Yüksel SAMAST
Türktrust A.Ş. Genel Müdürü

ELEKTRONİK İMZA (E-İMZA) VE TÜRKİYE

Tarih: 26/12/2005

E-İmza Nedir? 

Elektronik imza, 5070 sayılı Elektronik İmza Kanununda şu şekilde tanımlanmaktadır: “Başka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantıksal bağlantısı bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla kullanılan ve elektronik, optik veya benzeri yollarla üretilen, taşınan veya saklanan kayıtlara elektronik imza denir.” 

Elektronik imza sayesinde, gönderenin kimliğinin doğrulanması, hem gönderenin gönderdiğini hem de alıcının aldığını inkar edememesi ve gönderilen metnin içeriğinin değişmediğinin anlaşılması garanti altına alınmaktadır. Kriptografiye dayanan bu güvenilir teknolojinin bize sunduğu bu imkan yasama organınca da benimsenmiş, 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu, Avrupa direktiflerine ve UNCITRAL model yasasına uygun şekilde hazırlanmış ve meclisten geçerek 23 Temmuz 2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanun kapsamına alınan güvenli elektronik imza ile ilgili hizmetleri verecek yetkili elektronik sertifika hizmet sağlayıcı kuruluşlar da 18 Temmuz 2005 tarihinde yetki alarak faaliyete geçmiştir.  

E-İmza Mevzuatı 

Ülkemizde elektronik imza mevzuatı genel çerçevede aşağıdakilerden oluşmaktadır: 

-         TBMM Genel Kurulu'nda 15 Ocak 2004 tarihinde kabul edilip, 23 Ocak 2004 tarihli 25355 Resmi Gazetede yayımlanan ve yayımından 6 ay sonra, 23 Temmuz 2004 tarihinde yürürlüğe giren 5070 Sayılı “Elektronik İmza Kanunu”

-         Elektronik imzanın hukuki ve teknik yönleri ile uygulanmasına ilişkin usul ve esasları düzenleyen, 06 Ocak 2004 Tarihli, 25692 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Elektronik İmza Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”

-         Elektronik imzaya ilişkin süreçleri ve teknik kriterleri detaylı olarak belirleyen, 06 Ocak 2004 Tarihli, 25692 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Elektronik İmza ile İlgili Süreçlere ve Teknik Kriterlere İlişkin Tebliğ”

-         27 Ocak2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan “Sertifika Mali Sorumluluk Sigortası Yönetmeliği” ve ilgili  2005 tarihinde yayımlanan “Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Genel Şartları” ile “Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Tarife ve Talimatı”

-         6 Eylül 2004 tarih ve 2004/21 Sayılı “Başbakanlık Genelgesi” 

Elektronik imza, Türk Ticaret Kanunu, Borçlar Kanunu, Vergi Usul Kanunu, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu gibi önemli yasalarla da ilişkilendirilmiş ve yeni hazırlanan tasarılarında da ilgili kanunların, yönetmeliklerin ve genelgelerin kapsamına alınmıştır.

Örneğin; Borçlar Kanununun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre “güvenli elektronik imza elle atılan imza ile aynı ispat gücünü haizdir.” “Güvenli elektronik imza, elle atılan imza ile aynı hukukî sonucu doğurur.” Ancak, kanunların resmî şekle veya özel bir merasime tabi tuttuğu hukukî işlemler (evlenme, tapu, veraset ve intikal) ile teminat sözleşmeleri güvenli elektronik imza ile gerçekleştirilemez.

Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 295/A maddesi gereğince, “usulüne göre güvenli elektronik imza ile oluşturulan elektronik veriler senet hükmündedir. Bu veriler aksi ispat edilinceye kadar kesin delil sayılırlar.”

Elektronik imza’ya, Bilgi Edinme Kanunu ve Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik md. 10’da, “Gerçek ve tüzel kişiler tarafından 5070 sayılı EİK gereğince, elektronik imza kullanılarak yapılan başvurularda, T.C. kimlik numarası aranmaz.” hükmüyle önemli bir yer verilmiştir.

Bu örnekleri arttırmak mümkündür. Elektronik imza alanında, kamuda yürütülen mevzuat ve uyumluluk çalışmaları çok sevindiricidir. Ancak, bazı kritik alanlarda, e-imza ile düzenlenen belgelerin bundan böyle, resmi olarak geçerli kabul edilmesi gerekmektedir. Gerek e-imzayla düzenlenecek olan fatura ve benzeri belgeler, gerekse e-imzalı beyannameler, beyanlar, başvurular ve bildirgeler hukuken geçerli olarak işleme tabi tutulmalıdır. Bu açıdan, Maliye Bakanlığı’na VUK ile verilen yetkinin kullanılarak, çıkartılacak tebliğlerde e-belgeler ve e-beyanlara ilişkin düzenlemelerin e-imza ile ilişkilendirilmesi ve bunun da gecikmeksizin yapılması ülkemiz açısından yararlı olacaktır. 

Maliye Bakanlığı’nın EİK’ndan, sonraki tarihlerde çıkarmış olduğu e-beyana ilişkin tebliğlerde e-imza uygulamasına yer verilmemiş olması önemli bir eksikliktir. Elektronik ortamdaki belge ve beyanlarda yasal geçerlilik ve güvenin tam sağlanabilmesi için e-imza kullanılması zorunluluğuna yer veren düzenlemelerin zaman geçirilmeden yapılması önem arz etmektedir. Zira, kullanıcı adı ve şifre yöntemiyle kimlik doğrulaması (!) yapılması ve e-mail yoluyla gönderilen iletilerin adres ya da içerik değiştirmesi olasılığı karşısında, e-imza ile yapılacak işlemler çok daha güvenli, yasal geçerli ve bağlayıcıdır.  

Nasıl Alınır? 

Güvenli elektronik imza için gerekli nitelikli elektronik sertifikalar, mevzuat çerçevesinde Telekomünikasyon Kurumundan yetki almış Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcısı (ESHS) kuruluşlardan temin edilmek zorundadır. ESHS’ler, “sertifika otoritesi”, “sertifika makamı” gibi tanımlarla da anılmaktadır. 

Ülkemizde şu an itibariyle yetkili üç ESHS bulunmaktadır; Sadece kamu kurumlarına sertifika vermekle Başbakanlık tarafından genelge ile görevlendirilen TÜBİTAK-UEKAE, özel sektör ve vatandaşlara da e-Güven ve TÜRKTRUST ülkemizde elektronik imza ile ilgili hizmetleri vermeye yetkilidir. 

ESHS, kendi rızasıyla nitelikli elektronik sertifika almak isteyen başvuru sahiplerinin kimliğini, o kişinin gerçek kişi ve gerçekten o kişi olduğundan emin olmak için, resmi belgelere dayandırarak yüz yüze tespit etmekle yükümlüdür. Sertifikaları güvenli ve hatasız bir şekilde üretip, güvenli elektronik imza araçlarına yerleştirerek bizzat sahibine teslim etmek zorundadır. 

TÜRKTRUST, başvuru alma ve yüz yüze kimlik tespit işlemlerini mevzuata uygun bir şekilde yürütmek için dört farklı yöntem uygulamaktadır. 1) Başvuru formları TÜRKTRUST’tan temin edildikten sonra, “sertifika sahibi taahhütnamesi”nin NOTER’e onaylatılması ve tüm belgelerin kurye ile gönderilmesi, 2) TÜRKTRUST’ın anlaşmalı “kayıt merkezleri”nden biri üzerinden başvuru yapılması, 3) TÜRKTRUST Ankara ve İstanbul ofislerine bizzat gidilmesi ve 4) Eğer kurumda/şirkette 20 ve yukarısında sayıda alacak kişi varsa, TÜRKTRUST kayıt yetkilisi gelip yerinde başvuru alması... Her bir yöntemde ödenecek ücret değişmektedir. Gerekli her türlü ayrıntılı bilgiye www.turktrust.com.tr İnternet adresinden “Sertifika İşlemleri” başlığı altında ulaşılabilir ve e-posta ile (bilgi@turktrust.com.tr) talep edilebilir. 

E-İmza ile Neler Yapabiliriz? 

Nitelikli elektronik sertifikaya dayanan güvenli elektronik imza ile her türlü yazışma, sözleşme, başvuru, beyanname, bildirge, ticaret, ödeme, talimat vb. tüm işlemler yasal geçerli ve bağlayıcı olarak güvenli bir şekilde yapılabilmektedir.  

Örneğin, Dış Ticaret Müsteşarlığının Dahilde İşleme Rejimi kapsamındaki izin belgeleriyle ilgili işlemler 1.1.2006’dan itibaren sadece elektronik imza ile yapılabilecektir. Vergi beyannameleri, SSK bildirgeleri, bilgi edinme kanunu kapsamındaki başvurular ve daha bir çok resmi işlem elektronik imza ile yapılabilecektir. Devlet hizmetlerine tek noktadan erişebilmek ve yararlanabilmek amacıyla başlatılan “e-devlet kapısı” projesi çalışmaları önümüzdeki yıl tamamlanmak üzere başladı. E-devlet kapısından yararlanabilmek için kişilerin elektronik sertifika sahibi olması gerekmektedir. 

Kişiler ve şirketler arası iletişimde, şahıs ya da şirketlerle devlet arası ilişkilerde, devletin kendi kurumları içinde kurumlar arasında daha hızlı, daha güvenli, daha az maliyetli ve yasal geçerli işlem yapılacaktır. E-imza sayesinde kamuda evrakların düzenlenmesinde çok önemli olan, gizli, özel, hizmete özel, tasnif dışı ayrımı yapılarak, sadece hedeflenen alıcının okuyabileceği şekilde, kağıtsız hızlı ve masrafsız iletişim sağlamak mümkün olacaktır. Sınav başvuru ve sonuçları, nüfus, pasaport, sosyal güvenlik, sosyal sigorta kurumlarıyla yapılacak işlemler, bankacılık işlemleri, e-nüfus sayımı, e-seçim işlemlerinin gerçekleştirilmesi de zaman içinde mümkün hale gelebilecektir. Kuyruk olmaksızın, günün her saati işlem yapmanın mümkün olması nakit ve zaman tasarrufu sağlarken, aynı zamanda zaman ve mekan bağımlılığının önemli derecede ortadan kalkması da ciddi kolaylık ve rahatlık sağlayacaktır. Para transferleri, fatura, vergi, ceza ve harç ödemeleri hızlı ve güvenli bir şekilde yapılabilecektir.  

Sonuç 

Bundan böyle, ülkemizde elektronik ortamda elektronik imza ile yapılan her türlü işlem hukuki açıdan, elle atılan imza ile eşdeğer şekilde bağlayıcı senet hükmünde olacaktır.  

E-imza, zaman ve mekan bağımsızlığı sağlayarak önemli derecede tasarruf, kolaylık, esneklik sağlamakta ve hız kazandırmaktadır. Ülkemizde e-dönüşüm ve e-devlet projelerinden beklenen yararların sağlanabilmesi ve elektronik işlemlerin yasal geçerli yapılabilmesi için e-imza anahtar bir rol oynayacaktır. Günlük işlemlerini elektronik ortamda yürüten kuruluşlar ve çalışanları, artık e-imza kullanarak iç ve dış iş süreçlerini çok daha güvenli ve yasal geçerli yapabileceklerdir.