Muhammed Kutub Bağırgan
Vergi Direktörü
EMA YMM A.Ş.
muhammed.bagirgan@emaymm.com.tr

2023 Yılı Enflasyon Muhasebesi: Reel Olmayan Finansman Maliyeti (ROFM)

“Reel Olmayan Finansman Maliyeti” (ROFM) Nedir?

Şöyle ki, mükelleflerin yapmış oldukları borçlanmalarda katlanmış oldukları ve parasal olmayan varlıkların maliyet veya alış bedeline ekledikleri finansman giderlerinin içerisinde, borç tutarında ilgili dönemdeki enflasyon nedeniyle oluşan değer kaybının telafisine yönelik bir unsur da bulunmaktadır.

Yani alınan borcun geri ödenmesinde borç verenin enflasyon nedeniyle uğrayacağı kayıp tutarı da finansman gideri içerisinde yer aldığından, maliyet veya alış bedeline eklenen finansman gideri içerisindeki anaparaya ait enflasyon kaybının ayrıştırılmasından sonra kalan kısmın (finansman giderinin sadece reel kısmının) enflasyon düzeltmesinde dikkate alınması gerekmektedir.

“ROFM” İhtiva Eden Varlıklar Hangileridir?

Maliyet veya alış bedellerine intikal ettirilmiş ve düzeltmeye esas tutara ulaşılırken düşülecek reel olmayan finansman maliyeti ihtiva edebilecek parasal olmayan varlıklar;

1. Stoklar,
2. Maddi duran varlıklar,
3. Mali duran varlıklar,

4.            Özel tükenmeye tabi varlıklardır.

“ROFM” İhtiva Eden Kıymetlerin Tamamı Hangileridir?

Maliyet veya alış bedellerine intikal ettirilmiş ve düzeltmeye esas tutara ulaşılırken düşülecek reel olmayan finansman maliyeti ihtiva edebilecek parasal olmayan kıymetler aşağıdaki tablodaki gibidir;

ROFM İçerebilen Parasal Olmayan Kıymetler

VARLIKLAR

150 İlk Madde Ve Malzeme

151 Yarı Mamuller - Üretim

152 Mamüller

153 Ticari Mallar

157 Diğer Stoklar

240. Bağlı Menkul Kıymetler

242. İştirakler

245. Bağlı Ortaklıklar

250. Arazi Ve Arsalar

251. Yer Altı Ve Yer Üstü Düzenleri

252. Binalar

253. Tesis, Makine Ve Cihazlar

254. Taşıtlar

255. Demirbaşlar

258. Yapılmakta Olan Yatırımlar

271. Arama Giderleri

272. Hazırlık Ve Geliştirme Giderleri

Yukarıda Gösterilen Varlıklar Dışında Diğer Kıymetlerde “ROFM” Ayrıştırması Yapmalı Mıyız?

Hayır. Bir önceki soruya karşılık cevaben verilen tabloda belirtilen kıymetler dışında ROFM ayrıştırması yapMAMAlıyız.

Kredili Alınan Stoklar İçin Nasıl Bir İşlem Tesis Edilecek?

Esasen reel olmayan finansman maliyeti içeren kıymetler arasında stoklarda bulunmaktadır. Ancak, misli ve çok adetli stok grubu tutan firmalar için enflasyon düzeltmesinde, kolay uygulanabilirliği nedeniyle “Toplulaştırılmış yöntemlerle” düzeltme işlemi getirilmiştir.

Bu şekilde toplulaştırılmış yöntemlerle düzeltmeye tabi tutulan stokların, maliyet bedeline intikal ettirilen reel olmayan finansman maliyetlerinin düşülmesi İHTİYARİDİR.

Kullanım Süresine Bağlı Olmayan Finansman Giderleri İçin “ROFM” Ayrıştırması Yapmalı Mıyız?

Hayır. Kredilerle ilgili (vergi ve harçlar gibi) bazı finansman giderleri, kullanılan yabancı kaynağın kullanım süresine bağlı olarak oluşmadığından enflasyon unsuru içermez. Bu nedenle enflasyon düzeltmesi uygulamasında bu giderler reel olarak kabul edilir ve bunlar  için ayrıca ROFM ayrıştırması yapılmaz.

Yeniden Değerlemeye Tabi tutulan Kıymetler İçin “ROFM” Ayrıştırması Yapmalı Mıyız?

Hayır. Geçici 31 inci madde, geçici 32 nci madde ve/veya mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında (Vergili – Vergisiz) yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetlerin değerinin düzeltilmesinde, düzeltmeye esas değer olan yeniden değerleme sonrası değerler için ROFM hesabı yapılmaz.

“ROFM” İçin Tevsik Şart Mı?

Evet. Reel olmayan finansman maliyetinin tevsikine ilişkin kayıt ve belgelerin açık ve kesin bilgiler içermesi gerekmektedir.

“ROFM” Ayrıştırması İçin Uygulanacak Yöntemler Nelerdir?

Enflasyon düzeltmesi işleminde ROFM;

1. Borç Tutarının Esas Alınması ve
2. Toplam Finansman Maliyetinin Esas Alınması

yöntemlerinden biri seçilerek hesaplanabilir.

BORÇ TUTARInın Esas Alınması Yönteminde “ROFM” Ayrıştırması Nasıl Yapılacak?

Bu yöntemde ROFM; her türlü borçlanmada, borç tutarlarına borcun kullanıldığı döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanır.

Borç Tutarının Esas Alınması Yönteminde Formül Nedir?

Borç tutarının esas alınması yönteminde, ROFM hesaplaması için kullanılacak formül aşağıdaki gibidir:

				ORAN
ROFM	=	Borç Tutarı	X	Borcun Kapatıldığı Aya Ait Yİ-ÜFE	-	Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE
				-------------------------------------------------------------------------------
				Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE

Borç Tutarının Esas Alınması Yöntemine İlişkin Örnek Uygulama-1

Kurumlar Vergisi mükellefi olan KLM A.Ş., Ocak/2015 döneminde kredili olarak 10 Milyon TL’ye makine almıştır.  Bu makinenin alımında kredi kullanılmış ve söz konusu kredi yıl sonu (Aralık/2015) de kapatılmıştır. Kapatma esnasında 1.000.000,00-TL faiz ödenmiş olup ayrıca vergi ve harçlar için de 40.000,00-TL ödenmiştir.

Söz konusu araç için ödenen tutar 10 Milyon TL. Maliyet bedeli esasına göre maddi duran varlıklar için çekilen krediler, ilk yıl sonuna kadar maliyete ilave edilir. Söz konusu kıymet için ödenen faiz tutarı 1.000.000,00-TL olup ayrıca vergi ve harçlar için de ilave 40.000,00-TL ödenmiştir. Yani 31.12.2015 tarihi itibariyle kıymetin maliyet bedeli toplam 11.040.000,00-TL’dir.

Enflasyon düzeltmesinde ROFM ayrıştırması yapılmamış olsaydı, Ocak/2015 döneminde alınan bu kıymetin düzeltmesi 31.12.2023 taihine kadar toplam 11.040.000,00-TL üzerinden yapılacaktı. Ancak söz konusu makinenin maliyet bedelinin içinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti düşüldükten sonra düzeltmeye tabi tutulması gerekmektedir.

• Borcun alındığı ay Yi-ÜFE= 236,61
• Borcun kapatıldığı ay Yi-ÜFE= 249,31

ROFM ayrıştırması sırasında, vergi ve harçlar gibi kredinin kullanımına bağlı olmayan tutarlar ayrıştırmadan ari tutulacaktır.

				ORAN
ROFM	=	Borç Tutarı	X	Borcun Kapatıldığı Aya Ait Yİ-ÜFE	-	Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE
				-------------------------------------------------------------------------------
				Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE

 

ROFM	=	10.000.000,00	X	249,31	-	236,61
				-------------------------------------------------------------------------------
				236,61
ROFM	=	10.000.000,00	X	0,054
ROFM	=	536.748,24

Hesaplanan 536.748,24-TL tutarındaki ROFM, makinenin 31.12.2015 görünen 11.040.000,00-TL değerinden düşülerek, enflasyon düzeltmesinde kullanılacak nihai tutara ulaşılacaktır.

Enflasyon Düzeltmesinde Dikkate Alınacak Tutar	=	11.040.000,00	-	536.748,24
Enflasyon Düzeltmesinde Dikkate Alınacak Tutar	=	10.503.251,76

Formüldeki Oranın Birden Büyük Çıkması Halinde Nasıl Bir İşlem Tesis Edilecek?

Formüldeki oranın birden büyük çıkması (oran>1) hali, formüle göre bulunan değerin borç tutarına uygulanması suretiyle ROFM’nin hesaplanmasına engel teşkil etmemektedir. Hesaplanan oranın borç tutarına uygulanması suretiyle bulunan tutarın (ROFM), formülde dikkate alınan borç tutarı nedeniyle ilgili dönemde maliyetle/alış bedeliyle ilişkilendirilen finansman giderleri toplamından büyük olması halinde, bahse konu finansman giderlerinin tamamının reel olmadığı, küçük olması halinde ise aşan kısmın reel olduğu kabul edilecektir.

Borç Tutarının Esas Alınması Yöntemine İlişkin Örnek Uygulama-2

Kurumlar Vergisi mükellefi olan KLM A.Ş., Ocak/2021 döneminde kredili olarak 20 Milyon TL’ye bina almıştır.  Bu tutarın 10 Milyon TL’si kredi kullanılarak temin edilmiştir. Temin edilen Krediler eşit iki taksit halinde ödenecektir.  Bu kredi için toplam 4 Milyon TL faiz ödemesine katlanılmış ve taksit ana para ve faiz ödemeleri yıl sonlarında gerçekleştirilmiştir. Şirket tüm kredi ödemelerine ait faizleri bina maliyet bedeline dahil etmiştir. (İlk yıl dahil edilmiş olsaydı sadece dahil edilen kısım ROFM yapılacaktı.)

Faiz ödemeleri, 2021 yılı için 2.000.000,00-TL, 2022 yılı için 2.000.000,00-TL’dir.

Bina alım maliyeti = 20.000.000,00-TL

Faiz Bedeli = 4.000.000,00-TL

Toplam Maliyet=24.000,000-TL

• Borcun alındığı ay (Ocak/2021) Yi-ÜFE= 583,38
• Borcun kapatıldığı ay (Aralık/2021) Yi-ÜFE= 1022,25
• Borcun kapatıldığı ay (Aralık/2022) Yi-ÜFE= 2021,19

				ORAN
ROFM	=	Borç Tutarı	X	Borcun Kapatıldığı Aya Ait Yİ-ÜFE	-	Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE
				-------------------------------------------------------------------------------
				Borcun Alındığı Aya Ait Yİ-ÜFE

• 2021 Yılı ROFM:

				ORAN
ROFM	=	10.000.000,00 (1 ve 2. Taksitler toolamı)	X	1022,25	-	583,38
				-------------------------------------------------------------------------------
				583,38
ROFM	=	10.000.000,00	X	0,752
ROFM	=	7.522.883,88

• 2022 Yılı ROFM:

				ORAN
ROFM	=	5.000.000,00 (ikinci taksit)	X	2200,00	-	1022,25 (1. Taksit ödeme ayı)
				-------------------------------------------------------------------------------
				1022,25
ROFM	=	5.000.000,00	X	1,152
ROFM	=	5.760.577,16

Yukarıda da görüleceği üzere toplam ROFM, (7.522.883,88 +         5.760.577,16=) 13.283.461,04-TL’dir. Hesaplanan oranın borç tutarına uygulanması suretiyle bulunan tutarın (ROFM), formülde dikkate alınan borç tutarı nedeniyle ilgili dönemde maliyetle/alış bedeliyle ilişkilendirilen finansman giderleri toplamından büyük olması halinde, bahse konu finansman giderlerinin tamamının reel olmadığı kabul edilecektir.

Enflasyon Düzeltmesinde Dikkate Alınacak Tutar		=	20.000.000,00		-	0,00

Formüldeki Oranın Negatif Çıkması Halinde Nasıl Bir İşlem Tesis Edilecek?

Aylar itibariyle Yİ-ÜFE'de oluşan farklılıklar nedeniyle formüldeki oranın negatif çıkması halinde, formülde dikkate alınan döneme ilişkin olarak maliyete/alış bedeline intikal ettirilen finansman giderinin tamamının reel olduğu kabul edilecek ve ROFM düzeltmesi yapılmayacaktır.

Yabancı Para İle Yapılan Borçlanmalarda Nasıl Bir İşlem Tesis Edilecek?

Yabancı para üzerinden borçlanmalarda borcun kullanıldığı döneme ait Yİ-ÜFE artış oranı, BORCUN ALINDIĞI tarihteki Türk Lirası karşılıklarına uygulanır.

Dolayısıyla yabancı para üzerinden yapılan borçlanmalarda ROFM hesaplanırken Yİ-ÜFE artış oranının uygulanacağı borç tutarı, yabancı para üzerinden alınan borcun alındığı tarihteki Türk Lirası karşılığıdır.

Borç Geri Ödemeler Birden Fazla Ayda Yapılırsa Nasıl Bir İşlem Tesis Edilecek?

Birden fazla hesap dönemine yayılan ve finansman gideri her hesap döneminde maliyete atılan borçlanmalarda, ROFM hesaplanması, her hesap dönemi itibariyle ayrı ayrı borç tutarının borcun kullanıldığı döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanır.

Aynı hesap dönemi içinde, borç geri ödemesinin (kapamanın) birden fazla ayda yapılması durumunda, HER KAPARILAN AYIN DEĞİL, HER geçici vergi döneminin sonunda geçerli olan Yİ-ÜFE oranı kullanılabilecektir.

TOPLAM FİNANSMAN MALİYETİnin Esas Alınması Yönteminde “ROFM” Ayrıştırması Nasıl Yapılacak?

Bu yöntemde ROFM; toplam finansman maliyetlerine, ilgili döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının hesap dönemine ait ortalama ticari kredi faiz oranına bölünmesi sonucunda belirlenen oranlar uygulanmak suretiyle bulunan tutarın, maliyet veya alış bedelinden düşülmesi suretiyle hesaplanır.

Toplam Finansman Maliyetinin Esas Alınması Yönteminde Formül Nedir?

Borç tutarının esas alınması yönteminde, ROFM hesaplaması için kullanılacak formül aşağıdaki gibidir:

				ORAN
ROFM	=	Toplam Finansman Maliyeti (Faiz)	X	İlgili Hesap Dönemine Ait Yİ-ÜFE Artış Oranı
				-------------------------------------------------------------------------------
				İlgili Hesap Dönemine Ait Ortalama Ticari Kredi Faiz Oranı

 

İlgili Hesap Dönemine Ait Yİ-ÜFE Artış Oranı	ARTIŞ ORANI
	Finansman Maliyetinin Oluştuğu Döneme Ait Yİ-ÜFE	-	Finansman Maliyetinin Oluştuğu Dönemden Bir Önceki Hesap Dönemine Ait Yİ-ÜFE
	-------------------------------------------------------------------------------
	Finansman Maliyetinin Oluştuğu Dönemden Bir Önceki Hesap Dönemine Ait Yİ-ÜFE

Borç Tutarının Esas Alınması Yöntemine İlişkin Örnek Uygulama-1

Kurumlar Vergisi mükellefi olan KLM A.Ş., Ocak/2015 döneminde kredili olarak 10 Milyon TL’ye makine almıştır.  Bu makinenin alımında kredi kullanılmış ve söz konusu kredi yıl sonu (Aralık/2015) de kapatılmıştır. Kapatma esnasında 1.000.000,00-TL faiz ödenmiştir.

Söz konusu araç için ödenen tutar 10 Milyon TL. Maliyet bedeli esasına göre maddi duran varlıklar için çekilen krediler, ilk yıl sonuna kadar maliyete ilave edilir. Söz konusu kıymet için ödenen faiz tutarı 1.000.000,00-TL’dir. Yani 31.12.2015 tarihi itibariyle kıymetin maliyet bedeli toplam 11.000.000,00-TL’dir.

Enflasyon düzeltmesinde ROFM ayrıştırması yapılmamış olsaydı, Ocak/2015 döneminde alınan bu kıymetin düzeltmesi 31.12.2023 taihine kadar toplam 11.000.000,00-TL üzerinden yapılacaktı. Ancak söz konusu makinenin maliyet bedelinin içinde yer alan reel olmayan finansman maliyeti düşüldükten sonra düzeltmeye tabi tutulması gerekmektedir.

• Finansman Maliyetinin Oluştuğu Döneme Ait Yİ-ÜFE (Borcun kapatıldığı ay – Aralık/2015) = 249,31
• Finansman Maliyetinin Oluştuğu Dönemden Bir Önceki Hesap Dönemine Ait Yİ-ÜFE (Borcun kapatıldığı ayın bir önceki döneme isabet eden ay – Aralık/2014) = 235,84
• İlgili Hesap Dönemine Ait Ortalama Ticari Kredi Faiz Oranı (2015) = 0,14

				ORAN
ROFM	=	1.000.000,00	X	0,057114993
				-------------------------------------------------------------------------------
				0,14
ROFM	=	1.000.000,00	X	0,408
ROFM	=	407.964,24

Hesaplanan 407.964,24-TL tutarındaki ROFM, makinenin 31.12.2015 görünen 11.000.000,00-TL değerinden düşülerek, enflasyon düzeltmesinde kullanılacak nihai tutara ulaşılacaktır.

Enflasyon Düzeltmesinde Dikkate Alınacak Tutar	=	11.000.000,00	-	407.964,24
Enflasyon Düzeltmesinde Dikkate Alınacak Tutar	=	10.592.035,76

Formüldeki Oranın Birden Büyük Çıkması Halinde Nasıl Bir İşlem Tesis Edilecek?

Normal şartlar altında, söz konusu formüldeki oranın, (0) ile (1) arasında gerçekleşmesi gerekir. Oranın (1)'den büyük çıkması, kredi faiz oranlarının, gerçekleşen Yİ- ÜFE artış oranlarının gerisinde kaldığını ifade etmektedir.

Bu durumda, formüldeki oran (1) olarak alınacak ve toplam finansman maliyetinin tamamının reel olmadığı kabul edilecektir.

Yani kredi faizlerinin tamamı, enflasyon düzeltmesinde esas alınacak tutardan çıkarılacaktır.

Formüldeki Oranın Negatif Çıkması Halinde Nasıl Bir İşlem Tesis Edilecek?

Aylar itibariyle Yİ-ÜFE'de oluşan farklılıklar nedeniyle formüldeki oranın negatif çıkması halinde ise toplam finansman maliyetinin tamamının reel olduğu kabul edilecek ve ROFM düzeltmesi yapılmayacaktır.

Not: VUK Geçici 33. Madde ve yayımlanan tebliğ taslağı sonrası, yukarıda yer verilen bilgilendirme yazısının kapsamı, yine tebliğ taslağına dayanarak ve 31.12.2023 tarihinde yapılması planlanan “Enflasyon Düzeltmesine” ilişkin olarak hazırlanmıştır. Hazırlanan bu yazı içeriği, taslağın resmi gazetede yayımlanmasını müteakip güncellenecektir

16.11.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.