Melike Küllü
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
melikekullu@simurgdenetim.com.tr

Kooperatiflerde Bağımsız Denetim Zorunluluğu

7339 sayılı Kooperatifler Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Kapsamında;1163 sayılı Kooperatifler Kanunun 65 inci ve 69 uncu maddelerine dayanılarak çıkarılan 1 Şubat 2022 tarih ve 31737 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan “Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmelik” ile kooperatiflere denetleme organının yapacağı denetimin dışında şartları taşıması halinde kooperatiflere dış denetim zorunluluğu getirilmiştir.

Kooperatiflerde dış denetimin konusu; kooperatif finansal tablolarının, Kooperatifler Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Vergi Usul Kanunu ve ilgili mevzuata göre hazırlanıp hazırlanmadığı; gelir ve giderlerinin dayanağını oluşturan belgelerin ilgili mevzuata uygun olarak düzenlenip düzenlenmediği; gelir ve gider hesapları ile bilanço hesaplarının defter, kayıt ve belgelerle uyumlu olup olmadığıdır. Yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu içerisinde yer alan finansal bilgiler de dış denetimin kapsamı içindedir.

Aşağıdaki şartlardan birini sağlayan faal kooperatifler dış denetime tabidir:

 a) Tarım satış, tarım kredi, esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet, pancar ekicileri kooperatifleri.

b) Yapı ruhsatı alınmış ve ortak sayısı 100 veya daha fazla olan yapı, turizm geliştirme ve gayrimenkul işletme konularında faaliyet gösteren kooperatifler.

c) Faaliyet konusuna bakılmaksızın 30 milyon Türk lirası ve üstü net satış hasılatı olan kooperatifler.

ç) Faaliyet konusuna bakılmaksızın 2.000 ve daha fazla ortağı bulunan kooperatifler.

Kooperatiflerin (c) bendindeki şartı art arda iki hesap döneminde sağlamaları durumunda, müteakip hesap döneminden itibaren dış denetime tabidir.

Kooperatiflerin dış denetime tabi olup olmayacaklarını belirleyen bir kriter bulunmaktadır. Şartlar şu şekildedir:

1. Kooperatiflerin art arda iki hesap döneminde 30 milyon Türk Lirası ve üstü net satış hasılatı sağlaması durumunda, müteakip hesap döneminden itibaren dış denetime tabi olacaklardır.
2. Yıllık net satış hasılatı hesaplanırken vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan son iki hesap dönemine ilişkin bilanço ve gelir tablosu dikkate alınacaktır.
3. Kooperatiflerin yıllık net satış hasılatının hesaplanmasında varsa bağlı ortaklıklarının ve iştiraklerinin yıllık net satış hasılatı da dikkate alınacaktır.
4. Eğer kooperatifler art arda iki hesap döneminde yıllık net satış hasılatı 30 milyon Türk Lirasının altında kalırsa, müteakip hesap döneminden itibaren dış denetim kapsamından çıkarılacaklardır. Ancak, müteakip dönemde bu şartı sağlamaları durumunda bir sonraki dönemde dış denetim kapsamına dahil olacaklardır.
5. Bu şartlar altında kooperatiflerin dış denetime tabi olup olmayacaklarını belirlemek  mümkündür.

Kooperatiflerde dış denetim yapabilecekler;

• Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilen bağımsız denetçiler,
• 3568 sayılı Kanuna tabi meslek mensupları,
• İlgili Bakanlıkça dış denetimle yetkilendirilen, bağlı olunan merkez birlikleri veya merkez birliği kurulamamışsa bağlı olunan birlikler tarafından yapılabilir.

Dış denetçiler, kuruluşta ana sözleşmeyle; sonraki dönemlerde genel kurul kararıyla “görev yapacağı hesap dönemi içerisinde” seçilirler. Dış denetçinin seçimi, ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan ettirilir.

Küçük ve Mikro İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı (KÜMİ FRS), 1/1/2023 tarihinden itibaren Resmî Gazete'de yayımlanmış olup, bu tarihten sonraki hesap dönemlerinde geçerlidir. Bu standarda göre, TTK'ya göre bağımsız denetime tabi olmayan küçük ve mikro işletmeler, finansal tablolarını diğer ilgili mevzuat uyarınca yaptıracakları bağımsız denetimlerde kullanacakları bir finansal raporlama çerçevesidir. Ayrıca, bu işletmeler TFRS veya BOBİ FRS'yi tercih ederek KÜMİ FRS yerine kullanabilirler.

Ticaret Bakanlığı tarafından çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslar dikkate alınarak belirlenen kooperatif ve üst kuruluşları dış denetime tabidir.

KÜMİ FRS, TTK’ya göre bağımsız denetime tabi olmayıp, diğer ilgili mevzuat uyarınca yaptırılacak bağımsız denetimlerde, gerçek ve tüzel kişi tacirlerin finansal tablolarında uygulayacakları bir finansal raporlama çerçevesidir.

Mevzuat kapsamında dış denetim kavramının bağımsız denetimden farklı bir kavram olarak ele alınması nedeniyle dış denetime tabi kooperatif ve üst kuruluşları tarafından finansal tabloların hazırlanmasında tabi oldukları mevzuatın uygulanması ve enflasyon düzeltmelerinin ilgili mevzuata göre yapılması gerekir. Bununla birlikte, dış denetime tabi kooperatif ve üst kuruluşlar tarafından TTK uyarınca hazırlanan finansal tablolarda, isteğe bağlı olarak KÜMİ FRS uygulanabilir.

Enflasyon muhasebesi uygulaması kapsamında finansal tablolar düzeltilecek mi?

İlgili Bakanlıkça dış denetimle yetkilendirilen birlik ve merkez birlikleri, Kooperatifler Kanunu (ilgili mevzuat) uyarınca bağımsız denetime tabidir ve bu nedenle finansal tablolarının hazırlanmasında KÜMİ FRS’nin uygulanması ve KÜMİ FRS’nin 5.4 ilâ 22.3 paragrafları uyarınca da enflasyon düzeltmelerinin yapılması gerekir.

KGK yer alan KÜÇÜK VE MİKRO İŞLETMELER İÇİN FİNANSAL RAPORLAMA STANDARDI kapsamında yer alan paragraflar aşağıdaki gibidir;

KÜMİ FRS 5.4 Bu Standartta, herhangi bir işlem veya olaya uygulanacak bir muhasebe politikası belirlenmemişse, işletme söz konusu işlem veya olaya uygulanacak muhasebe politikasını Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardının (BOBİ FRS) ilgili hükümlerine göre belirler.

KÜMİ FRS 22.3 Daha önce TFRS veya BOBİ FRS’yi uygulayan işletmeler hariç olmak üzere, bu Standardı ilk kez uygulayan bir işletmenin Bölüm 2 Finansal Tabloların Sunumu’nun 2.25 paragrafında öngörülen şekilde geçmiş dönem veya dönemlere ait karşılaştırmalı finansal tablolarını sunması gerekmez. İşletmeler cari raporlama dönemine ait finansal tabloları (Finansal Durum Tablosu, Kâr veya Zarar Tablosu ve Dipnotlar) ile birlikte cari raporlama döneminin başlangıcına ait Finansal Durum Tablosunu (açılış Finansal Durum Tablosunu) bu Standarda göre sunar ve cari raporlama döneminin başlangıcı bu Standarda geçiş tarihi olarak dikkate alınır. Önceki finansal raporlama çerçevesine göre düzenlenen geçmiş dönem veya dönemlere ait finansal tablolar karşılaştırmalı finansal tablolar olarak sunulamaz.

Örnek 1: Bir işletme bu Standardı ilk kez 1/1/2023 tarihinde başlayıp 31/12/2023 tarihinde sona eren raporlama dönemine ait finansal tablolarının sunulmasında uygulayacaktır. Bu durumda işletmenin bu Standarda uygun olarak ilk kez sunacağı finansal tabloları aşağıdaki gibidir:

• 1/1/2023 tarihli açılış Finansal Durum Tablosu

• 31/12/2023 tarihli Finansal Durum Tablosu

 • 1/1/2023-31/12/2023 dönemine ait Kâr veya Zarar Tablosu

 • Dipnotlar

Ayrıca 1/1/2023 tarihi, bu Standarda geçiş tarihi olarak dikkate alınır.

İlgili Bakanlıkça dış denetimle yetkilendirilen birlik ve merkez birliklerinin hazırlayacakları finansal tablolarda KÜMİ FRS yerine TFRS veya BOBİ FRS’yi uygulamayı tercih edebilecekleri ve enflasyon düzeltmelerinin de tercih edilen Standarda uygun olarak yapılması gerektiği değerlendirilmektedir.

Peki Şirketiniz Aşağıdakilerden Hangisinin Kapsamına Girmektedir?

DIŞ DENETİME TABİ OLDUĞU HALDE SÖZ KONUSU DENETİMİ YAPTIRMAYAN KOOPERATİFLERİN FİNANSAL TABLOLARI, YÖNETİM KURULU YILLIK FAALİYET RAPORU VE İBRA KONULARINDA ALINAN GENEL KURUL KARARLARI GEÇERSİZ OLACAKTIR.

Yönetmeliğin dış denetime ilişkin hükümleri 01.01.2023 tarihinde yürürlüğe girecektir. Bu sebeple, denetime tabi kooperatiflerin 2023 yılında yapacağı genel kurullarında “2023 yılı hesap dönemi için” dış denetçi seçmesi gerekmektedir.

Dış Denetçi Raporunun Hangi Tarihe Kadar Gönderilmesi Gereklidir? Rapor ortaklara mı yönetim kuruluna mı gönderilecektir?

Mart ayı sonuna kadar dış denetçinin raporunun kooperatif yönetim kuruluna göndermesi gerekmektedir. Hesap döneminin sonundan itibaren en geç 3 ay içerisinde hazırlanarak genel kurula sunulmak üzere yönetim kuruluna teslim edilir. Ancak genel kurul Mart ayından önce yapılacak ise dış denetim raporları, denetimi yapılan kooperatifin genel kurul toplantısını yapmasını engellemeyecek şekilde sunulmalıdır. Dış denetçiler kooperatif denetim dosyasını aslına uygun bir nüshasını 10 yıl boyunca muhafaza etmek ve talep edildiği taktirde ilgili Bakanlığa ibraz etmesi gerekmektedir.

Dış denetçi raporu bir platforma bildirilecek mi?

Yönetim kurulu, dış denetim raporunu genel kurul toplantısından en az 15 gün önce , kooperatifin merkez ve şubelerinde ortakların incelemesine hazır bulundurmakla yükümlüdür.

Rapor yönetim kurulu tarafından KOOPBİS’e yüklenmesi gerekmektedir.

Dış denetim yaptırmamanın, finansal tablolar, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu ve ibra konularında alınan genel kurul kararlarının geçersiz olacağı gerçeğinden hareketle kooperatifler açısından telafisi zor hukuki sonuçların doğacağı dikkate alınmalıdır.

KAYNAK: https://kgk.gov.tr/ContentAssignmentDetail/4958/Kooperatiflerin-Denetimi-ve-Tabi-Olacaklar%C4%B1-Finansal-Raporlama-C%CC%A7erc%CC%A7evesinin-Belirlenmesi-Hakk%C4%B1nda-Duyuru

18.03.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.