Mehmet Ali Güler
Muhasebe - Finansman Öğretmeni
muhasebe112@mynet.com

İşletmelerde Muhasebe Denetimi Ve Türleri

A. MUHASEBE DENETİMİ 

Günümüzde toplumu oluşturan kişi yada kuruluşlar işletmelerle yakından ilgilenmektedir. Ortaklar, yatırımcılar, çalışanlar, çeşitli kamu kuruluşları ve kamuoyu birtakım kararları almak için işletmelerin bilgilerine ihtiyaç duyarlar. Ancak günümüzde ekonomi ve teknolojinin gelişmesi ile, işletmelerin büyük boyutlara ulaşması, işletme hakkında karar vermek isteyen kişilerin daha güvenilir bilgilere ihtiyacı olduğu sonucunu çıkarmaktadır. İşletmeden elde edilen bilgilerin güvenilir olmaması yanlış kararlara neden olup, toplumu etkileyen zararlar doğurabilir.  

Bir işletmede bilgilerin güvenilir olmama olasılığını artıran etkenler, muhasebe işlerinin çokluğu ve karmaşıklığı, bilgiye ulaşmak isteyenlerin işletme dışından olması yada yetkisiz olması, bilgiyi sağlayanların işletme içinden olması ve yanıltıcı bilgiler verebilme durumları olabilir. Bu riskleri azaltmanın bir yolu, yanlış bilgi kullanımından kaynaklanan zararların bir kısmının işletme yönetimine yüklenmesidir. Ancak böyle bir çözüm, uygulanması açısından zor bir seçenektir. Bu durum,  işletmelerde muhasebe denetimi yapılması gereğini ortaya koymuştur. Tüm işletme ilgililerinin güveneceği bir kişi tarafından bilgilerin güvenilir olup olmadığının incelenmesi, bazı sorunları daha kolay çözecektir.  

Muhasebe denetimini tanımlamak, denetimin bir çok işlevi olduğu için oldukça zordur. Ancak genel kabul görmüş muhasebe denetimi tanımı şu şekildedir:  

“Muhasebe denetimi, bir ekonomik birim veya döneme ait bilgilerin önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve bu konuda rapor düzenlemek amacı ile bağımsız bir uzman tarafından yapılan kanıt toplama ve değerlendirme sürecidir.” 

Bu tanımdan da yola çıkarak muhasebe denetiminin;  

a.                 Ekonomik bir birim veya döneme ait bilgilere uygulandığı,

b.                 Bir karşılaştırma süreci olduğu,

c.                  Kanıt toplama ve değerlendirme esasına dayandığı,

d.                 Konusunda uzman ve bağımsız kişilerce yürütüldüğü,

e.                 Sonucunda ilgililere sunmak üzere bir rapor düzenlediği,  

gibi unsurlarının bulunduğu söylenebilir.   

 

B. MUHASEBE DENETİMİNİN TÜRLERİ 

            İşletme ilgililerinin ilgi alanlarına göre denetim çalışmaları da çeşitlilik göstermektedir. Genel olarak üç farklı alanda denetim çalışmaları yapılır. Bunlar, “Mali Tablo Denetimi”, “Uygunluk Denetimi” ve “Faaliyet Denetimi”dir.   

            1. Mali Tabloların Denetimi 

İşletmelerin, başta bilanço ve gelir tablosu olmak üzere mali tablolardan yaygın olarak yararlanıldığından, denetim türleri içinde mali tabloların denetimi son derece önemlidir.  Mali tabloların denetiminde, denetçinin dayanağı olan önceden saptanmış ölçütlerin temeli, genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine dayanmaktadır. 

 Ülkemizde denetim çalışmalarında yasalar önemli rol oynamaktadır. Denetçiler ise genel olarak iki kavram üzerinde dururlar: Doğruluk ve Dürüstlük. Doğruluk, incelenen unsurun şekil açısından istenen özellikleri taşıyıp taşımadığının araştırılmasıdır. Dürüstlük ise, doğru olarak kabul edilen unsurun içerik olarak gerçekleşip gerçekleşmediğinin araştırılmasıdır.  

Örneğin, bir alacak senedinin, 121.ALACAK SENETLERİ hesabı altında bilançoda yer alması işlemin doğru olduğunu gösterir. Ancak işlemin doğru olması senedin kasada fiilen bulunduğunu göstermez. Senedin fiilen kasada bulunması ise işlemin dürüst olduğunu gösterir.

            2. Uygunluk Denetimi 

Uygunluk denetiminin amacı,  belli bir otorite tarafından konulmuş olan kurallara, uygulayıcıların uyma derecelerinin belirlenmesine yöneliktir. Burada sözü edilen otoriteler, işletme tepe yönetimleri ve devlet kurumlarıdır.   

İşletmeler kendi iç yapılarındaki çalışma düzenini sağlayabilmek için, çalışanlarına uymaları gereken kuralları oluşturmaktadır. Bu kurallara uyulup uyulmadığını öğrenmek için de denetime başvururlar. İşletmelerde bu tür denetimler genelde iç denetçiler tarafından yapılır.  

Devlet kurumları ise, kendi konuları dahilinde uyulması gereken çeşitli kurallar koyarlar. Bunlara uyulup uyulmadığını saptamak için de kendi elemanlarına denetim yaptırırlar. Denetim yapılan yerler kamu kurumları olabileceği gibi özel sektör işletmeleri de olabilir.  

Örneğin, Maliye Bakanlığını Denetçilerinin kendi iç yapılarında yaptıkları uygunluk denetimi  iç denetim faaliyetine girer. Özel sektör üzerinde yapılan denetimleri ise kamu denetimi kapsamına girer.  

            3. Faaliyet Denetimi

Faaliyet denetimi, işletmenin faaliyetlerinde genel olarak etken ve etkin çalışıp çalışmadığını ortaya koyar. Etkenlik, işletmenin amaçlarına ulaşmada başarılı olup olmadığıdır. Etkinlik ise, işletmenin amaçlarına ulaşmakta kaynakları verimli kullanıp kullanmadığıdır. Bu tür denetimler sonucunda bir durum değerlendirilmesi yapılarak, işletme yönetimine önerilerde bulunulabilir. Bu yönüyle faaliyet denetimi, bir danışmanlık hizmeti olarak da kabul edilmektedir. 

06.02.2006

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.