Arş. Gör. Murat ÖZCAN
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü
İşletme Fakültesi
mozcan@gyte.edu.tr

Arş.Gör. Rahmi YÜCEL
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü
İşletme Fakültesi
ryucel@gyte.edu.tr

Arş.Gör. Ayşe Tansel ÇETİN
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü
İşletme Fakültesi
tanselcetin@gyte.edu.tr


MAMÜL VE HİZMET MALİYETLERİNİN SAPTANMASINDA FAALİYETE DAYALI MALİYET YÖNTEMİNİN KULLANIMI  
 
 

ÖZET

Günümüzde yöneticiler yeni üretim çevresinde artan verimlilik ve global rekabet gibi stratejik durumlarla ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu nedenle organizasyonlar fiyatlarda rekabet edebilmek için ürünlerde kaliteye yoğunlaşmak ve müşteri odaklı hale gelmek zorundadırlar. Bu şartlar bir çok organizasyonu, maliyetlerini daha doğru ve gerçekçi olarak belirleme konusunda zorlamaktadır.

Üretilen mamul veya hizmet maliyetlerinin en doğru ve gerçeğe yakın bir şekilde hesaplanabilmesi organizasyonların kullandıkları maliyet sistemlerine bağlıdır. Özellikle global rekabetin yaşandığı günümüzde hesaplanan mamul ve hizmet maliyetlerinin doğruluktan uzak olması, yönetimin elde ettiği bilgilere dayanarak hazırlayacağı planlarda veya vereceği kararlarda zorlanacağı anlamına da gelmektedir. İşte bu şekilde geleneksel maliyet muhasebesinin yetersizliğinin bertaraf edilmesi amacıyla maliyetlerin faaliyetler tarafından tüketildiği noktasından hareket eden ve bütçe kaynaklarının kaynak maliyet belirleyicileri yoluyla faaliyetlerde, buradan da faaliyet maliyet belirleyicileri yoluyla maliyet objelerinde (mamul veya hizmet gibi) izlenmesi felsefesine dayanan Faaliyete Dayalı Maliyetleme tekniği gündeme gelmektedir. Bu çalışmanın amacı; geleneksel maliyet muhasebesinin yetersizliklerinden yola çıkarak Faaliyete Dayalı Maliyetleme tekniğini  ve faydalarını açıklamak,  faaliyete dayalı maliyetleme ile geleneksel maliyet muhasebesi arasındaki yaklaşım farkını bir örnek çalışma ile ortaya koymaktır. 

 

1.GİRİŞ

Global rekabetin yaşandığı günümüzde bilgi teknolojilerinin gelişmesi organizasyonları, yeni ürünler ortaya çıkarma, ürün ve süreçlerin kalitesini iyileştirme  gibi konularda mükemmelliğe ulaşmaları yönünde zorlamaktadır.

Özellikle son yıllarda geleneksel maliyet muhasebesi sistemlerinin, mamul ve hizmet üretimi sırasında ortaya çıkan faaliyetlerin maliyetlerini tam olarak inceleyemeyerek, doğru ve gerçeğe yakın mamul/hizmet maliyet verisi sağlamada başarısız olması faaliyete dayalı maliyetlemenin çıkış noktasını oluşturmaktadır. Geleneksel maliyet muhasebesi ile sağlanan bu çarpıtılmış ve yetersiz veri, yöneticilerin planlama ve kontrol aşamasında vermesi  gereken kararlarda zorluklarla karşılaşmasına yol açmaktadır (Brandt ve diğerleri,1999; Johnson ve Kaplan,1987). 

Maliyetler, organizasyonların stratejik önem taşıyan kararlarında önemli role sahiptir. Bu nedenle yöneticilerin ortaya çıkan maliyetleri anlamaları yanında  bu maliyetlerin nasıl kontrol edilebileceğini çok iyi bilmeleri gerekmektedir. Geleneksel maliyet sistemlerinin başarısızlıklarını ortadan kaldırmak amacıyla 1980’li yıllarda geleneksel maliyet sistemlerinin mamul maliyetleme perspektifine bir alternatif olarak, kaynakların ilk olarak kaynak maliyet belirleyicileri ile kaynakları tüketen faaliyetlerde, oradan da faaliyet maliyet belirleyicileri ile mamul/hizmet ve proje gibi maliyet objelerinde izlenmesi felsefesine dayanan Faaliyete Dayalı Maliyetleme tekniği  ortaya çıkmıştır. Faaliyete dayalı maliyetlemenin ortaya çıkmasının temellerinde genel üretim giderlerinin işletmelerde mamül veya hizmetler tarafından değil, faaliyetler tarafından tüketildiği, bu nedenle de genel üretim giderlerinin dağıtılmasında bu faaliyetlerin dikkate alınması gerektiği yatmaktadır. Bu metodun uygulanması üretilen mamul ve hizmet maliyetlerinin gerçeğe daha yakın bir şekilde tespit edilmesi yanında işletmenin müşteri karlılığı, dağıtım kanalları, işgücü yönetimi, faaliyetlerin etkinliği gibi alanlarda da analiz yapılabilmesine imkan sağlamaktadır (Babad ve Balachandran, 1993) 

Günümüzün organizasyonlarında gerek gizli maliyet olarak nitelendirilen kalite maliyetlerinin ölçülmesi, gerekse kalite iyileştirme noktasında faaliyete dayalı maliyetlemenin rolü büyüktür. Kalite iyileştirme uygulamalarında faaliyete dayalı maliyetleme sistemleri, değer katan ve  katmayan faaliyetler ve onların belirleyicileri hakkında değerli bilgiler sağlamaktadır (Cooper, 1992). 

Bu çalışmanın amacı Geleneksel maliyet muhasebesinin yetersizliklerinden yola çıkarak Faaliyete Dayalı Maliyetleme tekniğini  ve faydalarını açıklamak,  faaliyete dayalı maliyetleme ile geleneksel maliyet muhasebesi arasındaki yaklaşım farkını bir örnek çalışma ile ortaya koymaktır. 

2- GELENEKSEL MALİYET SİSTEMLERİNİN EKSİKLİKLERİ

Geleneksel maliyet muhasebesinde mamul/hizmet maliyetleri direkt ilk madde-  malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderlerinin toplamından oluşmaktadır. Direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik giderlerinin mamul maliyetine yansıtılmasında herhangi bir problem çıkmamasına karşın  genel üretim giderlerinin mamul ve hizmetlere yansıtılmasında bir takım dağıtım anahtarlarına  ihtiyaç duyulması, mamul ve hizmet maliyetlerinin doğru ve gerçeğe yakın olarak belirlenmesindeki güçlüğü ortaya çıkarmaktadır. Genel üretim giderlerinin mamullere yansıtılması, geleneksel maliyet sistemlerinde direkt işçilik veya makine saatine göre yapılmaktadır. Ayrıca geleneksel maliyet muhasebe sistemleri belirli ürünlerin birimlerine odaklanmaktadır. Her ürün biriminin kaynakları tükettiği varsayımından hareketle  maliyetler, mamul ve hizmetlere yüklenerek  izlenmektedir.  Burada yapılan dağıtım, direkt işçilik saatlerinin, makine saatlerinin süresi veya mamul yapımında tüketilen hammadde giderlerinin miktarı gibi bir birimin sadece özelliklerinin ölçümüne dayalı olarak yapılmaktadır (Joon and Klenier,1997).  

Günümüzde ise üretim biçiminin, emek yoğundan teknoloji yoğuna  doğru  kayması nedeniyle, genel üretim giderlerinin mamullerin maliyetine yansıtılmasında kullanılacak olan dağıtım anahtarlarının seçimi  zorlaşmaktadır. Teknolojik gelişmeyle birlikte otomasyonun artması, üretim maliyetlerinin içerisinde genel üretim giderlerinin payını giderek arttırmakta, böylece bu giderlerin mamullerin maliyetine nasıl yansıtılacağı bir sorun haline gelmektedir. Bu durum genel üretim maliyetlerinin bazı mamüllere daha çok, bazı mamüllere ise daha az yüklenmesine sebep olmakta ve yanlış mamul maliyetlemesi sonucunu doğurmaktadır. Ayrıca var olan maliyet muhasebe sistemleri yöneticilerin ihtiyaç duyduğu maliyet enformasyonunun miktarı ve işletme süreçleri hususunda detaylı bilgi sağlamamaktadır. Bunun sonucunda ise  yeterli maliyet enformasyonuna ve detaylı süreç bilgisine sahip olmayan yöneticiler rekabet etme konusunda nereye odaklanılması gerektiği hususunda karmaşa yaşamaktadır. Yukarıda bahsedilen konulardaki bazı problemler geleneksel maliyet muhasebesinin başarısız kaldığı noktaları açıkça ortaya koymaktadır. Faaliyete dayalı maliyetleme, bu problemleri çözmek amacıyla genel üretim maliyetlerini birbirinden farklı maliyet katerogileri içinde yer alan maliyet havuzlarına ayırmaktadır.  Daha sonra maliyetler, faaliyet hacmine uygun bir ölçü kullanılarak mamül/hizmetlerde izlenmektedir. Faaliyete Dayalı Maliyetleme Yönetim , Pazarlama ve Dağıtım maliyetlerini ek maliyet havuzları ve faaliyet ölçüleri kullanarak izlediği için ürün tasarımı, pazara giriş, fiyatlama, yap veya satın al kararları, dağıtım ve servis gibi konularda yönetime karar verme noktasında yardımcı olmaktadır.  

3. FAALİYETE DAYALI MALİYET YÖNTEMİ

Faaliyete Dayalı Maliyetleme özellikle geleneksel maliyet muhasebesinin üretilen mamul/ hizmet maliyetlerinin doğru ve gerçeğe yakın belirlemedeki eksikliğini gidermek amacıyla 1980’lerin ortalarında Amerika’da geliştirilmiş ve daha sonraki dönemlerde evrim (Bromwich and Bhimani,1989) ve devrim (Johnson and Kaplan 1987) şeklindeki tartışmalarıyla yönetim muhasebesi literatürü ve uygulamalarına değer katmış bir maliyet yönetim tekniği olarak ortaya çıkmıştır. Bu sistem genel üretim ve endirekt maliyetlerin bütçe kaynaklarının havuzundan mamul, hizmet, müşteri ve proje gibi maliyet objeleri üzerinde izlenmesini gerektirir. Bunu yaparken ise süreç haritaları ve faaliyet analizi tekniği kullanarak daha sağlıklı performans ölçüsü sağlamaktadır. 

Günümüzde genel  üretim maliyetlerinin gittikçe  lojistik (malzeme taşıma ve üretim sistemleri gibi ) ve bilgi değişim işlemlerine   (ürün ve süreçler, kalite,muhasebe ve güvenlik  gibi) dönüşmesinden sonra, maliyetleri ortaya çıkaran faaliyetler odak noktası haline gelmiştir (Miller ve Vollmann,1985 ). Bu teknikte ortaya çıkan maliyetler mamul veya hizmetlerde değil, mamul veya hizmeti ortaya çıkaran faaliyetlerde izlenmektedir. Böylece  genel üretim maliyetlerinin kesin ve doğru bir şekilde dağıtılması sağlanarak, gerek mamul ve hizmetlerin gerçeğe yakın bir şekilde maliyetlendirilmesi, gerekse üretim sırasında ortaya çıkan faaliyetlerin etkinliği ve verimliliği konusunda çarpıtılmış veriden ziyade doğru bir veriye ulaşılması söz konusu olmaktadır (Gunasekaran ve Sardahi, 1998). Ayrıca  planlama ve kontrol aşamasında yöneticilerin ihtiyaç duyduğu maliyet verisi ve iş süreçleri hakkında geleneksel maliyet muhasebesinin sağlayamadığı detaylı bilgiyi sağlayarak, işletmelerin değişen çevresel koşullarda maliyet ve karlılık yönünden rekabet avantajını da arttırmaktadır. 

 Faaliyete Dayalı Faaliyetlemenin kalite ile ilişkili faaliyetlerin belirlenmesindeki rolü  (Shank and Govidarajan,1993) ayrı bir önem taşımaktadır. Kalite ile ilişkili faaliyetlerde, faaliyete dayalı maliyetleme direkt olarak  bir organizasyon içinde yer alan öncelikli maliyet belirleyicileri üzerinde odaklanmaktadır. Kalite iyileştirme fırsatlarının karlı bir duruma gelebilmesi müşteriye değer katan faaliyetlerin öncelikli olarak belirlenmesi gerekmektedir. Faaliyete dayalı maliyet sistemi,  işletme süreçlerindeki değer katan ve katmayan faaliyetler ve onların belirleyicileri hakkında bilgi sağlama rolünü üstlenmektedir. Bu noktada Cooper et all.(1992) kalite iyileştirme faaliyetlerinde işletmedeki tüm faaliyetlerin müşteriye değer katması yönünden bir derececendirmeye tabi tutulması sayesincde sürekli iyileştirme takımlarının hangi faaliyetler üzerinde odaklanılması konusunda yardımcı olacağını belirtmişlerdir.

  Yukarıda bahsedildiği gibi Faaliyete Dayalı Maliyetlemenin bir üretim sisteminin performansını iyileştirmede  değer katmayan faaliyetleri belirleme ve bunları elimine etme yanında  verimlilik ve kalite iyileştirmesinde önemli bir etkiye sahip olduğu bir gerçektir.  

3.1. Faaliyete Dayalı Maliyet Yönteminin Uygulama Aşamaları

Faaliyete Dayalı Maliyet Yönetiminin maliyet perspektifini oluşturan faaliyete dayalı maliyetleme, Şekil 1’de görüldüğü gibi  geleneksel mamul maliyetlemesinden farklı bir perspektif ile ortaya çıkan  maliyetlerin bütçe kaynaklarından kaynak maliyet belirleyicileri yoluyla faaliyetlere- oradan da faaliyet maliyet belirleyicileri yoluyla maliyet objelerine doğru izlenmesi ile ilgili iki aşamalı bir süreçtir (Cokins,1996,p.79)  

            İlk aşamada maliyetlerin bir departmanın bütçesinden, ortaya çıkan faaliyetlerde izlenmesini sağlamak amacıyla işletmenin süreçleri ve bu süreç içersindeki faaliyetleri ve bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için yapılması gereken görevlerin belirlenmesi gerekir.. Her bir faaliyeti gerçekleştirmek için gerekli olan bütçe kaynakları ile igili (işçilik, malzeme ve gereç gibi)  bilgiler,  departman yöneticileri, şefler, ve kilit işçiler ile yapılan geniş çaplı görüşmeler sonucunda elde edilir. Bu şekilde faaliyetler hakkında bilgilerin toplanması, gerçekleştirilen faaliyetlerin ve bu faaliyetleri gerçekleştirmek için katlanılan maliyetlerin daha kolay anlaşılmasını sağlar. Bunu için yapılacak faaliyet analizleri, herbir faaliyet ve maliyet belirleyicilerinin tespit edilmesini sağlaması yanında, yüksek maliyeti olan faaliyetlerin belirlenmesini ve faaliyetlerin verimli-verimsiz, değer katan-değer katmayan, gerekli – gereksiz şeklinde sınıflandırılmasına yardımcı olmaktadır. Bu aşamada maliyetler bir kaynak maliyet belirleyicisi aracılığıyla  bütçe kaynaklarından ilgili faaliyet içerisinde izlenir. 

İkinci aşamada ise faaliyet maliyetleri , bir faaliyetin sıklığını ve şiddetini ölçen üretim ve satış hacmi, setup sayıları gibi faaliyet maliyet belirleyicilerini kullanılarak mamul/hizmet, proje ve müşteri  gibi maliyet objelerinde izlenir.  

Faaliyete Dayalı Maliyet Yönetiminin maliyet bakış açısını oluşturan faaliyete dayalı maliyetlemenin, “yapılan faaliyetlerin maliyeti”  hakkındaki bilgiyi sağlaması sayesinde, organizasyon süreçlerinde hem ortaya çıkan faaliyetlerin, hem de maliyet objelerinin gerçek maliyetleri belirlenmiş olmaktadır  (Cokins,1996, p.55,60,75). 

 

Şekil 1:  Faaliyete Dayalı Maliyetleme

Kaynak : Cookins, 1996, s. 55 ve Cooper ve Kaplan,1998, s.116 ‘dan yararlanılmıştır.

 

3.2  Faaliyete Dayalı Maliyetlemenin Yararları

Faaliyete Dayalı Maliyetleme, stratejik amaçlar için geliştirilmiş bir maliyet sistemi olup, müşteri karlılık analizleri, ürün karlılık analizleri ve mamul/hizmet fiyatlandırması,  iç performans ölçümü ve maliyet yönetimi konularında yöneticilere stratejik kararlar için doğru veri sağlamaktadır (Christensen and Sharp,1993). Böylece bu sistemin uygulanması sonucunda elde edilen veriler, işletmenin her hangi bir karlılığı olmayan müşterilerden veya ürünlerden vazgeçerek karlılığı yüksek  müşteri ve ürün gruplarına yönlendirilmesini sağlamaktadır.

Faaliyete Dayalı Maliyetleme ile elde edilen verilerin sağladığı bazı yararlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Brandt ve diğerleri, 1999)

-         Mamul ve hizmet maliyetlerinin daha doğru bir şekilde nicelik olarak ölçülmesini sağlar.

-         Genel üretim maliyetlerinin sebeplerinin anlaşılmasını sağlar.

-         Maliyetlerin ortaya çıkma sebeplerinin belirlenmesine yardımcı olur.

-         Maliyet belirleyicilerin neler olduğunun açıklanmasına yardımcı olur.

Bunların yanında;

-         Organizasyon içindeki süreçlerin etkinlik ve etkililiklerin iyileştirilmesini sağlar.

-         Yapılan analizler sonucunda süreç içerisinde maliyet doğuran fakat değer katmayan faaliyetlerin elimine edilmesini sağlar.

-         Bütçeleme, sürekli iyileştirme programları, müşteri ve satıcı ilişkileri gibi konularda doğru ve zamanında maliyet bilgisi sağlar.

-         Maliyetlere sebep olan faaliyetlerin yöneterek süreçlerde spesifik iyileştirmeler sağlar.

-         Ürün hattında, Pazar bölümlerinde ve müşteri ilişkilerinde etkin kararlar alınmasını sağlar.

-         Müşterilerin tükettiği  mamul/hizmetlerden elde ettiği değerin arttırılmasını sağlar.

-         Organizasyonların kalite ile ilgili maliyetlerin ölçülmesini sağlayarak, kalite iyileştirme çabalarına destek olur (Ittner, 1999). 

 

4.      GELENEKSEL MALİYET SİSTEMİ İLE FAALİYETE DAYALI MALİYET YÖNTEMİNİN KARŞILAŞTIRMASI 

Faaliyete dayalı maliyetleme işletme süreçlerinde ortaya çıkan faaliyetleri üzerinde odaklanarak, faaliyetlerin maliyetleri ile ilgilenirken, geleneksel maliyet sistemleri ise daha çok mamul ve hizmet maliyetleriyle ilgilenmektedir. Geleneksel maliyet sistemleri ortaya çıkan genel üretim giderlerini direkt işçilik veya makine saati gibi dağıtım anahtarlarıyla mamül ve hizmetlere yüklerken, faaliyete dayalı maliyetlemede ise faaliyetlerde ortaya çıkan maliyetler bazı faaliyet maliyet belirleyicileri kullanılmak süretiyle yüklenir. Bu durumda hem üretilen mamül/hizmetim gerçek veya doğru maliyeti hem de faaliyetlerin maliyetleri ortaya çıkmış olur. Bu nedenle iki maliyet sisteminin genel üretim giderlerini mamul maliyetlerinde yüklemesi açısından bir örnekli karşılaştırmasını  yapmak faydalı olacaktır. 

ABC İmalat şirketi M1 ve M2 olmak üzere iki değişik parça üretmektedir. M1 basit ve küçük bir yapıya sahip olup yılda 10.000 adet satılmaktadır. Büyük hacimli ve basit fonksiyonlu M2 ise yılda 8.000 adet satılmaktadır. Bütçelenmiş Genel Üretim Giderlerinin tutarı 64.000.000.000.- TL’dir. İşletme sahipleri daha önceden klasik yöntemle hesaplanan maliyetleri Faaliyete Dayalı Maliyetleme yöntemi ile hesaplayarak karşılaştırma yapmak istemektedir. İşletmenin Malzeme Tedariki,Üretim Planlama, Malzeme Aktarma, Kalite Kontrol, Montaj ve Sevkiyat olmak üzere 6 faaliyet merkezine sahiptir. Hesaplamalar için  gerekli veriler aşağıdaki şekildedir; 

 

                                                                                          M1                              M2

- Üretim miktarı (adet)                                                      10.000                          8.000

- Br. Başına İlk Madde ve Malzeme Gideri (TL)                    3.000.000.-                  2.500.000.-

- Br. Direkt İşçilik Gideri (TL)                                             500.000.-                     500.000.-

 

Birim (adet) başına Kullanılan:

- Br. DİS                                                                          3                                          2

- Üretim Emirleri                                                               300                                       200

- Br. Makine saati                                                              5                                          6

- Sevk sayısı                                                                     2000                                      3000

- Sipariş Sayısı                                                                  50                                         80

- Taşıma Sayısı                                                                  200                                        300

- Test Etme Sayısı                                                              300                                       500            

 

Tablo 2: ABC  İmalat Şirketinin Faaliyete Dayalı Maliyet Tekniğine Göre Hesaplanmış Birim Maliyet Verileri

Faaliyet Merkezleri	Faaliyet Tutarları	Maliyet Belirleyicisi	Maliyet Belirleyicisi sayısı	Birim yükleme oranı
Malzeme Tedariki	2.600.000.000	Sipariş Sayısı	130	20.000.000 TL/adet
Üretim Planlama	6.000.000.000	Ür. Emirleri Sayısı	500	12.000.000 TL/adet
Malzeme Aktarma	5.000.000.000	Taşıma Sayısı	500	10.000.000 TL/adet
Kalite Kontrol	1.600.000.000	Test Etme Sayısı	800	2.000.000 TL/adet
Montaj	39.200.0000.000	Makine saati	98.000	400 TL/adet
Ambalaj ve Sevkiyat	10.000.000.000	Sevk Sayısı	5000	2.000.000 TL/adet
Toplam	64.000.000.000

 

Verilerden hesaplanan D.İ.S : ( 3 X 10.000) + (2 X 8.000) =46.000 DİS 

Klasik Maliyet sisteminde G.Ü.G’lerin dağıtımı Direkt İşçilik Saatine göre yapılacaktır.                                   

Yükleme oranı = Bütçelenmiş G.Ü.G/ Toplam D.İ.S 

Yükleme oranı = 64.000.000.000 TL / 46.000 DİS = 1.391.304 TL/DİS
 

Şekil 3: ABC İmalat Şirketinin Geleneksel Maliyet Sistemi ile Hesaplanmış Birim Maliyetler

M1                                   M2 Direkt İlk Madde ve Malz. Gider                     30.000.000.000.-                  20.000.000.000.- Direkt İşçilik Gideri                                       15.000.000.000.-                   8.000.000.000.- Genel Üretim Giderleri                                   41.739.320.000.-*               22.260.680.000.-**                                             --------------------------------------------------------------------------TOPLAM                                                      86.739.320.000.-               50.260.680.000.- Üretim Miktarı                                                            10.000                                    8.000 Birim Maliyet                                                        8.673.932                           6.282.585

 

Şekil 4: ABC İmalat Şirketinin Faaliyete Dayalı Maliyetleme Tekniği ile Hesaplanmış Birim Maliyetler

M1                                   M2 Direkt İlk Madde ve Malz. Gider                      30.000.000.000.-                  20.000.000.000.-    Direkt İşçilik Gideri                                        15.000.000.000.-                   8.000.000.000.- Genel Üretim Giderleri - Malzeme Tedariki                                        1.000.000.000.-                    1.600.000.000.- - Üretim Planlama                                          3.600.000.000.-                    2.400.000.000.- - Malzeme Aktarma                                        2.000.000.000.-                    3.000.000.000.- - Kalite Kontrol                                                600.000.000.-                     1.000.000.000.- - Montaj                                                       20.000.000.000.-                   19.200.000.000.- - Sevkiyat                                                     4.000.000.000.-                     6.000.000.000.- TOPLAM                                                    76.000.000.000.-                  61.200.000.000.- Üretim Miktarı                                                           10.000                                     8.000 Birim Maliyet                                                      7.600.000.-                           7.650.000.-

 Şekil 3 incelendiğinde Geleneksel Maliyet sistemine göre hesaplanmış M1 mamülünün birim maliyeti    8.673.932           TL , M2’inin ise 6.282.585 TL iken, Şekil 4’te Faaliyete Dayalı Maliyetleme tekniğinin uygulanmasıyla M1 birim maliyeti 7.600.000 TL,  M2’nin birim maliyeti ise 7.650.000 olarak gerçekleşmiştir. Bu yöntemin uygulanmasıyla işletme M1 ve M2 mamülünün birim maliyetlerini daha gerçekçi olarak tespit ederken, aynı zamanda  Şekil 4’te görüldüğü gibi faaliyet maliyet belirleyicilerin yardımıyla hangi faaliyetlerin ne kadar kaynak tükettiği açıkça görmektedir.      

5.      SONUÇ

Global rekabetin yaşandığı günümüzde fiyat ve kalitede rekabet avantajı elde etme isteği, yöneticileri doğru ve gerçeğe uygun ürün ve hizmet maliyetleri belirlemeye doğru zorlamaktadır. Özellikle günümüzde ileri teknolıji ve yüksek otomasyonun kullanılması,  genel üretim giderlerinin toplam maliyet içerisinde büyük pay almasına neden olmaktadır. Var olan maliyet muhasebesi sistemlerinin ise genel üretim giderlerini direkt işçilik saati, makine saati gibi dağıtım anahtarları kullanarak  mamül  ve hizmet maliyetlerine yüklemesi, mamül/hizmet maliyetleri konusunda sağlıklı sonuçlar vermemektedir. Bu olumsuzlukları ortadan kaldırarak daha doğru ve gerçekçi mamül/hizmet maliyetlerini belirlemek ihtiyacı maliyetleri tüketen faaliyetler üzerine odaklanılmasını gerektirmiştir. İşte bu noktada faaliyete dayalı maliyet yönetiminin maliyet perspektifini içeren faaliyete dayalı maliyetleme önem kazanmaktadır. Bu yöntemde bütçe kaynakları kaynak maliyet belirleyicileri yoluyla faaliyetlerde, oradan da faaliyet maliyet belirleyicileri yoluyla maliyet objelerinde izlenmesini gerekli kılmaktadır. Aynı zamanda iş sürecindeki  faaliyetlerin etkinliği, verimliliği analiz edilmektedir Sistemin tam olarak uygulanması ürün karlılık analizleri, müşteri karlılık analizleri ve mamul/hizmet  fiyatlandırması gibi stratejik kararlarda detaylı veri sağlamaktadır.

 

KAYNAKLAR

BABAD, M.Y. ve BALACHANRAN B.V “Cost driver optimization  in activity-based costing”, The Accounting Review, Vol 68, No.3, July 1993, pp.563-564

MİLLER, J.G. ve T.E. VOLLMANN, “The Hidden Factory” Harward Business Review, 1985, pp.142-150

BRANDT, M.T, S.P.LEVİNE ve J.R. GOURDOUX, “Application of Activity-Based Cost Management”, Professional Safety, January 1999, pp.22-27

COOKİNS, G. “Activity-Based Management: Making It Work, A Manager’s Guide to İmplenting and Sustaining  an Effective ABC System.” Chicago: Irwin Professional Publishing,1996

JOHNSON, H.T. and R.S. KAPLAN. “The Rise and Fall of Management Accounting.” Management Acounting 68(1987) pp.22-30

GUNASEKARAN, A. ve M. SARHADİ,  “Implementation of activity-based costing in manufacturing” International Journal of production economics, 56-87, 1998, pp.231-242

L.F. CHRİSTENSEN and D. SHARP; “How ABC can Add Value to Decision Making”, Management Accounting, May 1993, ss.38-42

BROMWİCH, M. and A.BHİMANİ 1989. Management Accounting: Evolotion not Revolution .London U.K.:Chartered  Institute of Management Accountants

JOON Jong N. and KLEİNER B.H. “How to implement activity based costing, Logistic Information Management” , 10 (2), 1997, 68-72.

SHANK, J.L. and GOVİNDARAJAN, V. “Strategic Cost Managment: The New Tool for  Competitive Advantage” , The Free Press, New York, 1993,

COOPER, R, Kaplan, R.S..MAİSEL., L.S., MORRİSSEY, E., and OCHM, R.M. “Implementing Activity-Based Costing: Moving From Analysis Action” Institute of Management Accounting, Montvale, NJ, 1992

ITTNER, C.D. “Activitiy-based Costing Concepts for Quality Improvent”, Europen Management Journal, Vol 17, No: 5, October 1999, 492-500.

NOT: Bu makale 2003 yılında Başar Mevzuat isimli İnternet Dergisinde yayınlanmıştır.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.