konudur. Bilirkişi, yargılama prosedürü içinde hakimin ihtiyaç duyduğunda başvurduğu bir “yardımcısı” ve bir “yargılama sujesi” olarak değerlendirilmiştir. Nitekim bir Yargıtay kararında “bilirkişinin görevi hakime yardımcı olmaktır” denilmektedir[i][1].
 

II. Bilirkişinin Nitelikleri
 

          A. Uzmanlık (İhtisas) ve Yeterlilik (Ehliyet)

Hakim, çözümü özel veya teknik bir bilgiyi gerektiren konularda bilirkişi görüşüne başvurmak durumunda olduğuna göre, bilirkişinin özel bir konuda veya teknik bir alanda uzman olması gerektiği varsayılmıştır. Hakim, hukuki uyuşmazlıkların çözümünde uzmandır. Bilirkişi ise, hukuki ilişkinin özel ve teknik bilgi gerektiren boyutunda ve maddi vakıaların nitelendirilmesinde kendi uzmanlığı ile hakime yardımcı olur.

            Özel veya teknik bilgi gerektiren konunun hangi uzmanlık alanına girdiğini belirlemek önemli olduğu kadar, o uzmanlık alanında bulunan kimselerden hangilerinin, mesleki yeterlilik bakımından o konuyu açıklamaya/çözümlemeye en liyakatli uzman kimse olduğunu bilmek de önemlidir[i][6]. Bunun için, bilirkişilerin kimlik ve uzmanlık bilgilerinin denetlenebilir şekilde açık olarak yazılmasında yarar vardır. muhasebe alanı ile ilgili bir konuda "yeminli mali müşavir" belgesi mi aranacaktır, bilirkişinin muhasebe öğretim üyesi[i][9] olması mı aranacaktır veya serbest muhasebeci olmak yeterli mi görülecektir?[i][10] Buna elbette somut olayın gerektirdiği özellikler dikkate alınarak hakim tarafından karar verilecektir.

            Nitekim Yargıtay, iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle SSK tarafından açılan rücuan tazminat davasında, işverenin kusur oranının tespiti için oluşturulması gereken bilirkişi heyetinde, o hastalık konusunda uzman bir hekim, iş sağlığı ve iş güvenliği konularında bir uzman ile hukukçu bir uzmanın yer alması gereğini şart koşmaktadır.
 

III.Bilirkişi raporunun bağlayıcılığı
 

Ceza muhakemeleri kanunu’nda bilirkişi raporlarının bağlayıcı olup olmadığı konusunda açık Bir hüküm yoktur.Bağlayıcılık hakkında açık bir hüküm olmaması nedeniyle taktiri bir delil olduğunu kabul etmek gerekir.Bilirkişi raporunun sanığa okunup bilgisinin alınması şarttır.Yargıtay bilirkişi raporlarının sanığa okunup bilgisinin alınması şart olarak sunmuştur. Yargıtay bilirkişi Raporlarının duruşmada sanığa okunup görüşünün alınmamasını bozma nedeni saymaktadır.

 

MALİ MÜŞAVİRLERİN BİLİRKİŞİ OLARAK GÖREVLENDİRİLDİĞİ BAZI SUÇLAR
 

Mali müşavir sıfatıyla görevlendirilen bilirkişinin aynı zamanda hukukçu olması gerekmez.Ancak blirkişi olarak görevlendirilecek kişinin görevlendirildiği alanda genel kültür düzeyinde de olsa bilgi sahibi olmasında yarar vardır.Mali yönü olmayan hemen hemen hiçbir suç yok gibidir.Akçalı yönü olmadığı düşünülen cinayetlerin bile bir çıkar çekişmesine dayandığı düşünülürse ,mali müşavirlere bütün ceza hukuku alanında ihtiyaç duyulacağı söylenebilir.
 

1. Zimmet Suçu:Zimmet suçu kamu idaresine karşı işlene bir suçtur.Zimmet suçunun tanımı Türk ceza kanunun 247.maddesinde yapılmıştır.Görevi nedeniyle zilyedliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetmekle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandılır.
2. Vergi usul kanununda öngörülen sahte belge düzenlemek ve Kullanmak Suçları:

Bu suçlar Ceza kanunuda değil 213sayılı vergi usul yasasının ikinci kısmında düzenlenmiştir.Vergi usul yasasının 359.maddesinde yazılı ,Asliye Ceza Mahkemesi nin görevine giren ve yaptırımı altı aydan üç yıla kadar hapis cezası olan kaçakçılık suçları;

1)      defter ve Kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapmak

2)      Defter ve kayıtlarda gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgili bulunmayan

Kişiler adına hesap açmak

3)      defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter,belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydetmek.

4)      Defter,kayıt ve belgeleri tahrif etmek.

5)      Defter ve belgeleri gizlemek.

6)      Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenlemek veya bu belgeleri kullanmak,suçlarıdır.

Ağır ceza mahkemesinin görevine giren ve yaptırımı 18 aydan 3 yıla kadar ağır hapis cezası olan vergi kaçakçılığı suçları ise;

1)      Defter ,kayıt belgeleri ve yok etmek,

2)      Defter sayfalarını yok ederek yerine başka sayfalar koymak veya hiç yaprak koymamak

3)      Belgelerin asıl ve suretlerini tamamen veya kısmen veya kısmen sahte olarak düzenlemek

4)      Sahte olarak düzenlene belgeleri kullanmak

5)      Maliye bakanlığı ile anlaşması olmadığı halde belge basmak,sahte olarak basmak,bu belgeleri kullanmak olarak kabul edilmiştir.
 

Vergi usul kanunu açısından sahte belge düzenleme suçu sahte belgenin tanımı vuk 359/B-1 maddesinde yapılmıştır.Buna göre gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlen belgeler sahte belgelerdir.Yasaya göre sahteliğin belgenin aslında veya suretinde yapılması arasında yapılması arasnda bir ayrım yapılmamıştır.Vergi yasaları uyarınca fatura ve diğer belgelerin hiç  düzenlenmemesi sahtelik olarak kabul edilmemektedir.
 

Hukuk davalarında Bilirkişilik;
 

BilirkişilikHukuk usulü muhakemeleri kanunun 275 maddesi uyarınca yargılama sürecinde özel ve teknik bilgiye ihtiyaç duyulan hallerde bilgi ve görüşüne başvurulan kişidir.
 

MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİ VE BİLİRKİŞİLİK;
 

Mesleğimizin kaidelerini düzenleyen 3568 sayılı yasanın yasaklar başlıklı 45 maddesini bilirkişiliği meslekle bağdaşmayan işlerden sayılmaz olarak nitelemiştir.Bu açıdan 3568 sayılı yasa çerçevesinde ünvana sahip meslek mensuplarından olan Serbest Muhasebeci ,Serbest Muhasebeci Mali Müşavir,ve Yeminli Mali Müşavir’ler meslekleri ile ilgili olarak bilirkişi görevi alabilmektedir.Meslek Mensubu ,Humk’nun 275 maddesinde bulunan mahkeme çözümü özel teknik bir bilgiyi gerektiren hallerde bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir hükmü uyarınca bilirkişi olarak atanmaktadır.Çünkü yaptığımız iş gerçekten özel ve teknik bilgiyi getirmektedir.Bir meslek mensubu;
 

Muhasebe Hukuku’na

Muhasebenin temel kavramlarına’

Mali tabloların İlkelerine

Göre incelemesini yapmak ve senelerin süzgecinden geçerek oluşan tecrübelerini de katarak

Raporunu hazırlamak durumundadır.Diğer bir anlatımla Mahkeme bizi,görevimizi bu çerçevede yapacağımızı düşünerek atamaktadır.

MALİ MÜŞAVİRDEN BİLİRKİŞİ OLARAK İSTENEBİLECEK RAPOR ÇEŞİTLERİ

Ayın olarak konulacak demirbaşın değerinin tespiti.

Borçların sermayeye ilavesinde yapılacak tespiti.

Bilanço Usulü defter tutan mükelleflerin işletmelerin şirketine dönüştürülmesi

-Şirket Birleşmelerinde Yapılacak Tespit

-Şirketlerin nevi değiştirmesi halinde yapılacak tespit

-Faaliyet Tespiti

-Tasfiye için tespit.

-Sermayenin azaltması

20.11.2006

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.