Orhan Sözgün
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
sozgunorhan@hotmail.com

Şahıs İşletmelerinde Sermaye Olumlu Farklarının Vergisel Durumu

Bilindiği üzere son yıllarda ortaya çıkan yüksek enflasyon nedeniyle bilanço usulüne göre defter tutan işletmelerin mali tablolarında yer alan değerlerin erimesine sebep olmuştur. Başka bir ifade ile bilançolarda gözüken değerler ile günümüz piyasa değerleri arasındaki fark açılmıştır. Bu sebepten dolayı eriyen mali tablo kalemlerinin günümüz piyasa değerlerine göstermesi için enflasyon muhasebesi uygulaması getirilmiştir. Enflasyon muhasebesi uygulaması ile mali tablolar üzerindeki yüksek enflasyonun etkisi azaltılmak istenmiştir. Ancak enflasyon muhasebesi mali tablolarda yer alan tüm hesaplara değil sadece parasal olmayan kalemlerine uygulanacaktır.  Biz bu yazımızda bilanço usulüne göre defter tutup enflasyon muhasebesi uygulayan şahıs işletmelerinin sermayelerine enflasyon muhasebesi uygulaması sonucu sonra ortaya çıkan sermaye olumlu farklarının vergisel durumunu inceleyeceğiz.

Enflasyon muhasebesi uygulamasında dikkat edilmesi gereken hususlardan birisi de sermayenin düzeltilmesi sonucu oluşan 502 Sermaye Olumlu Farklarının başka hesaplara aktarılırken vergiye tabi olup olmadığıdır.  Başka bir ifade ile 502 Sermaye Olumlu Farklarının hangi hesaplara aktarılırsa vergilendirileceği ya da vergilendirilmeyeceğidir.  213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun Mükerrer 298. Maddesine göre;

“Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur. (Değişik ikinci cümle: 16/7/2004-5228/9 md.) Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.” Ayrıca 555 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nin 54. Maddesi göre;

“Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacaktır. Ancak, avanslar, depozitolar, hakedişler ve sabit kıymet yenileme fonu gibi işleyişi gereği ilgili olduğu hesaplara aktarılarak kapatılması mümkün olan hesapların kapatılması durumunda, bunlara ait enflasyon fark hesapları işletmeden çekilmiş sayılmaz.” hükmü yer almaktadır.

Yukarıdaki düzenlemelere göre kurumlar vergisi mükelleflerinin sermaye düzeltmesi sonucu ortaya çıkan sermaye olumlu farklarının geçmiş yıllar zararlarından mahsup etmesi ya da sermayeye ilave etmesi kar dağıtımı sayılmaz. Ancak gelir vergisi mükelleflerinin sermaye olumlu farklarını sermayeye ilave edemezler. Bu hak sadece kurumlar vergisi mükelleflerine tanınmış bir haktır (VUK Mük. 298/5 Md.).

Gelir vergisi mükelleflerinin bilançolarında yer alan sermaye olumlu farklarının hangi durumlarda vergiye tabi olup olmayacağı ile ilgili belirsizlik bulunmaktaydı. Söz konusu belirsizlik Samsun Defterdarlığının verdiği 07/05/2025 tarihli ve E-97338759-105-57727 sayılı özelgeyle netleşmiştir. Söz konusu özelgeye göre;

“Bu itibarla, 31/12/2023 tarihli bilançonuzu enflasyon düzeltmesine tabi tutmanız sonucunda ortaya çıkan öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farklarını (sermaye düzeltmesi olumlu farklarını) herhangi bir suretle başka bir hesaba nakletmeniz veya işletmeden çekmeniz durumunda, nakledilen veya çekilen tutarların, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulması gerekmektedir.” şeklinde görüş verilmiştir. Dolayısıyla gelir vergisi mükelleflerinin bilançolarında yer alan sermaye olumlu farklarının başka bir hesaba devredilmesi durumunda vergiye tabi tutulması gerekmektedir.

Şahıs işletmesinin sermaye şirketine dönüşmesi durumunda sermaye olumlu farklarının vergisel durumunun ne olacağı ile ilgili Muğla Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 07/09/2011 tarihli ve B.07.1.GİB.4.48.15.02-48.15.02/VUK-11-88 sayılı özelgesine göre;

“Gelir vergisine tabi şahıs işletmenizin yeni kurulan limited şirkete devrinde enflasyon farklarının devralan şirketin bilançosunda aynen yer alması, başka bir hesaba nakledilmemesi veya şirketten her ne ad altında olursa olsun çekilmemesi şartıyla işletmeden çekilmiş sayılmayacağı veya başka bir hesaba aktarılmış olduğu kabul edilmeyeceğinden vergilendirilmemesi” gerektiği şeklinde görüş verilmiştir. Dolayısıyla bir şahıs işletmesinin sermaye şirketine dönüşmesi durumunda şahıs işletmesinin bilançosunda yer alan sermaye olumlu farkları yeni kurulan sermaye şirketinin bilançosunda aynen yer alması durumunda vergilendirme söz konusu olmayacaktır.

Sonuç olarak şahıs işletmelerinin bilançolarında yer alan sermaye olumlu farklarının başka bir hesaba devredilmesi durumunda vergilendirilmesi gerekirken, şahıs işletmesinin sermaye şirketine dönüşmesi durumunda yeni kurulan şirketin bilançosunda aynen yer alması durumunda vergilendirme söz konusu olmayacaktır.

KAYNAKÇA:

1. 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
2. Samsun Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 07/05/2025 tarihli ve 97338759-105-57727 sayılı özelgesi  
3. Muğla Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 07/09/2011 tarihli ve B.07.1.GİB.4.48.15.02-48.15.02/VUK-11-88 sayılı özelgesi

11.08.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.