Muhammed Kutub Bağırgan
Vergi Direktörü
EMA YMM A.Ş.
muhammed.bagirgan@emaymm.com.tr

2023 Yılı Enflasyon Muhasebesi: Enflasyon Düzeltmesi İşlem Adımları ve Parasal Olmayan Kıymetler

Enflasyon Düzeltmesinde İŞLEM ADIMLARI Nelerdir?

Enflasyon düzeltmesinde mükellefler aşağıdaki işlemleri/adımları sırasıyla yerine getireceklerdir.

1. Mali tabloda yer alan kıymetlerden hangilerinin parasal olmayan kıymet olduğu tespit edilecektir.
2. Tespit edilmiş parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları (düzeltmeye esas tutarları) bulunacaktır.
3. Parasal olmayan kıymetlerin içinde yer alan Reel Olmayan Finansman Maliyetleri (ROFM) ayrıştırılacaktır.
4. Tespit edilmiş parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde düzeltmeye esas tarihleri ve buna bağlı düzeltme/taşıma katsayıları belirlenecektir.
5. Tespit edilmiş düzeltmeye esas tutarlar ait oldukları düzeltme/taşıma katsayılarıyla çarpılacak düzeltilmiş tutarları hesaplanacaktır.
6. Parasal olmayan kıymetlerin, düzeltilmiş değerler ile düzeltme öncesi değerler arasındaki enflasyon farkları kayıtlara alınacaktır.
7. Parasal olmayan kıymetler düzeltilmiş değerleriyle, parasal kıymetler ise düzeltmeye tabi tutulmaksızın mali tabloda gösterilecektir.

Düzeltme Nasıl Yapılacak?

Düzeltme, parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının DÜZELTME KATSAYILARI ile çarpılması suretiyle gerçekleştirilecektir.

Düzeltme Katsayısı Belirlenirken Hangi Veriler Dikkate Alınacak?

Mükelleflerce düzeltme katsayısı belirlenirlen Yİ-ÜFE oranları dikkate alınacaktır.

Yİ-ÜFE İle Ne Kastedilmektedir?

Yİ-ÜFE ile Türkiye İstatistik Kurumunca her ay için belirlenen;

- 2004 yılı Aralık ayı bakımından toptan eşya fiyat endeksi (TEFE) değeri,

- 1/1/2005 tarihinden itibaren üretici fiyatları endeksi (ÜFE) değerleri,

- 1/1/2014 tarihinden itibaren yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) değerleri,

Kastedilmektedir.

Parasal Kıymet Nedir?

Satın alma gücü ile ulusal para değerindeki değişmeler arasındaki ilişki göz önünde bulundurulduğunda parasal kıymetler; Ulusal para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan, ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetlerdir.

Parasal Kıymetler Niçin Enflasyon Düzeltmesine Tabi Değildir?

Parasal kıymetler (parasal varlıklar ve parasal kaynaklar) enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz. Zira bilançoda görünen parasal kıymete ait değer, bilanço tarihi itibarıyla o  kıymetin satın alma gücünü de göstermektedir.

Parasal Olmayan Kıymet Nedir?

Satın alma gücü ile ulusal para değerindeki değişmeler arasındaki ilişki göz önünde bulundurulduğunda parasal olmayan kıymetler; Parasal kıymetler dışında kalan kıymetler, diğer bir ifade ile ulusal para değerindeki değişmelere rağmen satın alma güçleri değişmeyen kıymetler.

Aktif	Pasif
Parasal Varlıklar	Parasal Kaynaklar
Parasal Olmayan Varlıklar	Parasal Olmayan Kaynaklar

Parasal Olmayan Kıymetler Hangileridir?

Enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak parasal olmayan kıymetler aşağıdaki tablodaki gibidir:

Parasal Olmayan Kıymetler (DÜZELTME YAPILACAK KIYMETLER)
VARLIKLAR	KAYNAKLAR
AKTİF	BORÇLAR
110 Hisse Senetleri	340. Alınan Sipariş Avansları
150 İlk Madde Ve Malzeme	350. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakedişleri
151 Yarı Mamuller - Üretim	380. Gelecek Aylara Ait Gelirler
152 Mamüller	440. Alınan Sipariş Avansları
153 Ticari Mallar	480. Gelecek Yıllara Ait Gelirler
157 Diğer Stoklar
158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)
159 Verilen Sipariş Avansları
170 YYİO İşleri Maliyet
180 Gelecek Aylara Ait Giderler	ÖZ SERMAYE
240. Bağlı Menkul Kıymetler	500. Sermaye
241. Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)	502.Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları
242. İştirakler	503.Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farklar (-)
244. İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)	520. Hisse Senedi ihraç Primleri
245. Bağlı Ortaklıklar	521. Hisse Senedi iptal Karları
247. Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklügü Karşılığı (-)	540. Yasal Yedekler
250. Arazi Ve Arsalar	541. Statü Yedekleri
251. Yer Altı Ve Yer Üstü Düzenleri	542. Olağanüstü Yedekler
252. Binalar	549. Özel Fonlar
253. Tesis, Makine Ve Cihazlar
254. Taşıtlar
255. Demirbaşlar
257. Birikmiş Amortismanlar (-)
258. Yapılmakta Olan Yatırımlar
259. Verilen Avanslar
260. Haklar
261. Şerefiye
262. Kuruluş Ve Örgütlenme Giderleri
263. Araştırma Ve Geliştirme Giderleri
264. Özel Maliyetler
268. Birikmiş Amortismanlar (-)
271. Arama Giderleri
272. Hazırlık Ve Geliştirme Giderleri
278. Birikmiş Tükenme Payları (-)
280. Gelecek Yıllara Ait Giderler
294. Elden Çıkarılacak Stoklar Ve Maddi Duran Varlıklar

Parasal Olmayan Kıymetlerin Varlığına İlişkin Tevsiki Zorunlu Mudur?

Evet. İktisadi işletmeye dâhil olup düzeltme işlemine konu olan parasal olmayan kıymetlerin, işletme ile aidiyeti, düzeltmeye esas tarih ve bedellerinin tevsiki zorunludur.

Birikmiş Amortismanlar Hesabı Nasıl Düzeltilecek?

Birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilecektir.

Örneğin; herhangi bir taşıt için değerleme sonrası yeni değer ile eski değer arasındaki artış oranı 2,5 kat ise; bu taşıtın amortismanı için de aynı oran (2,5 kat) kullanılarak düzeltme yapılacaktır.

Yabancı Para Üzerinden Yapılan İşlemler İçin Nasıl İşlem Tesis Edilecek?

Mükellefler yabancı para üzerinden yapmış oldukları işlemlerini 213 sayılı Kanunun mevcut hükümleri doğrultusunda değerlemeye (Kur Değerlemesine) devam edecekler, bunlar için ayrıca düzeltme yapmayacaklardır.

Enflasyon düzeltmesinde, yabancı paralar ile yabancı para cinsinden ifade edilen (alacak ve borç senetleri gibi) kıymetler parasal kıymet olarak addedilecektir.

Hisse Senetleri Düzeltmeye Tabi Midir?

Hisse senetleri esas itibarıyla parasal olmayan bir iktisadi kıymettir ve düzeltme/taşıma katsayısı ile çarpılmak suretiyle düzeltme işlemi gerçekleştirilecektir.

Yabancı Para Cinsinden Hisse Senetleri Düzeltmeye Tabi Midir?

Evet. Ancak, işletmelerin aktifinde bulunan yabancı para cinsinden hisse senetleri, iştirakler ve avansların, düzeltme tarihindeki döviz kuru ile düzeltilmeleri gerekmektedir.

Kıymetler İçin Ayrılan KARŞILIKLAR İçin Nasıl İşlem Tesis Edilecek?

İktisadi işletmeye dâhil (karşılıklar gibi) bir takım iktisadi kıymetler asli bir kıymet mahiyeti taşımamakta ve belli bir iktisadi kıymete bağlı olarak hesaben mali tabloda kendilerine yer bulmaktadırlar. Bu tür kıymetler bağlı oldukları iktisadi kıymete göre parasal ya da parasal olmayan ayrımına tabi tutulacaktır. Bir başka ifadeyle, bunların karşılık olarak ayrıldığı kaynağın, parasal olan veya olmayan kıymet olup olmamasına göre, enflasyon düzeltmesinde dikkate alınması gerekir.

Düzeltme işlemine tabi olacak karşılıklar da 213 sayılı Kanun hükümlerine göre ayrılması mümkün olan karşılıklardır.

VUK’a Göre Ayrılması Mümkün Olmayan KARŞILIKLAR İçin Nasıl İşlem Tesis Edilecek?

213 sayılı Kanun hükümlerine göre ayrılması mümkün olmayan bir karşılık, bilançoda yer alsa bile enflasyon düzeltmesinde dikkate alınmayacaktır. Örneğin, kıdem tazminatı karşılığı, garanti gider karşılığı, menkul kıymet değer düşüklüğü karşılığı gibi karşılıklar 213 sayılı Kanunda sayılan karşılıklar arasında yer almadığından enflasyon düzeltmesinde dikkate alınmayacaklardır.

Şüpheli Alacaklar İçin Ayrılan KARŞILIKLAR İçin Nasıl İşlem Tesis Edilecek?

Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı, 213 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak ayrılmış olsa bile; parasal mahiyet taşıdığından enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.

Not: VUK Geçici 33. Madde ve yayımlanan tebliğ taslağı sonrası, yukarıda yer verilen bilgilendirme yazısının kapsamı, yine tebliğ taslağına dayanarak ve 31.12.2023 tarihinde yapılması planlanan “Enflasyon Düzeltmesine” ilişkin olarak hazırlanmıştır. Hazırlanan bu yazı içeriği, taslağın resmi gazetede yayımlanmasını müteakip güncellenecektir.

14.11.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.