Kadir Erkeçoğlu
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
kadirerkecoglu@deneyimymm.com

Transit Geçişli İhracatlarda İran Sorunsalı?

Sevgili Okurlar,

Gün geçmiyor ki ilginç olaylarla karşılaşmayalım.

Firmalar bazen kendilerinden kaynaklanmayan çok farklı ve işin içinden çıkılmaz bazı durumlarla karşılaşabiliyor. “ Bu da nerden çıktı diyerek ? “ firmaların ticari motivasyonunu olumsuz etkileyen şeyler oluyor ve bu olaylar şirketleri zora soktuğu gibi şirketlerin kendilerinden kaynaklanmayan sebeplerden ötürü cezalarla karşı karşıya kalmalarına ve firma sahiplerinin isyanına sebep oluyor.

PEKİ YA BU KONU NEDİR?

İhracatçı şirket tarafından İran’dan transit geçerek Özbekistan’a yapılan ihracata karşılık yurtdışından yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilen ihracat bedelinin  yurt dışından getirildiğinin tespiti gümrük idarelerince onaylı NBF ile yapılarak Nakit Beyan Formu (NBF) düzenlenmiş  ve bu NBF ile  Türkiye ‘ deki bankalara (kamu bankaları dahil) Döviz Alım Belgesi (DAB) düzenlenmesi için müracaat ederek,  bankalar banka politikası gereği İran üzerinden transit geçişi yapılarak farklı bir ülkeye ihraç edildiği gümrük çıkış beyannamesinden açıkça görülmesine rağmen, NBF’ na karşılık DAB düzenleyemeyeceklerini ifade etmektedirler.

Böyle bir durum ihracatçıdan kaynaklanmamakta olup, ihracat bedellerinin DAB’ a bağlanamamasının tebliğe aykırılık teşkil edeceği bu aykırılığın ise ihracatçı firmaların  iki farklı ceza ile karşı karşıya kalmalarına sebep olmaktadır. Bu cezalar ise;

1. Bedel yurda getirilmez veya hesaplar süresi içinde kapatılmazsa yurda getirmekle yükümlü olunan kıymetlerin rayiç bedelinin %5’i kadar ceza uygulanır.
2. Tebliğ’in diğer hükümlerine aykırı hallerde 1567 sayılı Kanun’un md.3/1 hükmü çerçevesinde (yeniden değerlemeye tabi tutulmuş) 6.300 Türk Lirasından 52.600 Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir.

İHRACAT BEDELLERİNE İLİŞKİN YAPILAN DÜZENLEMELERİN KRONOLOJİ

08.02.2008 Tarih ve 26781 sayılı R.Gazete-2008-13186 Bakanlar Kurulu Kararının 8.Md. ile yapılan düzenlemeyle, “İhracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmış iken yaklaşık on yıl aradan sonra 2018-32/48 Sayılı Tebliğ ile İhracat Gelirlerinin Kısmen Türk Lirasına çevrilmesi geçici olarak zorunlu kılınmıştı.

A. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’ de değişiklik yapan 2018-32/48 No’ lu İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ.

(2018-32/48 No ’ lu Tebliğin Dayanağı 11/8/1989 tarihli ve 20249 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararın 8 inci maddesine istinaden hazırlanmıştır).

Bu tebliğin;

Amacı; İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesine İlişkin Usul ve Esasları Belirlemek,

Kapsamı; İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi ve Türk Lirasına Çevrilmesi,

Yürürlük Tarihi; 04 Eylül 2018,

Uygulamanın Son Tarihi ; 03 Mart 2019

Düzenlemeyi yapan ve Tebliğ hükümlerini yürüten Kurum ise; Hazine ve Maliye Bakanlığı idi.

B. 06 Kasım 2018 Tarihinde, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) tarafından, konuya ilişkin usul ve esasları düzenleyen İhracat Genelgesi yayımlanmıştır.

( Bu Genelge, 7/8/1989 tarihli ve 89/14391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ile 4/9/2018 tarihli ve 30525 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) (Tebliğ No: 2018-32/48)’in 12. maddesinin birinci fıkrasına dayanılarak hazırlanmıştır).

C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Yetkisini kullanarak 03 Mart 2019 Tarih ve 30703 Sayılı Resmi Gazete ile TPKK Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) (Tebliğ No: 2018-32/48 )’de değişiklik yapılmasına dair tebliğ (TEBLİĞ NO:2019-32/53) 03 Mart 2019 Tarihi İtibariyle yürürlüğe girmiştir.

(4/9/2018 tarihli ve 30525 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) (Tebliğ No: 2018-32/48)’in 13. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “6 ay” ibaresi “1 yıl” olarak değiştirilerek 03 Mart 2019 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır).

D. Hazine ve Maliye Bakanlığı Yetkisini bir kez daha kullanarak 31 Ağustos  2019 Tarih ve 30874 Sayılı Resmi Gazete ile TPKK Hakkında  32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) (Tebliğ No: 2018-32/48 )’de  değişiklik yapılmasına dair tebliğ (TEBLİĞ NO:2019-32/55) 31 Ağustos 2019 Tarihi İtibariyle yürürlüğe girmiştir.

4/9/2018 tarihli ve 30525 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) (Tebliğ No: 2018-32/48)’in 13. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “1 yıl” ibaresi “18 ay” olarak değiştirilerek 04 Mart 2020 tarihine kadar daha uzatılmıştır).

MEVCUT UYGULAMA

• Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında (TPKKH) 32 Sayılı Kararın İkinci Bölümü Türk Parası, Döviz ile Kıymetli Maden, Taş ve Eşyalara İlişkin Hükümler

Döviz

Madde 4-
a) Yurda döviz ithali ve yurttan döviz ihracı serbesttir.

b) Türkiye'de yerleşik kişilerin beraberlerinde döviz bulundurmaları, bankalar, yetkili müesseseler, PTT, kıymetli maden aracı kuruluşları ile yurt dışında döviz alım satımına yetkili kuruluşlardan döviz satın almaları ve bunlara döviz satmaları, dövizleri bankalarda açacakları döviz hesaplarında tutmaları, efektif olarak kullanmaları, bankalar vasıtasıyla yurt içinde ve yurt dışında tasarruf etmeleri serbesttir.

e) Türkiye'de yerleşik kişiler ile dışarıda yerleşik kişilerin, bankalar vasıtasıyla yurtdışına döviz transfer ettirmeleri serbesttir.

• Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’ de değişiklik yapan 2018-32/48 No’ lu İhracat Bedelleri Hakkında Tebliğ 04.09.2018 tarihli ve 30525 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup , söz konusu tebliğin uygulama detayları Hazine ve Maliye Bakanlığı talimatlarıyla oluşturulan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının 06 Kasım 2018 tarihli ihracat genelgesinde düzenlenmektedir.

Konuya İlişkin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Hazine ve Maliye Bakanlığının talimatlarıyla çıkardığı İhracat Genelgesi  Ne İçeriyor ?

06 Kasım 2018 tarihli ihracat genelgesinin 4.maddesinin sekizinci fıkrasında “ İran ve Suriye’ye yapılan ihracat işlemleriyle ilgili olarak 2018-32/48 sayılı Tebliğin 3.maddesinin birinci fıkrası uygulanmaz.” hükmü; 8.maddesinin onuncu fıkrasında “İran ve Suriye’ye yapılan ihracat bedelleri ile ilgili olarak 2018-32/48 sayılı Tebliğin 3.maddesinin birinci fıkrası uygulanmaz” hükmü yer almaktadır. Yani bu iki ülkeye yapılan ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunlu değildir.

Diğer taraftan İhracat Genelgesinin 8.maddesinin beşinci fıkrasında ihracat bedellerinin bankacılık sistemiyle doğrudan ülkemize transferinin mümkün olmadığı Afganistan, Irak ve Libya’ya yapılan ihracat işlemlerinde ihracat bedelinin bankalarca tahsilinde kullanılabilecek seçenekler sayılmakta olup, aynı maddenin altıncı fıkrasında ihracat bedellerinin bankacılık sistemi ile doğrudan ülkemize transferinin mümkün olmadığı diğer ülkelerin Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirleneceği ifade edilmektedir.

Bu çerçevede, kambiyo mevzuatı açısından bankalar aracılığı ile Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışına döviz transfer etmelerine ve yurt dışından hesaplarına döviz transfer edilmesine ve söz konusu dövizlerin Türk parasına çevrilmesine yönelik herhangi bir kısıtlayıcı hüküm mevcut değildir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Hazine ve Maliye Bakanlığının talimatlarıyla çıkardığı İhracat Genelgesinde Eksik Olan Nedir?

Uluslararası hukukun konusu olan yaptırımlar nedeniyle İRAN’ dan geçerek nihai varış yeri farklı olan ülkelere yapılan ihracat bedellerinin ithalatçı müşteri tarafından ihracata karşılık yurtdışından yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilen ihracat bedelinin  yurt dışından getirildiğinin tespiti gümrük idarelerince onaylı NBF ile yapılarak Nakit Beyan Formunun düzenlenmesi ve düzenlenen NBF’ na karşılık Bankaların Döviz Alım Belgesini anılan yaptırımlar gereği düzenlememesi ve İRAN transit geçişinden kaynaklı  başka bir ülkeye yapılan ihracata istinaden ihracat bedellerinin NBF’ na göre DAB düzenlenmesine ilişkin hususlara ihracat genelgesinde yer verilmemiştir.

Yapılan İhracat İRAN’ a değil ÖZBEKİSTAN’ a yapıldığından genelgede ki söz konusu istisnalar yukarıda belirttiğimiz konu kapsamında değildir.

Hazine ve Maliye Bakanlığının Ne Yapması Gerekir ?

Uluslararası yaptırımlara tabi ülkelerden transit geçerek nihai varış noktası farklı ülke olanlara yapılan ihracatlara ilişkin düzenlenen nakit beyan formlarına istinaden bankalarca döviz alım belgesinin düzenlenmemesine ilişkin  durumlar için istisna tanınması acilen gereklidir.

SONUÇ

Ülkemizin çok sıkıntılı süreçlerden geçtiği bir zamanda ülkemize katkıda bulunmak hepimizin boynunun borcudur.

İhracatçılarımızda bu süreçte ülkemize katkı sunmak amacıyla ellerinden geleni yapmaktadır.

İhracatçılarımız ülkemizde daralan pazarların yerine yenilerini bulmak için bin bir türlü zahmete katlanmaktadırlar.

İhracat bedellerinin yurda getirilmesi ve Türk Lirasına çevrilmesi uygulaması ihracatçıların tepkisine yol açan bir uygulama olmasını göz önünde bulundurduğumuzda , ayrıca   hiç hesapta olmayan ve ihracatçıların kendilerinden kaynaklanmayan sebeplerden dolayı cezalarla karşı karşıya kalmasına sebep olacak ve genelgede olmayan yukarıda zikredilen uygulamalar ihracatçıyı yıpratmaktadır.

Bu zamana kadar çok iyi çalıştığına ve hızlı kararlar almasına şahit olduğumuz Hazine ve Maliye Bakanlığımızdan yukarıda bahsedilen konu  ve Bakanlığa ulaşan farklı konulara ilişkin mağduriyetlerin giderilmesi noktasında gerekli güncellemeleri ivedilikle yapması ülkemiz açısından hayırlı olacağı kanaatindeyim.

28.10.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.