Ayşe İşçi
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
smmm.ayseisci@gmail.com

Taşınmaz ve İştirak Hissesi Satış Kazancı İstisnası (Muhasebe Kayıtları)

İŞTİRAK HİSSESİ NEDİR?

Gerçek veya tüzel kişilerin başka bir kurumun veya şirketin sermayesine katılma payı olarak tanımlayabiliriz.

İŞTİRAK HİSSESİ SATIŞ KAZANCI İSTİSNASI NE DEMEKTİR?

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5/1-e maddesi hükmü gereğince en az iki tam yılı dolduran iştirak hisselerinin satışından elde edilen kazançların %75'lik kısmının vergiden istisna tutulmasıdır.

TAŞINMAZ SATIŞ KAZANCI İSTİSNASI NEDİR?

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5/1-e maddesi hükmü gereğince; kurumların en  az  iki  tam yıl (730 gün)  süreyle  aktiflerinde yer  alan  taşınmazların  satışından doğan kazançların %50’lik kısmının vergiden istisna edilmesidir. (5 Aralık 2017 yılında yapılan değişiklik ile , %75 olan istisna oranı  %50’ye düşürülmüştür.)

 Dolayısıyla 5520 sayılı KVK’ ya göre; Kurumların, en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan iştirak hisseleri ile aynı süreyle sahip oldukları kurucu senetleri, intifa senetleri, rüçhan hakları ve bu fıkranın (a) bendi kapsamında istisna kazançlarına kaynak oluşturan yatırım fonlarının katılma paylarının satışından doğan kazançların %75’lik kısmı ile aynı süreyle aktiflerinde yer alan taşınmazların satışından doğan kazançların %50’lik kısmı vergiden istisna tutulmuştur.

Bu istisna, satışın yapıldığı dönemde uygulanır ve satış kazancının istisnadan yararlanan kısmı satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar pasifte özel bir fon hesabında tutulur. Satış bedelinin, satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmesi ise şarttır. Bu süre içinde tahsil edilmeyen satış bedeline isabet eden istisna sebebiyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler zıyaa uğramış sayılır ve gecikme faiziyle birlikte tahsil edilir.

İstisna edilen kazançtan beş yıl içinde sermayeye ilave dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba aktarılan  veya işletmeden çekilen ya da dar mükellef kurumlarca ana merkeze aktarılan kısım için uygulanan istisna dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler zıyaa uğramış sayılır. Aynı süre içinde işletmenin tasfiyesi (bu Kanuna göre yapılan devir ve bölünmeler hariç) halinde de bu hüküm uygulanır.

Bedelsiz olarak veya rüçhan hakkı kullanılmak suretiyle itibarî değeriyle elde edilen hisse senetlerinin elde edilme tarihi olarak, sahip olunan eski hisse senetlerinin elde edilme tarihi esas alınır.

Devir veya bölünme suretiyle devralınan taşınmazlar, iştirak hisseleri, kurucu senetleri ve intifa senetleri ile rüçhan haklarının satışında aktifte bulundurma sürelerinin hesabında, devir olunan veya bölünen kurumda geçen süreler de dikkate alınır. 21/11/2012 tarihli ve 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu kapsamında geri kiralama amacıyla ve sözleşme sonunda geri alınması şartıyla, kurumlar tarafından finansal kiralama şirketleri, katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarına veya 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında kira sertifikası ihracı amacıyla varlık kiralama şirketlerine devredilen taşınmazların kiracı ya da kaynak kuruluş tarafından üçüncü kişilere satışında, aktifte bulundurma sürelerinin hesabında, bu taşınmazların finansal kiralama şirketi, katılım bankaları, kalkınma ve yatırım bankaları ile varlık kiralama şirketinin aktifinde bulunduğu süreler de dikkate alınır.

Menkul kıymet veya taşınmaz ticareti ve kiralanmasıyla uğraşan kurumların bu amaçla ellerinde bulundurdukları değerlerin satışından elde ettikleri kazançlar istisna kapsamı dışındadır.

İSTİSNA UYGULAMASININ ŞARTLARI NELERDİR?

5520 sayılı KVK’nın  5/1-e bendine göre şartlar;

• Menkul kıymet ve taşınmaz ticareti ve kiralanması ile uğraşılmaması.
• Taşınmazlar ve iştirak hisselerinin iki tam yıl süreyle(730 gün) aktifte bulunması
• Satış bedelinin, satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmesi
• Satıştan doğan kazancın, satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar pasifte özel bir fon hesabında tutulması

5520 Sayılı KVK’nun 5/1-e maddesinde istisna uygulamasını şu şekilde özetleyecek olursak;

*Taşınmazlar (gayrimenkuller) ve iştirak hisseleri satış kazançlarının istisna kapsamına alınması için en az iki tam yıl (730 gün) kurum aktifinde yer alması gerekmektedir.

*Kurumların, aynı süreyle sahip oldukları kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının satışından doğan kazançlar da istisnadan yararlanabilmektedir.

*İstisna satışın yapıldığı dönemde uygulanır.

* Satış kazancının istisnadan yararlanan kısmı satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar pasifte özel bir fon hesabında tutulur.

* Satış bedelinin, satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmesi şarttır. Bu süre içinde tahsil edilmeyen satış bedeline isabet eden istisna nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler zıyaa uğramış sayılır.

* İstisna edilen kazançların beş yıl içinde sermayeye ilave edilmesi dışında başka bir hesaba aktarılması veya dağıtılması halinde bu kısım için uygulanan istisna dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler zıyaa uğramış sayılır. Aynı süre içinde işletmenin tasfiyesi (bu kanuna göre yapılan devir ve bölünmeler hariç) halinde de bu hüküm uygulanır.

*İstisna, satış kazancının % 75(iştirak) ve %50(taşınmaz)’lik kısmına uygulanacaktır. İstisnaya konu edilmeyen kazanç kısmı ise  satışın yapıldığı dönemde gelir olarak beyan edilecektir.

* Devir veya bölünme suretiyle devralınan taşınmazlar, iştirak hisseleri, kurucu senetleri ve intifa senetleri ile rüçhan haklarının satışında iki yıllık sürenin hesabında, devir olunan veya bölünen kurumda geçen süreler de dikkate alınır.

* İstisna uygulamasında mükellef, kazancının belli bir kısmı için yararlanması halinde, sonraki yıllarda yararlanılmayan kısım için istisna uygulanması mümkün olmamaktadır.

KDVK  AÇISINDAN TAŞINMAZ VE İŞTİRAK HİSSELERİ SATIŞ İSTİSNASI NEDİR?

Katma Değer Vergisi Kanununun (KDVK) 17/4-r maddesine göre; “Kurumların aktifinde veya belediyeler ile il özel idarelerinin mülkiyetinde, en az iki tam yıl süreyle bulunan iştirak hisseleri ile taşınmazların satışı suretiyle gerçekleşen devir ve teslimler ile bankalara borçlu olanların ve kefillerinin borçlarına taşınmaz ve iştirak hisselerinin (müzayede mahallerinde yapılan satışlar da dahil) bankalara devir ve teslimleri” KDV’den istisna edilmiştir.

İstisna kapsamındaki kıymetlerin ticaretini yapan kurumların, bu amaçla aktiflerinde bulundurdukları taşınmaz ve iştirak hisselerinin teslimleri istisna kapsamı dışındadır. İstisna kapsamında teslim edilen kıymetlerin iktisabında yüklenilen ve teslimin yapıldığı döneme kadar indirim yoluyla giderilemeyen katma değer vergisi, teslimin yapıldığı hesap dönemine ilişkin gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınmaktadır.

Monografi: A Elektrik Elektronik Ltd. Şti. 2017 yılından itibaren aktifinde 1.000.000,00 TL’ye kayıtlı arsasını 3.500.000,00 TL bedelle  Temmuz 2022 yılında satmıştır. Firmanın elde etmiş olduğu taşınmaz satış kazancına ait muhasebe hesaplamalarını ve kayıtlarını yapınız.

Cevap:  

1-Fatura düzenlenirken  satış tutarı yazıldıktan sonra açıklama kısmına ‘ 3065 sayılı Kanunun (17/4-r) maddesi kapsamında KDV'den istisnadır’ bilgisini ekleyerek faturanın neden KDV’siz düzenlendiğine açıklık getirmiş olalım.

2-Gayrimenkul Satış kazancı           =3.500.000,00 TL-1.000.000,00 TL    =2.500.000,00 TL

Vergiden İstisna Kazanç                   = 2.500.000,00 TL *%50                       =   1.250.000,00 TL

Vergiye Tabi Kazanç                          =  2.500.000,00 TL -1.250.000,00 TL  = 1.250.000,00 TL   

Kurumlar Vergisi                                =  1.250.000,00 TL    *  %23                 =    287.500,00 TL

Not : Toplam kazancın %50’si Kurumlar vergisinden istisna, %50’si vergiye tabidir; bu nedenle kazancın vergiye tabi olan %50’lik kısmına karşılık ayrılacaktır.

Cari Dönemde Yapılacak Muhasebe Kayıtları : 

--------------------------------------------02.07.2022--------------------------------------------

102.01 Bankalar Hesabı                        3.500.000,00

                        250.01 Arazi ve Arsalar Hesabı                              1.000.000,00

                        679.01 Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar Hesabı   2.500.000,00

                                 -Taşınmaz satış kazancı           1.250.000,00

                                  -5520 say. KVK. %50 istisna     1.250.000,00

Taşınmaz Satış Kaydı

--------------------------------------------------/---------------------------------------------------

--------------------------------------------31.12.2022--------------------------------------------

679.01 Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar Hesabı 2.500.000,00

                        690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı           2.500.000,00

--------------------------------------------------/---------------------------------------------------

--------------------------------------------31.12.2022--------------------------------------------

690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı          2.500.000,00

                   692 Dönem Net Karı veya Zararı Hesabı                          2.212.500,00

                   691 Dönem Kârı Vergi Ve Diğer Yasal Yük. Karş. Hesabı 287.500,00

--------------------------------------------------/---------------------------------------------------

 --------------------------------------------31.12.2022--------------------------------------------

692 Dönem Net Karı veya Zararı Hesabı   2.212.500,00

                        590 Dönem Net Karı Hesabı                         2.212.500,00

--------------------------------------------------/---------------------------------------------------

İzleyen Dönemde Yapılacak Muhasebe Kayıtları :

--------------------------------------------02.01.2023--------------------------------------------

 590 Dönem Net Karı Hesabı                       2.212.500,00

                        570.2022 Geçmiş Yıllar Karları Hesabı         2.212.500,00          

--------------------------------------------------/---------------------------------------------------

--------------------------------------------02.01.2023--------------------------------------------

   570.2022 Geçmiş Yıllar Karları Hesabı             1.250.000,00

                        549 Özel Fonlar Hesabı                           1.250.000,00

İstisna kazancın fona alınması

--------------------------------------------------/---------------------------------------------------

Sonuç olarak ta şunu söyleyebiliriz ki;

Kurumların mali bünyelerinin güçlendirilmesi (fon hesabının 5. Yılın sonunda sermayeye eklenmesi sebebiyle), ekonomik faaliyetlerini daha etkin kullanabilmeleri açısından ele aldığımızda gayrimenkul satış kazanç istisnası ve iştirak kazanç istisnası esasında büyük bir önem taşımaktadır.

Kaynakça

5520 Sayılı KVK

3065 sayılı KDVK

Türmob

12.04.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.