Berkay Özgüven
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
umutberkayozguven@gmail.com

Yeniden Değerleme Yapan, Enflasyon Düzeltmesini Nasıl Yapacak?

Enflasyon düzeltmesine ilişkin Tebliğ’in yayımlanması ile birlikte 2023 yıl sonunda enflasyon düzeltmesinin yapılacağı bir kez daha kesinleşti.

2024 yılı Nisan ayında verilecek olan kurumlar vergisi beyanında, 2 bilanço beyan edilecek.

Bu bilançolardan biri, düzeltme öncesi bilanço, diğeri ise enflasyon düzeltmesi yapılmış olan nihai bilanço olacak.

Yani, uzun bir aradan sonra çift bilançolu kurumlar beyanı ile karşı karşıya kalacağız.

Öte yandan, nisan ayına doğru yaklaşırken, soru işaretlerinde artışlar yaşanıyor.

Bunlardan bir tanesi de önceki dönemlerde yeniden değerleme yapan işletmelerin, enflasyon düzeltmesini nasıl yapacağı ile ilgili.

Birçok Şirket Alelacele Yeniden Değerleme Yaptı!

Enflasyon düzeltmesi yapılmayan dönemlerde, şirketlerin bazıları vergili yeniden değerleme olarak bildiğimiz ve tek seferlik yapılabilen VUK Geçici 31 ve 32.madde kapsamında %2 vergi ödeyerek ATİK (Amortismana Tabi İktisadi Kıymetleri)’ni değerledi.

Bazı işletmeler ise, - ki bize göre bu süreci yapan işletme sayısı daha fazla - vergisiz ve sürekli olarak gerçekleştirilebilen VUK Mükerrer 298/Ç kapsamında yeniden değerleme işlemi yaptı.

İşletmeler, süreci etraflıca ele almayarak, biraz da acele ederek yeniden değerleme yaptı.

Bu durumun ana nedeni, mevcut bilançolarının ilgili dönemlerde enflasyonist süreç karşısında erimesi.

İşletmeler finansal süreçlerde de(kredi çekme vs.) sorun yaşamaya başlayınca, yeniden değerleme açıkçası kaçınılmaz oldu.

Ancak, enflasyon düzeltmesinin yeniden değerlenmiş değerlere ve yeniden değerleme tarihine bağlanması, mükellefler açısından çeşitli hak kayıplarına neden olacak.

Yani, yeniden değerleme yapanlar, yüzde 2 vergi ödedikleri halde, enflasyon düzeltmesindeki kadar bilançolarında fayda sağlayamayacaklar.

Yeniden Değerleme Yapanların Enflasyon Düzeltmesi Daha Az Olacak!

Konuya, enflasyon düzeltmesine ilişkin Tebliğ de net bir şekilde açıklık getirildi.

Buna göre, VUK’un geçici 31 inci maddesi, geçici 32 nci maddesi ve/veya mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetler için, en son yapılan yeniden değerleme sonrası değerler dikkate alınacak.

Geçici 32 ve mükerrer 298. maddenin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerleme yapılmamış ancak Geçici 31. madde kapsamında yeniden değerleme yapılmış ise yeniden değerleme yapılabilmesi için esas alınan aktife kayıtlı olma şartının arandığı tarihten önceki ayın son günü dikkate alınacak.

Geçici 32 nci ve/veya mükerrer 298 inci maddenin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerleme yapıldı ise yeniden değerlemenin ilgili olduğu dönemin son günü dikkate alınacak.

Peki, Hak Kaybı Nasıl Oluşacak?

Sürecin net olarak anlaşılabilmesi için örnek üzerinden ilerleyelim:

Örneğin, (X) A.Ş. 30 Eylül 2018 tarihinde şirket aktifine 1.000.000,00 TL bedelle bina satın almıştır. (X) A.Ş. 2023 yılı 3. Geçici Vergi Döneminde Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci madde hükümlerinden faydalanarak yeniden değerleme işlemini yapmıştır. (Not: 9 Ekim 2023 tarihli ve 64 Sıra No.lu Kurumlar Vergisi Kanunu Sirküleri ile 2023 yılı üçüncü geçici vergi döneminde uygulanacak yeniden değerleme oranı % 34,80 olarak belirlendi.)

Yapılan değerleme sonucunda, şirket aktifinde 1.000.000,00 TL bedel ile yer alan binanın değeri, 1.000.000,00 * 34,80 = 1.348.000,00 TL’ye yükselmiş oldu.

Öte yandan, Şirket, yıl sonunda ayrıca enflasyon düzeltmesi yaptığında, 1.348.000 TL olan bina değeri, 1.428.893,48 TL’ye yükselmiş olacak. Yani, binanın aktifteki değeri, 80.893,48 TL artmış oldu.

Ancak (X) A.Ş., 30 Eylül 2023 tarihinde yeniden değerleme yapmasaydı, 1.000.000,00 TL olan binanın değeri, 6.628.360,00 TL olacaktı. Binanın aktifteki değeri, 5.628.360,00 TL artmış oldu.

Yani, aradaki fark olan 5.199.466,52 TL 30 Eylül 2023’te Vergisiz olarak yeniden değerleme tercih edildiği için tozlu sayfalara karışarak, buhar oldu!

Tabi ki bu örnek, vergili veya vergisiz en son yaptığınız yeniden değerleme işlemine göre değişiklik gösterecektir.

Daha Önce Yeniden Değerleme Yapıldığı İçin Neden Hak Kaybı Yaşanıyor?

Hemen söyleyelim, hak kaybının nedeni Yİ/ÜFE düzeltme katsayısı!

Çünkü, enflasyon düzeltmesinde Yİ-ÜFE katsayıları çok önemli. Değerleme sonrası tutara ulaşırken, taşınmazın bilançonun aktifine girdiği tarihteki Yİ-ÜFE ile 31 Aralık 2023 tarihindeki Yİ-ÜFE’ye oranlanarak ortaya çıkan katsayı üzerinden enflasyon düzeltmesi sonrası değere ulaşılıyor.

Yukarıdaki örnekte olduğu gibi, aslında 30 Eylül 2018 tarihinde şirkete alınan bina, 30 Eylül 2023 tarihinde şirkete alınmış gibi değerlendiriliyor.

Tahmin edebileceğiniz üzere, 30 Eylül 2018/31 Aralık 2023 tarihleri arasındaki kat sayı 6,62836 iken, 30 Eylül 2023 ile 31 Aralık 2023 tarihleri arasındaki kat sayı ise 1,06001 olduğundan, aradaki fark kadar hak kaybı yaşanmış oluyor.

Sonuç Olarak;

VUK’un geçici 31 inci maddesi, geçici 32 nci maddesi ve/veya mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetler için, en son yapılan yeniden değerleme sonrası değerler dikkate alınacağı açıkça belirtilmiştir.

Bu nedenle, enflasyon düzeltmesi yaparken, daha önce yeniden değerleme yapıp yapmadığınıza son derece önemli.

Çünkü, yapılacak olan enflasyon düzeltme işleminde düzeltmeye esas baz alacağınız tarih ve tutar bu ölçüde değişmiş oluyor.

Dolayısıyla, vergi planlamasının ne kadar önemli olduğu bir kez daha karşımıza çıkmış oldu.

29.01.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.