Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası - II

Bu ikinci bölümde Sermaye piyasalarında VİOP (Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası) anlatımlarına devam edeceğiz;

15-Vadeli İşlem Sözleşmelerinde Uzun(Long) ve Kısa(Short) ne demektir.?

Her Vadeli işlem sözleşmesinde uzun ve kısa olmak üzere iki taraf vardır.Vadeli işlem sözleşmesinde uzun taraf dayanak varlığı alma yükümlülüğüne sahip olan , kısa taraf bunu teslim etmekle yükümlü olan taraftır.Uzun(long) pozisyon almış olan taraf fiyatların artması halinde “Kar” elde ederken, kısa pozisyon almış olan bir yatırımcı fiyatların düşmesi sonucunda “Karlı” duruma geçecektir.

16-Ters İşlem(Pozisyon Kapama) ne demektir.?

Sahip olunan pozisyona aksi yönde işlem yapmaktır. Örneğin; bir sözleşmede on adet uzun pozisyonunuz varsa, aynı sözleşmenin aynı vadesinde 10 adet yada daha az sözleşme satarsanız yaptığınız satım işlemi ”Ters İşlem” veya (Pozisyon kapama) işlemidir.

“Kısaca ters işlem; alım karşısında satım , satım karşısında alım yönünde işlem yapılmasıdır.”

17-Vadeli İşlem Sözleşmelerinde Alıp-Satmak ne anlama gelmektedir.?

Vadeli işlem sözleşmesi aldığınızda, sözleşmeye dayanak teşkil eden malı(varlığı) gelecekte alma yönünde bir anlaşma yapmış olursunuz.Daha sonra bu dayanak varlığın fiyatı arttığında”Kar” azaldığında “Zarar” edersiniz.

Vadeli işlem sözlşemesi sattığınızda, sözleşmeya dayanak varlığı gelecekte satma yönünde bir anlaşma yapmış olursunuz.Daha sonra varlığın fiyatı düşmesi durumunda, işlem önceden belirlediğiniz daha yüksek fiyattan gerçekleşeceği için “Kar” elde ederken, varlığın fiyatının artması halinde ise “Zarar” edersiniz.

18-Açık Pozisyon Ne demektir.?

Açık pozisyon sayısı, piyasadaki uzun  veya kısa pozisyon sayısının ayrı ayrı toplamlarına eşittir.(toplam uzun pozisyon sayısı veya toplam kısa pozisyon sayısı) Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde uzun veya kısa pozisyon tutan yatırımcı, “Açık pozisyon” dadır.

19-Vadeli  İşlem Sözleşme Kodları ne ifade etmektedir.?

Sözleşme kodları sistemde tanımlanmış olan sözleşmelerin asgari unsurlarını en özet haliyle sunulması amacıyla oluşturulmuştur.Vadeli işlem sözleşmelerinde, sözleşme kodu,sözleşme türü,dayanak varlık kodu,mini sözleşme kodu ve vade tarihi bilgisini içerecek şekilde oluşturulmuştur.

20-Fiyat nedir? VİOP’taki fiyat çeşitleri nelerdir.?

Fiyat , genel anlamıyla herhangi bir mali araç,mal veya hizmetin üreticisinin veya sahibinin satmaya, alıcısının da ödemeye razı olduğu değeri ifade eder.

Fiyat Çeşitleri;

Alış Fiyatı: Herhangi bir ürünün alınması için alıcının teklif etmiş olduğu fiyattır.

Satış Fiyatı: Herhangi bir ürünün satılması için satıcısının teklif etmiş olduğu fiyattır.

Ortalama Fiyat: Alım-satıma konu ürünün bir seans içerisinde gerçekleşen işlemlerde oluşan fiyatların aritmetik ortalamasıdır.

Ağırlıklı ortalama Fiyat:Alım-satıma konu ürünün, bir seans içerisinde gerçekleşen işlemlere ilişkin fiyatlarının ilgili fiyatlardan gerçekleşen işlem hacimleri ile ağırlıklandırılarak hesaplanan ortalamasıdır.

Cari Fiyat:Alım-satıma konu ürünün içinde bulunan anda gerçekleşen işlem fiyatıdır.

Kapanış Fiyatı:Alım-satıma konu ürünün seans sonunda gerçekleşen son işlem fiyatıdır.

En Düşük Fiyat:Alım-satıma konu ürünün seans süresi içinde en düşük fiyatla gerçekleşen işlem fiyatıdır.

En Yüksek Fiyat: Alım-satıma konu ürünün seans süresi içinde en yüksek fiyatla gerçekleşen işlem fiyatıdır.

Uzlaşma Fiyatı:Vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında alım satıma konu sözlşemlerde gün sonunda teminatların güncellenmesi ve geçici kar zararların hesaplanmasında baz alınan değerleme fiyatıdır.Bu fiyat kapanış fiyatından farklı olabilir.

Son İşlem Günü(vade sonu) uzlaşma Fiyatı:Vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında işlem gören sözleşmelerin yapılabildiği son işlem günü sonunda tarafların yükümlülüklerini yerine getirmesinde baz alınacak uzlaşma fiyatıdır.

Spot Fiyat:İşlemlerde o an için geçerli piyasa fiyatıdır.

Vadeli Fiyat:Alım satıma konu ürünün fiyatının bugünden tespit edilerek teslim ve tesellümün gelecekte yapılacağı sözleşmelerde(vadeli işlemlerde) belirlenen fiyattır.

Kullanım Fiyatı: Bir ürünü belli bir vadede veya belli bir vadeye kadar alma yada satma hakkı veren opsiyon sözleşmelerinde alım veya satımda uygulanacak fiyattır.

21-VİOP’ta bir pozisyon aldığımda vade sonuna kadar beklemek zorunlumudur.?

VİOP’ta sözleşme alınması-satılması durumunda, sözleşmenin vadesine kadar beklenmesi zorunlu değildir.Vadeye kadar olaqn sürede, Borsada aynı vadede veya sayıda sözleşme almak-satmak suretiyle(ters işlem) pozisyon kapatılabilir.Yeni pozisyonlar sürekli ve yeniden açılıp kapatılabilir.Ancak vade sonuna kadar beklenirse Borsa açık kalan pozisyonu vade sonu uzlaşma fiyatı üzerinden kendiliğinden kapatır.

22- VİOP işlemlerinde takas kurumu kimdir.?

VİOP’taki işlemlerin takasını Takasbank(İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.) gerçekleştirmektedir.

23-Takas Kurumunun İşlevi Nedir.?

Takasbank Merkezi Karşı taraf hizmeti kapsamında, alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı konumuna geçerek VİOP’ta takas hizmetini yürütür.Takasbank, nakdi uzlaşmalı sözleşmeler için zarar eden taraf

Uzun tarafsa(alıcı), zarar tutarını uzun tarafın teminat hesabından kısa tarafın (satıcının) teminat hesabına aktarır.Zarar eden kısa(satıcı) tarafsa, Takasbank zarar tutarını kısa tarafın teminat hesabından uzun tarafın teminat hesabına aktarır.Takas kurumunun sorumluluğu kendisine yatırılmış teminat,garanti fonu ve tahsis edeceği sermayesi ile sınırlıdır.

24- VİOP’ta takas süresi ne zamandır.?

VİOP işlemlerinin takası T günü saat 18:15’te başlar ve T+1 günü 15:00’e kadar devam eder.

Fiziki teslimata konu sözleşmelerde ise takas yükümlülüğünün işlem gününü takip eden ikinci işlem günü(T+2) saat 16:45’e kadar yerine getirilmesi gerekmektedir.

25-Piyasaya gore ayarlama(Mark to Market) ne demektir.?

Vadeli işlem sözleşmelerinde yatırımcıların kar veya zararları her gün sonunda hesaplanır.Açık pozisyon sahiplerinin gün sonu kar/zarar hesaplamalrı şu şekilde yapılır;

          İlk işlem günü sonunda;İşlem yaptıkları fiyat ile uzlaşma fiyatı arasındaki fark esas alınır,

          Takip eden günlerde;Bir önceki günün uzlaşma fiyatı ile hesaplama yapılan günkü uzlaşma fiyatı arasındaki fark esas alınır.

  “Her gün sonundaki hesaplanan kar veya zarar yatırımcıların hesaplarına yansıtılır.Bu işleme Piyasaya gore ayarlama denir.

26- VİOP’ta vergi düzenlemesi Nasıldır.?

Sermaye piyasalarında, VİOP (Vadeli işlem ve opsiyon Borsası)  tanımaya ve uygulama süreçlerine bir sonraki yazılarımız ile devam edeceğiz….

Faydalı olması dileğiyle,

18.10.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.