Muhammed Kutub Bağırgan
Vergi Direktörü
EMA YMM A.Ş.
muhammed.bagirgan@emaymm.com.tr

2023 Yılı Enflasyon Muhasebesi: Enflasyon Düzeltmesinin Mahiyeti, Şartları, İlgililer ve Genel Bilgiler

Enflasyon Düzeltmesi Nedir?

Genel anlamda enflasyon düzeltmesi, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır.

Ayrıca enflasyon düzeltmesine ilişkin genel hükümlerin yer aldığı VUK 298/A maddesinde enflasyon düzeltmesi, "mali tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanması" şeklinde tanımlanmıştır. Buna göre enflasyon düzeltmesi, mali tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetlerin Türk Lirası değerlerinin, tablonun ait olduğu tarihteki değerine yükseltilmesinden ibaret bir işlemdir.

Enflasyon Düzeltmesi Yapmak Zorunlu Mudur?

Evet. Şartların oluştuğu kabul edilen 31.12.2023 tarihli bilançonun ve ilerleyen dönemlerde şartların oluşması halinde diğer bilançoların, enflasyon düzeltmesi yapılması zorunluluk olup, bu husus mükellefin ihtiyarına bırakılmamıştır.

Enflasyon Düzeltmesi Yapmanın Şartları Nelerdir?

Fiyat endeksindeki (Yİ-ÜFE) artışın;

- İçinde bulunulan dönem dâhil son üç hesap döneminde %100'den ve

- İçinde bulunulan hesap döneminde %10'dan,

fazla olması halinde mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekmektedir.

Enflasyon Düzeltmesi Yapmanın Şartları Nasıl Kaybedilir?

Enflasyon düzeltmesine başlanılan bir hesap döneminden sonra, söz konusu şartlardan sadece birinin gerçekleşmemesi halinde de enflasyon düzeltmesi yapma yükümlülüğü devam edecektir.

Enflasyon düzeltmesi, her iki şartın aynı anda birlikte gerçekleşmemesi halinde ise sona erecektir.

Hangi Tablolar Enflasyon Düzetmesine Tabi Tutulacak?

Enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan mükelleflerce, mali tablolardan sadece bilançonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulması uygun görülmüştür.

Takvim Yılı Esasına Göre Vergilendirilen Mükellefler Hangi Tarihli Bilançolarını Düzeltmeye Tabi Tutacak?

Takvim yılı esasına göre vergilendirilen mükelleflerce (01.01.20…-31.12.20…) düzeltilmesi gereken bilanço, 31.12.2023 tarihli bilançodur. (Not: Esasen şartlar 2021 yıl sonu itibariyle sağlanmasına rağmen, düzeltme işlemi 31.12.2023 tarihine ertelenmiştir.)

1.1.2024 tarihinden sonrasına isabet eden geçici vergi dönemlerinde ise; enflasyon düzeltmesi şartların oluşması halinde düzeltme yapılacaktır.

Özel Hesap Dönemine Tabi Olan Mükellefler Hangi Tarihli Bilançolarını Düzeltmeye Tabi Tutacak?

Özel hesap dönemine tabi olan mükelleflerce düzeltilmesi gereken ilk bilanço; 2024 yılı içinde biten hesap dönemine dair bilançodur. Bu bilanço takvim yılı esasına göre vergilendirilen mükellefler için geçerli olan 31.12.2023 tarihli dönem sonuna işaret etmektedir.

Örneğin; KLM LTD ŞTİ firması 01.06.20… - 31.05.20… özel hesap dönemine gire vergilendirilmektedir. Dolayısıyla bu mükellef tarafından, 01.06.2023 tarihinde başlayıp, 31.05.2024 tarihinde biten dönemi için düzenlenecek bilanço, enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

Özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler, 2024 ve izleyen dönemlerde kullandıkları özel hesap dönemine ait geçici vergi dönemleri itibarıyla enflasyon düzeltme şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediğine bakarak enflasyon düzeltmesi yapıp yapmayacaklarına karar vereceklerdir.

Geçici Vergi Dönemleri İtibariyle Düzeltme Yapılacak Mı?

2023 takvim yılının geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi yapılmayacaktır. Çünkü, VUK Geçici 33. Madde hükmü ile bu dönemlerde enflasyon şartları oluşsa dahi, oluşmamış gibi kabul edilerek herhangi bir işlem yapılmaması istenmiştir.

Ancak, 2024 yılının ilk geçici vergi döneminde şartların var olması halinde enflasyon düzeltmesi yapılacaktır.

Geçici Vergi Dönemleri İtibariyle Enflasyon Düzeltmesi Şartlarının Sağlanıp Sağlanmadığı Nasıl Anlaşılacak?

Geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi şartlarının sağlanıp sağlanmadığını gösteren oranların (İçinde bulunulan dönem dâhil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10'dan fazla olması) tespitinde;

- Son üç hesap dönemi yerine üçer aylık dönemlerin son ayı dâhil önceki otuz altı ay ve

- İçinde bulunulan hesap dönemi yerine son on iki ay,

dikkate alınacaktır.

Geçici Vergi Dönemlerinden Birinde Enflasyon Düzelmesi Yapılası Halinde Tüm Dönem İçin Düzetlme Yapılması Gerekir Mi?

Evet. Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde düzeltme yapılması halinde takip eden geçici vergi dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da düzeltme yapılacaktır.

Örneğin: 1/2024 dönemi geçici vergi için şartların oluşması halinde bu döneme enflasyon düzeltmesi yapılması gerekmekle beraber, şartlar oluşmasa dahi 2 ve 3. Geçici vergi dönemleri ile birlikte dönem sonu (31.12.2024) için düzenlenecek bilanço içinde düzeltme yapılması gerekecektir.

Enflasyon Düzeltmesi Yapacak Olanlar Kimlerdir?

Enflasyon düzeltmesi, kollektif, adî komandit ve adî şirketler dâhil kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yapılır.

İşletme Hesabı Esasına Göre Vergilendirilenler Enflasyon Düzeltmesi Yapacak Mı?

Hayır. Kazançlarını işletme hesabı esasına (zirai işletme hesabı dâhil) göre tespit eden mükellefler enflasyon düzeltmesi yapamazlar.

Ancak, amortismana tâbi iktisadi kıymetlerini, düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tâbi tutabilirler.

Serbest Meslek Erbapları Enflasyon Düzeltmesi Yapacak Mı?

Hayır. Serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı mükellefler enflasyon düzeltmesi yapamazlar.

Ancak, amortismana tâbi iktisadi kıymetlerini, düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tâbi tutabilirler.

İDT ve KİK’ler Enflasyon Düzeltmesi Yapacak Mı?

İktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları ile bunların bünyesindeki işletmeler ve imtiyazlı işletmelerin;

1. Bilanço esasına göre defter tutuyor olmaları ve
2. Kurumlar vergisi yönünden mükellefiyetlerinin bulunuyor olması durumunda

enflasyon düzeltmesi yapmaları zorunludur.

Yeni İşe Başlayan Mükellefler Enflasyon Düzeltmesi Yapacak Mı?

Yeni işe başlayan mükelleflerin enflasyon düzeltmesine tabi olup olmadıkları da genel esaslara göre belirlenir. Bu mükelleflerde enflasyon düzeltmesi hükümlerinin uygulanmasında işe başlanılan tarihin bir önemi bulunmamaktadır.

1/1/2024 tarihinden sonraki dönemlerde enflasyon düzeltmesi yapma zorunluluğu bakımından, son üç ve son bir hesap dönemi, bu mükelleflerin işe başladıkları tarihten önceki dönemleri kapsıyor olsa dahi şartların gerçekleşip gerçekleşmediğinin hesabında dikkate alınır.

Bilanço Esasına Göre Defter Tutmayan Gelir Veya Kurumlar Vergisi Mükellefleri Enflasyon Düzeltmesi Yapacak Mı?

Hayır. Bilanço esasına göre defter tutmayan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri, enflasyon düzeltmesi yapamayacaklardır.

01.01.2024 Tarihinden Sonra Bilanço Usulüne Geçecek Olanlar  Enflasyon Düzeltmesi Yapacak Mı?

31/12/2023 tarihi itibarıyla faal olup, 2024 takvim yılı veya sonrasında ilk defa bilanço esasına geçen mükellefler ilk düzeltme işlemlerini bilanço esasına geçtikleri tarih itibarıyla enflasyon düzeltmesi şartlarının var olması halinde yapabileceklerdir. Yani 31.12.2023 tarihi itibariyle Geçici 33. Maddeye göre yapılması gereken enflasyon düzeltmesi uygulamasından faydalanamayacaklar.

01.01.2024 Tarihinden Sonra İşletme Hesabı Usulüne Geçecek Olanlar  Enflasyon Düzeltmesi Yapacak Mı?

31/12/2023 tarihi itibariyle bilanço esasında defter tutmakta iken 1/1/2024 tarihi itibariyle işletme hesabı esasında defter tutmaya başlayan mükellefler 31/12/2023 tarihi itibariyle enflasyon düzeltmesi yapmak için gereken şartları taşıdığından, 31/12/2023 tarihli bilançoyu düzelterek 1/1/2024 tarihi itibariyle işletme hesabı kayıtlarını ve envanterini düzeltilmiş bilançodaki değerlere dayandırmak zorundadır. Ancak 1.1.2024 tarihinden sonra şartlar oluşsa dahi, ilerleyen dönemlerde düzeltme yapamayacaklardır.

Kazançları Gelir Veya Kurumlar Vergisinden İstisna Olanlar  Enflasyon Düzeltmesi Yapacak Mı?

Evet. Gelir/kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmakla birlikte kazançları gelir veya kurumlar vergisinden istisna olan, bilanço esasına göre defter tutan mükellefler de enflasyon düzeltmesi hükümlerine göre düzeltme yapmak zorundadırlar.

Serbest Bölgede Yahut Teknoparklarda Faaliyet Gösteren Mükellefler De  Enflasyon Düzeltmesi Yapacak Mı?

Evet. Gelir/kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmakla birlikte kazançları gelir veya kurumlar vergisinden istisna olan, bilanço esasına göre defter tutan mükellefler de enflasyon düzeltmesi hükümlerine göre düzeltme yapmak zorundadırlar.

Kayıtlarını Türk Para Birimi Dışında Tutanlar İçin Durum Nedir?

1. Kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilen mükelleflerle,
2. Kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilen, ancak Türk para birimiyle kayıt yapmaya dönen mükelleflerden, Türk para birimiyle kayıt yapmaya başlanılan hesap döneminden itibaren üç hesap dönemi geçmemiş olanlar,

enflasyon düzeltmesi yapamazlar.

Not: VUK Geçici 33. Madde ve yayımlanan tebliğ taslağı sonrası, yukarıda yer verilen bilgilendirme yazısının kapsamı, yine tebliğ taslağına dayanarak ve 31.12.2023 tarihinde yapılması planlanan “Enflasyon Düzeltmesine” ilişkin olarak hazırlanmıştır. Hazırlanan bu yazı içeriği, taslağın resmi gazetede yayımlanmasını müteakip güncellenecektir.

09.11.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.