YAZARLARIMIZ
Murat Dayanç
Yeminli Mali Müşavir
Eski Baş Hesap Uzmanı
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
mdayanc@bnddenetim.com



32 Sayılı Karara İlişkin Yeni Değişikliklerin Karşılaştırılmalı İzahı

I) GİRİŞ

25.2.1930 tarih ve 1433 sayılı Resmi Gazete (RG)’de yayımlanan Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 6258 sayılı Kanun ve 2/7/2018 tarih ve 700 sayılı KHK’nin 8 inci maddesiyle ile değişik 1 inci maddesinden alınan yetkiyle[1] 13.09.2018 tarih ve 30354 sayılı RG’de yayımlanan 85 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararı (CK) ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar’ın 4 üncü maddesine yeni bir bent eklenerek “Türkiye’de yerleşik kişilerin, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca belirlenen haller dışında, kendi aralarında menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dâhil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacağı ve bu hükümler yürürlüğe girdikten itibaren otuz gün içinde daha önce akdedilmiş yürürlükteki sözleşmelerin döviz cinsinden kararlaştırılmış bedellerinin Türk Parasına çevrilmesi gerektiği” hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda yer alan maddede belirtilen “Maliye Bakanlığı’nca belirlenen hallerin” ne olduğu anılan Bakanlıkça 6.10.2018 tarih ve 30557 sayılı RG’de yayımlanan “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’De Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/51)” isimli düzenleme ile belirlenmiştir.

Bu düzenleme ile 28/2/2008 tarihli ve 26801 sayılı RG’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’in mülga 8 inci maddesi başlığı ile birlikte değiştirilmiştir. Ancak anılan bu Tebliğ ve uygulaması pek çok sorunu ve tartışmayı beraberinde getirmiş ve uygulayıcıların pek çoğu açısından hem anlaşılmasında hem tatbik edilmesinde büyük sorunlarla karşılaşılmıştır.

Bu sorunları aşmak adına anılan 2008-32/34 sayılı Tebliğ 16.11.2016 tarih ve 30597 sayılı RG’de yayımlanan 2018-32/52 sayılı yeni Tebliğ ile yeniden ele alınmış ve önceki Tebliğin pek çok maddesinde değişiklik yapılarak yayım tarihi olan 16.11.2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Ancak yine bilinmektedir ki önceki Tebliğ açıklamaları ve uygulaması 85 numaralı CK uyarınca 13.10.2018 tarihi itibariyle sona ermiş yani ilk Tebliğe göre düzenlenen pek çok dövizli sözleşme türü Türk parasına çevrilmesi gerekmiş ve bu anlamda anılan sözleşmeler 13.10.2018 tarihinden önce gerekli değişikliklere mahzar kılınmıştır.

Fakat ne gariptir ki uygulama tarihi esas olarak sona ermiş bulunan düzenleme 16.11.2018 tarihinde yapılan bu yeni Tebliğ açıklaması ile bize göre pek çok doğru düzenlemeleri içermesine rağmen, uygulamanın daha da karmaşık ve içinde çıkılamaz noktaya taşınmasına hizmet etmiştir. Bir nevi yapboz tahtası gibi pek çok iktisadi varlığı etkileyen yeni hükümler getirilerek, hem uygulayıcıların kafasının karışmasına hem de daha önce bir şekilde dönüştürülen/değiştirilen sözleşmelerin tekrar masaya yatırılarak eski haline dönüştürülmesi yolu açılmıştır.

Tüm bunlar, bu düzenlemeyi yapan iradenin de kafasının karışık olduğunu hatta yapılan düzenlemelerin süzgeçten geçirilmeden hayata geçirilerek ehil kişilerce yönetilmediğini bize göstermektedir.

Uzmanlığımızca yapılan bu çalışmada yapılan yeni değişikliklerin detay açıklamasına girmeden Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in 8 inci maddesinde değişiklik yapılmasını öngören bu yeni düzenlemenin fıkra fıkra ele alınarak hangi değişikliği içerdiği noktasında fikir verilmeye çalışılacak ve uygulayıcılara ve meslektaşlarımıza bu anlamda destek olunmaya çalışılacaktır.

II) 32 SAYILI KARARA İLİŞKİN TEBLİĞ’DE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERİN KARŞILAŞTIRMALI SUNUMU

ESKİ FIKRA NO

FIKRA AÇIKLAMASI

YENİ FIKRA NO

FIKRA AÇIKLAMASI

YAPILAN DEĞİŞİKLİĞİN ESASLARI

1

Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, konusu serbest bölgeler dâhil yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.

1

Türkiye’de yerleşik kişiler kendi aralarında akdedecekleri; konusu yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.

Önceki Tebliğle yeni Tebliğin Fıkra numarasında değişiklik olmamış ve 1 numaralı fıkra olarak her ikisinde yer almıştır. Yeni düzenleme ile eski arasında serbest bölgeler dahil ibaresi kaldırılmak suretiyle farklılık yaratılmış ve böylece SERBEST BÖLGÖLERDE yer alan konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul SATIŞ sözleşmeleri ve bunlara yönelik ödeme yükümlülükleri döviz veya dövize endeksli olarak kararlaştırılmasına imkan tanınmıştır.

2

Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, konusu serbest bölgeler dâhil yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.

2

Türkiye’de yerleşik kişiler kendi aralarında akdedecekleri; konusu yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar

Önceki Tebliğle yeni Tebliğin Fıkra numarasında değişiklik olmamış ve 2 numaralı fıkra olarak her ikisinde yer almıştır. Yeni düzenleme ile eski arasında serbest bölgeler dahil ibaresi kaldırılmak suretiyle farklılık yaratılmış ve böylece SERBEST BÖLGÖLERDE yer alan konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul KİRALAMA sözleşmeleri ve bunlara yönelik ödeme yükümlülükleri döviz veya dövize endeksli olarak kararlaştırılmasına imkan tanınmıştır.

3

Türkiye’de yerleşik kişiler; yurt dışında ifa edilecekler dışında kalan, kendi aralarında akdedecekleri, iş sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.

6

Türkiye’de yerleşik kişiler kendi aralarında akdedecekleri; yurt dışında ifa edilecekler ile gemi adamlarının taraf oldukları dışında kalan iş sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 3 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 6 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Bu kapsamda Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri İŞ SÖZLEŞMELERİ bakımından döviz cinsinden sözleşme yapma yasağı, GEMİ ADAMLARININ TARAF OLDUĞU SÖZLEŞMELER'i de istisnaya dahil ederek yada zorunluluk kapsamı dışına çıkararak bu tür sözleşmelerin döviz cinsinden düzenlenmesine cevaz verilmiştir.

4

Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, aşağıda belirtilenler dışında kalan danışmanlık, aracılık ve taşımacılık dâhil hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.

a) Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri,
b) İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
c) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
ç) Türkiye’de yerleşik kişilerin, kendi aralarında akdedecekleri, Türkiye’de başlayıp yurt dışında sonlanan ve yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri.

7

Türkiye’de yerleşik kişiler kendi aralarında akdedecekleri; aşağıda belirtilenler dışında kalan danışmanlık, aracılık ve taşımacılık dâhil hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.

a) Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri,
b) İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
c) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
ç) Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; Türkiye’de başlayıp yurtdışında sonlanan, yurtdışında başlayıp Türkiye’de sonlanan veya yurt dışında başlayıp yurtdışında sonlanan elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 4 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 7 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Bu yeni düzenlenen Fıkranın "ç" bendine eskiden düzenlenmemiş bulunan "yurtdışında başlayıp yurtdışında sonlanan" ibaresi eklenerek bu kapsamda olan elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri için tanınan dövizli sözleşme yapma serbestisinin kapsamı genişletilmiştir. Böylece artık yurtdışında başlayıp yine yurtdışında sona eren elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilecektir.

5

Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, 16/12/1999 tarihli ve 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilerin inşası, tamiri ve bakımı dışında kalan eser sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.

8

Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.                                    

Eski Tebliğ düzenlemesinin 5 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 8 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Eski Tebliğ düzenlemesinde 4490 ve 491 sayılı Kanunla düzenlenen gemi inşası, tamiri ve bakımı dışındaki TÜM ESER SÖZLEŞEMLERİ ve ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramaz iken yeni düzenlemede bu uygulama tamamen değiştirilerek DÖVİZ CİNSİNDEN MALİYET İÇEREN TÜM ESER SÖZLEŞMELERİ ve ödeme yükümlülükleri için döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkün hale gelmiştir.

6

Türkiye’de yerleşik kişilerin; kendi aralarında akdedecekleri, iş makineleri dâhil taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.

9

Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 6 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 9 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Yeni Tebliğ uygulamasında iş makineleri menkul malların kapsamı dışına çıkarılmıştır. Böylece menkul mallar içerisinde yer almasına rağmen iş makinalarına ait SATIŞ SÖZLEŞMELERİ ve yükümlülüklerinin döviz cinsinden düzenlenmesine imkan tanınmıştır.

7

Türkiye’de yerleşik kişilerin; kendi aralarında akdedecekleri, iş makineleri dâhil taşıt kiralama sözleşmeleri dışında kalan, menkul kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.

10

Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt kiralama sözleşmeleri dışında kalan menkul kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 7 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 10 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Yeni Tebliğ uygulamasında iş makineleri menkul malların kapsamı dışına çıkarılmıştır. Böylece menkul mallar içerisinde yer almasına rağmen iş makinalarına ait KİRALAMA SÖZLEŞMELERİ ve yükümlülüklerinin döviz cinsinden düzenlenmesine imkan tanınmıştır.

8

Türkiye’de yerleşik kişilerin; kendi aralarında akdedecekleri, bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.

11

Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile yurt dışında üretilen donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 8 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 11 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Madde içeriğinde değişiklik olmamıştır. Yani eski ve yeni düzenlemede de bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmeleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılacaktır.

9

4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilere ilişkin finansal kiralama  (leasing) sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

12

4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilere ilişkin finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 9 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 12 numaralı Fıkraya taşınmıştır.  Madde içeriğinde değişiklik olmamıştır. Yani eski ve yeni düzenlemede de 4490 sayılı ve 491 sayılı Kanunda yer alan  gemilere ilişkin finansal kiralama  (leasing) sözleşmelerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması uygulamasına devam edilecektir.

10

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 17 ve 17/A maddeleri kapsamında yapılacak finansal kiralama (leasing) sözleşmelerine ilişkin bedellerin döviz cinsinden kararlaştırılması mümkündür.

13

32 sayılı Kararın 17 ve 17/A maddeleri kapsamında yapılacak finansal kiralama (leasing) sözleşmelerine ilişkin bedellerin döviz cinsinden kararlaştırılması mümkündür

Eski Tebliğ düzenlemesinin 10 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 13 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Madde içeriğinde değişiklik olmamıştır. Yani eski ve yeni düzenlemede de ürk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 17 ve 17/A maddeleri kapsamında yapılacak finansal kiralama (leasing) sözleşmelerine ilişkin bedellerin döviz cinsinden kararlaştırılması mümkün olacaktır.

11

Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin taraf olduğu iş sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür

14

Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin taraf olduğu iş sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 11 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 14 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Madde içeriğinde değişiklik olmamıştır. Yani eski ve yeni düzenlemede de Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin taraf olduğu iş sözleşmeleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılmaya devam edilecektir.

12

Kamu kurum ve kuruluşları ile Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür

15

On altıncı fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla, kamu kurum ve kuruluşlarının veya Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 12 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 15 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Madde içeriğinde değişiklik olmamıştır. Ancak yeni düzenlemede "16 ncı fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla" ibaresi eklenerek Kamu kurum ve kuruluşları ile Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu (gayrimenkul satış ve kiralama hariç)  sözleşmelerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması uygulamasının devamı sağlanmıştır.

13

Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası antlaşmaların ifası kapsamında olmak kaydıyla; yüklenicilerin üçüncü taraflarla akdedeceği gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

16

Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası antlaşmaların ifası kapsamında gerçekleştirilecek olan projeler dahilinde; yükleniciler veya görevli şirketlerin ve bunların sözleşme imzaladığı tarafların üçüncü taraflarla akdedeceği veya bahsi geçen projeler çerçevesinde akdedilecek, gayrimenkul satış sözleşmeleri ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 13 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 16 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Yeni düzenleme ile Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu İSTİSNA KAPSAMINDAKİ sözleşme türleri ve kapsamı daha da genişletilmiştir. Zira bu maddeye milletlerarası antlaşmaların ifası kapsamında gerçekleştirilecek olan projeler ve bu projelerin yüklenicileri veya görevli şirketleri ve bunların sözleşme imzaladığı tarafların üçüncü taraflarla akdedeceği veya bahsi geçen projeler çerçevesinde akdedilecek sözleşmeleri (gayrimenkul satış ve iş sözleşmeleri hariç) dahil edilmiştir. Ayrıca eskiden bu fıkra uygulamasında gayrimenkul kiralama sözleşmeleri için istisna uygulanmazken bu yeni madde ile bu işlem istisna olarak dikkate alınmıştır. Böylece kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu dövizli ihaleler, milletler arası anlaşmalar ve projeler kapsamında yer alan gayrimenkul kiralamalarını döviz veya dövize endeksli olarak düzenleyebileceklerdir.

14

Hazine ve Maliye Bakanlığının 28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirdiği işlemlerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

17

4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirilen işlemlere ilişkin olarak yapılan sözleşmelerde sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür. Bu işlemlerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 14 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 17 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Madde içeriğinde bir değişiklik olmamıştır. Yeni düzenlemede de eski Tebliğde hüküm altına alındığı gibi 4749 sayılı Kanun kapsamındaki tüm işlemler istisna edilerek bankaların taraf olduğu tüm sözleşmelerin bu Kanun kapsamında uygulaması net bir şekilde açıklanmış ve tartışma yaratan ifade zafiyeti giderilmiştir.

15

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile bu Kanuna dayalı olarak yapılan düzenlemeler çerçevesinde sermaye piyasası araçlarının (yabancı sermaye piyasası araçları ve depo sertifikaları ile yabancı yatırım fonu payları da dahil olmak üzere) döviz cinsinden oluşturulması, ihracı, alım satımı ve yapılan işlemlere ilişkin yükümlülüklerin döviz cinsinden kararlaştırılması mümkündür

18

32 sayılı Karar hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile bu Kanuna dayalı olarak yapılan düzenlemeler çerçevesinde sermaye piyasası araçlarının (yabancı sermaye piyasası araçları ve depo sertifikaları ile yabancı yatırım fonu payları da dahil olmak üzere) döviz cinsinden oluşturulması, ihracı, alım satımı ve yapılan işlemlere ilişkin yükümlülüklerin döviz cinsinden kararlaştırılması mümkündür.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 15 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 18 numaralı Fıkraya taşınmıştır.  Madde içeriğinde değişiklik olmamıştır. Yani eski ve yeni Tebliğ düzenlemesinde de sermaye piyasası araçlarının döviz cinsinden oluşturulması, ihracı, alım satımı ve yapılan işlemlere ilişkin yükümlülüklerin döviz cinsinden kararlaştırılması uygulamasına devam edilecektir.

16

Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin  taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

19

Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin işveren veya hizmet alan olarak taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 16 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 19 numaralı Fıkraya taşınmıştır.  Yeni düzenlemeye ortak kontrol edilen şirketler ve serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin işveren veya hizmet alan olarak taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmeleri fıkra metnine ilave edilmiştir. Böylece dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’deki temsilcilikleri ve serbest bölgedeki şirketlerin hizmet alan ve işveren olarak düzenledikleri sözleşmeler döviz veya dövize endeksli olarak düzenlenebilecektir.

17

Türkiye’de yerleşik yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri; hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler; sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az %50 hisse oranına sahip olduğu ortaklıkların Türkiye’de yerleşik kişilerle döviz cinsinden veya dövize endeksli bedeller içeren gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri haricindeki sözleşmeleri akdetmeleri mümkündür.

20

Türkiye’de yerleşik yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri; hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler; sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az yüzde elli hisse oranına sahip olduğu ortaklıkların Türkiye’de yerleşik kişilerle döviz cinsinden veya dövize endeksli bedeller içeren gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri haricindeki sözleşmeleri akdetmeleri mümkündür.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 17 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 20 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Madde içeriğinde değişiklik olmamıştır. Yani eski ve yeni düzenlemede de Türkiye’de yerleşik yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri; hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler; sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az yüzde elli hisse oranına sahip olduğu ortaklıkların Türkiye’de yerleşik kişilerle (gayrimenkul satış ve kiralama ile iş sözleşmeleri hariç) yaptıkları tüm sözleşmeler döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılmaya devam edilecektir.

18

Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayan sözleşmeler kapsamında düzenlenecek kıymetli evraklarda yer alan bedellerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi mümkün değildir.

21

Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayan sözleşmeler kapsamında düzenlenecek kıymetli evraklarda yer alan bedellerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi mümkün değildir. Ancak, 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce düzenlenmiş ve dolaşıma girmiş bulunan bu kapsamdaki kıymetli evraklar anılan geçici madde hükmünden istisnadır.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 18 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 21 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Bu yeni düzenleme eski düzenlemenin içeriğine ilişkin olarak bir değişiklik yapılmamış ancak yeni maddeye eklenen ilave bir cümle ile  32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce düzenlenmiş ve dolaşıma girmiş bulunan kıymetli evrakların tamamı için döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi konusundaki yasaklama kaldırılmıştır. Yani artık 13.09.2018 tarihinden önce düzenlenen ve Türk parasına çevrilme zorunluluğu getirilmiş bulunan bir sözleşmenin bedeli için döviz cinsinden düzenlenmiş bir kıymetli evrak varsa bunların Türk parasına çevrilme zorunluluğu ortadan kalkmıştır.

19

Uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya endekslenen ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen sözleşmeler, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında dövize endeksli sözleşme olarak değerlendirilir.

22

Uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya endekslenen ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen sözleşmeler, 32 sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında dövize endeksli sözleşme olarak değerlendirilir. Ancak, taşımacılık faaliyetlerine ilişkin hizmet sözleşmelerinde akaryakıt fiyatlarına endeksleme yapılması mümkündür.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 19 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 22 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Ancak bu yeni düzenlenen Fıkraya bir cümle eklenmiş ve daha önce endeksleme yapılamasına imkan tanınmayan taşımacılık faaliyetlerine ilişkin hizmet sözleşmelerinde akaryakıt fiyatlarına endeksleme yapılması mümkün hale getirilmiştir. Yani bu yeni madde kapsamında; taşımacılık faaliyetlerine ilişkin hizmet sözleşmelerinde akaryakıt fiyatlarına endeksleme hariç Uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya endekslenen ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen sözleşmeler, 32 sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında dövize endeksli sözleşme olarak değerlendirilecektir.

20

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile doğrudan ya da dolaylı olarak sahipliklerinde bulunan şirketler Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilir.

23

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler 32 sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilir. Ancak, sözleşmenin yurt dışında ifa edilmesi durumunda bu fıkra hükmü uygulanmaz.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 20 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 23 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Ancak yeni düzenlemede ilave bir cümle eklenerek bu fıkra kapsamındaki sözleşmelerin yurt dışında ifa edilmesi durumu hariç tutulmuştur. Bu yeni düzenlemeye göre eski düzenlemede olduğu gibi Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilecek ancak bu şirketlerin düzenledikleri sözleşmenin yurt dışında ifa edilmesi durumunda Türkiye'de yerleşik şirket olarak değerlendirilmeyeceklerdir.

21

Bu madde uyarınca akdedilecek sözleşmelerde istisna kapsamına alınan, ancak Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilmiş bulunan sözleşmeler de anılan geçici madde hükmünden istisnadır

24

Bu madde uyarınca akdedilecek sözleşmelerde istisna kapsamına alınan, ancak 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilmiş bulunan sözleşmeler de anılan geçici madde hükmünden istisnadır.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 21 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 24 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Madde içeriğinde değişiklik olmamıştır. Yani eski ve yeni düzenlemede de 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce dahi 32 sayılı kararın 8 inci maddesine dahil olmayan işlemler için istisna hükmü uygulanmaya devam edilecektir.

22

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilmiş bulunan iş makineleri dâhil taşıt kiralama sözleşmeleri anılan geçici madde hükmünden istisnadır.

25

32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilmiş bulunan, taşıt kiralama ve yolcu taşıma amaçlı ticari taşıt satış sözleşmeleri anılan geçici madde hükmünden istisnadır.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 22 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 25 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Fakat eski metinde yer alan İŞ MAKİNALARI ibaresi kaldırılmıştır. Bu yeni hali ile iş makinalarının KİRALANMASI ile yolcu taşıma amaçlı ticari TAŞIT SATIŞ sözleşmelerinin 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilmiş olması halinde değişiklik yapılamayacağı belirtilerek istisna kapsamı genişletilmiştir.

23

Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde yer alan bedellerin Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesi kapsamında Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenmesi zorunludur.

27

Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde yer alan bedellerin 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesi kapsamında Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenmesi zorunludur.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 23 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 27 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Madde içeriğinde değişiklik olmamıştır. Yani eski ve yeni düzenlemede de sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerin 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesi kapsamında Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenmesi zorunluluğu devam edecektir.

24

Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde yer alan bedeller Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesi kapsamında Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenirken mutabakata varılamazsa; akdedilen sözleşmelerde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller, söz konusu bedellerin 2/1/2018 tarihinde belirlenen gösterge niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru kullanılarak hesaplanan Türk parası cinsinden karşılığının 2/1/2018 tarihinden bedellerin yeniden belirlendiği tarihe kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması suretiyle belirlenir.     

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilen konut ve çatılı iş yeri kira sözleşmelerinde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller bu fıkranın ilk paragrafına göre iki yıllık süre için Türk parası olarak belirlenir. Ancak, Türk parası olarak belirlemenin yapıldığı kira yılının sonundan itibaren bir yıl geçerli olmak üzere; anılan paragraf uyarınca Türk parası olarak belirlenen kira bedeli, taraflarca belirlenirken mutabakata varılamazsa, belirleme tarihinden belirlemenin yapıldığı kira yılının sonuna kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenir. Bir sonraki kira yılı Türk parası cinsinden kira bedeli ise, taraflarca belirlenirken mutabakata varılamazsa, önceki kira yılında geçerli olan kira bedelinin Türkiye İstatistik Kurumunun belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenir ve belirlenen Türk parası cinsinden kira bedeli bu fıkrada belirtilen iki yıllık sürenin sonuna kadar geçerli olur.

Bu fıkra hükmü, bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde tahsili yapılmış veya gecikmiş alacaklar için uygulanmaz

28

Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde yer alan bedeller 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesi kapsamında Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenirken mutabakata varılamazsa; akdedilen sözleşmelerde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller, söz konusu bedellerin 2/1/2018 tarihinde belirlenen gösterge niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru kullanılarak hesaplanan Türk parası cinsinden karşılığının 2/1/2018 tarihinden bedellerin yeniden belirlendiği tarihe kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması suretiyle belirlenir.

32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilen konut ve çatılı iş yeri kira sözleşmelerinde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller bu fıkranın ilk paragrafına göre iki yıllık süre için Türk parası olarak belirlenir. Ancak, Türk parası olarak belirlemenin yapıldığı kira yılının sonundan itibaren bir yıl geçerli olmak üzere; anılan paragraf uyarınca Türk parası olarak belirlenen kira bedeli, taraflarca belirlenirken mutabakata varılamazsa, belirleme tarihinden belirlemenin yapıldığı kira yılının sonuna kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenir. Bir sonraki kira yılı Türk parası cinsinden kira bedeli ise, taraflarca belirlenirken mutabakata varılamazsa, önceki kira yılında geçerli olan kira bedelinin Türkiye İstatistik Kurumunun belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenir ve belirlenen Türk parası cinsinden kira bedeli bu fıkrada belirtilen iki yıllık sürenin sonuna kadar geçerli olur.

 Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde tahsili yapılmış veya gecikmiş alacaklar ile gayrimenkul kira sözleşmeleri kapsamında verilen depozitolar ve sözleşmelerin ifası kapsamında dolaşıma girmiş kıymetli evraklar için bu fıkra hükmü uygulanmaz

Eski Tebliğ düzenlemesinin 24 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ ile 28 numaralı Fıkraya taşınmıştır. Ancak yeni düzenlemeye "gayrimenkul kira sözleşmeleri kapsamında verilen depozitolar ve sözleşmelerin ifası kapsamında dolaşıma girmiş kıymetli evraklar " ibaresi eklenerek kapsam genişletilmiştir. Yani bu düzenlemeyle beraber sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde tahsili yapılmış veya gecikmiş alacaklar ile birlikte gayrimenkul kira sözleşmeleri kapsamında verilen depozitolar ve sözleşmelerin ifası kapsamında dolaşıma girmiş kıymetli evraklar içinde Türk parasına çevrilme zorunluluğu uygulanmayacaktır.

25

Bu maddede, istisna tanınan tarafların mutabakatıyla yeni yapılacak sözleşmelerin Türk parası cinsinden yapılmasını veya mevcut döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşmelerde yer alan bedellerin Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesi uyarınca Türk parası olarak yeniden kararlaştırılmasını talep etmesi durumunda sözleşmelerde yer alan bedeller Türk parası cinsinden kararlaştırılır.

 

YENİ DÜZENLEMEDE BU FIKRA YER ALMAMIŞTIR.

Eski Tebliğ düzenlemesinin 25 numaralı Fıkrasında yer alan hükümler yeni Tebliğ düzenlenmesinde yer almamıştır.  Zaten bu maddenin eski halinde ne işe yaradığı da pek anlaşılamamıştır. Bu sebeple kaldırılmış olma ihtimali düşünülmektedir. Yani istisna tanınan tarafların mutabakatıyla yeni yapılacak sözleşmelerin Türk parası cinsinden yapılmasını veya mevcut döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşmelerde yer alan bedellerin TL cinsinden düzenlenmesini talep etmek hükmü uygulamayacaktır.

 

ESKİ DÜZENLEMEDE BU FIKRA YOKTUR. YENİ İHDAS.

3

Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin veya bu maddenin on dokuzuncu fıkrasında belirtilen kişilerin alıcı veya kiracı olarak taraf oldukları gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Eski tebliğde yer almayan bu yeni madde Yeni Tebliğin 3 numaralı fıkrasında düzenlenmiştir. Bu yeni düzenlemeyle daha önce 16 ncı fıkrada düzenlenen ve yeni 19 uncu fıkrayla kapsamı genişletilen istisnadan yararlanacak kişilerin alıcı veya kiracı olarak taraf oldukları gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama sözleşmeleri de istisna kapsamına alınarak sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün hale gelmiştir.

 

ESKİ DÜZENLEMEDE BU FIKRA YOKTUR. YENİ İHDAS.

4

Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinin işletilmesi amacıyla kiralanmasıyla ilgili gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Eski Tebliğde yer almayan bu yeni madde yeni Tebliğin 4 numaralı fıkrasında düzenlenmiştir. Bu yeni düzenleme sayesinde Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinin işletilmesi amacıyla düzenlenen gayrimenkul kiralama sözleşmelerinin ve ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün hale gelmiştir. Yani bu madde ile bedeli döviz cinsinden düzenlenmesine izin verilmeyen gayrimenkul kiralamalarına yönelik istisnanın kapsamı genişletilmiştir.

 

ESKİ DÜZENLEMEDE BU FIKRA YOKTUR. YENİ İHDAS.

5

Gümrüksüz satış mağazalarının kiralanmasına ilişkin gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.

Eski Tebliğde yer almayan bu yeni madde yeni Tebliğin 5 numaralı fıkrasında düzenlenmiştir. Bu yeni düzenleme sayesinde gümrüksüz satış mağazalarının (gayrimenkullerin) kiralanmasına yönelik sözleşmeler ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılacaktır.  Bu madde ile bedeli döviz cinsinden düzenlenmesine izin verilmeyen gayrimenkul kiralamalarına yönelik istisnanın kapsamı genişletilmiştir.

 

ESKİ DÜZENLEMEDE BU FIKRA YOKTUR. YENİ İHDAS.

26

32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilmiş bulunan, menkul ve gayrimenkullere ilişkin finansal kiralama sözleşmeleri anılan geçici madde hükmünden istisnadır.

Eski Tebliğde yer almayan bu yeni madde yeni Tebliğin 26 numaralı fıkrasında düzenlenmiştir. Bu yeni düzenleme sayesinde 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilmiş bulunan menkul ve gayrimenkullere ilişkin finansal kiralama sözleşmeleri istisna kapsamına dahil edilmiştir. Yani eğer menkul ve gayrimenkullere ilişkin döviz cinsinden düzenlenmiş bulunan finansal kiralama sözleşmeleri 13.09.2018 tarihten önce akdedilmişlerse bu sözleşmelerin Türk parasına çevrilme zorunlulukları olmayacaktır.

III) SONUÇ

Makalenin önceki bölümlerinde yer alan açıklamalar ve tablo bilgileri dikkate alındığında ekonomiye yön veren idare ve iradenin daha önce yapmış olduğu düzenlemelerdeki kimi eksiklikleri veya hataları düzeltme noktasından hareket ettiğini bize göstermektedir. Fakat uygulayıcıların bu kadar çok değişiklik karşısında (uygulaması fiilen sona ermesine rağmen) ve kısaca dövizli sözleşmelerin Türk parasına çevrilmesi amacıyla ne yapacaklarını şaşırdıklarını söylemek mümkün hale gelmiştir.

Yazının önceki bölümünde sunulan tablo ile yapılan değişikliğin fıkra fıkra izahı bilgi mahiyetinde bilgilerinize sunulmuştur.

 

K A Y N A K Ç A

 

  1. İlgili Kanunlar.
  2. 700 sayılı KHK
  3. 85 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararı.

2008-32/34, 2018-32/51 ve 2018-32/52 sayılı 32 sayılı Karara ilişkin Tebliğler

 


[1] Anılan madde kapsamında Cumhurbaşkanlığına tanınan yetkinin yapılan düzenlemenin içeriğini kapsayıp kapsamadığı yani Anayasa ve Borçlar Kanununca sözleşme serbestisi olarak isimlendirilen temel hakkın, ihlal edilip edilmediği tartışması yapılmaktadır. Bu tartışmalar ciddi hukuksal eleştiri tabanına dayanmakla birlikte tarafımızca yapılan bu çalışmada bu eleştiriler dikkate alınmamıştır. Bize göre, CK ile hayata geçirilen bu uygulama, sözleşme serbestisi olarak anılan temel anayasal hakkı zedelediği düşünülmektedir.

22.11.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.


GÜNDEM