Ahmet Ağar
Sosyal Güvenlik Müşaviri
ahmetagar@ahmetagar.com

50 ve Üzerinde İşçi Çalıştırılan İşyerlerinde Yapılması Gerekenler ve İşverenlerin Yasal Yükümlülükleri Nelerdir?

I- GİRİŞ 

4857 sayılı İş Kanunu, İşyeri Sağlık Ve Güvenlik Birimleri İle Ortak Sağlık Ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik ve bu Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ hükümlerine göre, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında bulunan ve devamlı olarak en az  50 ve daha fazla, 100, 150 ve 1000 ve üzeri işçi çalıştırılan işyerlerinde, yapılması gerekenlerin neler olduğu  ve işverenlerin yasal  yükümlülüklerin neler olduğu, ilgili mevzuat çerçevesinde detaylı bir şekilde açıklamalar yapmak, bu makalenin konusu olacaktır.

II- İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİĞİ KURULU

6331 sayılı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu’nun 22. Maddesine gereğince. 50 ve daha fazla işçi çalıştırılan ve 6 aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı tüm işyerlerinde bir İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulunun oluşturulması zorunludur. Bu kurul, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunur ve alınan kararların uygulanmasını takip eder. 

Bunun dışında, İş Sağlığı Ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği ile işyerleri; az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olmak üzere üç ayrı sınıfa ayrılmıştır. Üç değişik tehlike derecesinde bulunan işyerlerinde, işyerinde koruyucu sağlık hizmetlerinin sürekliliğini sağlamak üzere işverence hekim dışındaki diğer sağlık personeli de görevlendirilebilecektir.

Buna göre;

A- Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000 ve daha fazla işçi çalıştıran,

B- Tehlikeli sınıfta yer alan ve 750 ve daha fazla işçi çalıştıran,

C- Çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500 ve daha fazla işçi çalıştıran

İşverenler, işyerlerinde, İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi kurmakla yükümlüdür. Bu işyerlerinde işyeri hekimi ve sanayiden sayılan işlerde ise iş güvenliği uzmanı tam gün çalıştırılır. Tehlike sınıfına göre yukarıda belirtilen sayıların altında işçi çalıştıran işverenler ise iş sağlığı ve güvenliği hizmetinin tamamını dışarıdan aldığı takdirde işyerlerinde bir ilkyardım ve acil müdahale odası ve bir ilkyardımcı bulunduracaktır.

D- İşyeri sağlık ve güvenlik birimi kurulması zorunlu olan işyerlerinden; az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000’e kadar işçi çalıştırılan işyerlerinde, tehlikeli sınıfta yer alan ve 750’ ye kadar işçi çalıştırılan işyerlerinde ve çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500’e kadar işçi çalıştırılan işyerlerinde, işverenlerin, sağlık ve güvenlik hizmeti verme yükümlülüklerinin tamamını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet almak suretiyle yerine getirmeleri durumunda, işyerlerinde bir ilkyardım ve acil müdahale odası ve ilkyardım yönetmeliğinde belirtilen sayıda ilkyardımcı olması kaydıyla bina ve donanım şartı aranmayacaktır.

E- Devlet memuru olarak çalışırken kendi kurumunda işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı olarak görevlendirilen kişilerin görevlendirme yazıları, Çalışma ve Sosyal Genel Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğe gönderilmesi gerekir.

III- ENGELLİ ÇALIŞTIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ: (50 ve üzeri)

4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesine göre, işyerinde 50 ve daha fazla işçi çalıştırılan özel sektör işyerlerinde, çalışan sayılarının yüzde üçü oranında engelli personel istihdam etmek zorundadır.  Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenlerin ise çalıştırmak zorunda olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.   

Bu kasmamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli işi sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınır. Belirli üreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür. Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarımdan ve daha fazla oranlar ise tam olarak kabul edilir.         

Kanunda sadece yer altı ve su altı işlerde çalışanlar için engelli çalıştırılamayacağı belirtilmiş, bu işler haricinde istisna uygulamasına yer verilmemiştir

Engelli işçinin kanunda belirtilen en az sınırda çalıştırılması gerekmektedir. Engelli işçinin kanunda belirtilen sayıda çalıştırılmadığının Çalışma Bakanlığı tarafından tespit edilmesi halinde, çalıştırılmayan her engelli ve her ay için 30.081TL idari para cezası uygulanacaktır.     

Mevcut uygulamada Çalışma İşkur Müdürlüğü tarafından engelli işçi çalıştırmayan veya eksik eksiği bulunan işverenleri sözlü olarak uyarmakta ve en kısa zamandan engelli işçinin çalıştırmasını, eksiğinin tamamlamasını istenmektedir.

Sözlü olarak belirtilen sürede engelli işçinin çalıştırılmaması ve açığın tamamlanmaması durumunda yazı ile işverene bildirilmekte ve yine engelli işçi açığının tamamlanmaması durumunda her engelli ve her ay için 30.081 TL idari para cezası uygulanacaktır. (2025 yılı için)   

IV- YILLIK İZİN KURULUNUN KURULMASI: (100 ve üzeri)

Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’ne göre, işçi ayısı 100 ve üzeri olan işyerlerinde bir İzin Kurulu’nun oluşturulması zorunludur.

Bu kurul, işveren veya işveren vekilini temsilen 1 ve işçileri temsilen 2 olmak üzere toplam 3 kişiden oluşur. İşveren temsilcisi kurula başkanlık eder. İşçi temsilcileri veya yedekleri, varsa sendika temsilcileri tarafından, yoksa işçilerin yarıdan bir fazlasının katılacağı bir toplantıda açık oyla seçilir. Kurul üyeleri iki yılda bir yeniden seçilir. Yeni yıllık izin kurulu üyeleri seçilinceye kadar eski kurul üyeleri görevine devam ederler.  

Kurulun temel görevleri, işçilerin izin taleplerini ve işin devamlılığını dikkate alarak yıllık izin çizelgelerini hazırlamak ve işverenin onayına sunmaktır. Kurul, bu yapısıyla bir danışma organı niteliğindedir. Ve nihai karar işverene aittir.

V- İŞYERLERİNDE EMZİRME ODASI KURULMASI: (100 ve 150)

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğine, toplam kadın çalışma sayısı 100 ile 150 arasında işyerlerinde (yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun) emziren kadınların çocuklarını emzirebilmeleri için çalışma alanlarından ayrı ve işyerine en fazla 250 metre uzaklıkta bir emzirme odası kurulması zorunludur.

VI- İŞYERLERİNDE KREŞ AÇILMASI: (150 ve üzeri)

Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 13. Maddesi ile işverenlere İşyerlerinde Emzirme Odası ve Kreş açma zorunluluğu getirmiştir. 

Bu yönetmeliğe göre, yaş ve medeni durumlarına bakılmaksızın, toplam kadın çalışan sayısı 150’den çok olan işyerlerinde, 0-6 yaş grubundaki çocukların bakım ve beslenmesi için bir KREŞ ( yurt-bakımevi) kurulması zorunludur. Bu yükümlülüğün belirlenmesinde, işverenin belediye v mücavir alan sınırları içindeki tüm işyerlerindeki toplam kadın çalışan Sayısı dikkate alınır. Ancak, çocuğunun annesi vefat etmiş veya velayeti kendisine verilmiş erkek çalışanlar da bu sayıya dahil edilir.

İşverenler bu hizmeti kendi bünyelerinde kuracakları bir kreş ile verebilecekleri gibi, diğer işverenlerle ortak bir kreş açabilir veya bu hizmeti sunan lisanslı özel kreşler ile anlaşarak da bu yükümlülüklerini yerine getirebilirler.

İşveren işyerinde kreş açmamış ise işçi yazılı olarak işyerine başvuruda bulunabilir. İşveren buna rağmen kreş kaçmaz ise, işçi iş akdini haklı nedenle feshedip kıdem tazminatına hak kazanır.

VII- TAM ZAMANLI  İSG PERSONELİ GÖREVLENDİRME: (1000 ve üzeri)

A- İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik hükümleri uyarınca, az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000 veya daha fazla çalışanı olan işyerlerinde, her 1000 çalışan için tam gün çalışacak en az bir İşyeri Hekimi ile İş Güvenliği Uzmanı görevlendirilmesi zorunludur.

B- Tehlikeli sınıfta yer alan 500 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde ise  her 500 çalışan için tam gün çalışacak en az bir İş Güvenliği Uzmanı görevlendirilmesi zorunludur.   

VIII- SONUÇ      

4857 sayılı İş Kanunu kapsamında bulunan ve devamlı olarak en az 50 ve daha fazla işçi çalıştırılan ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde en az bir işyeri hekimi, sanayiden sayılan işlerin yapıldığı işyerlerinde ise ayrıca en az bir iş güvenliği uzmanının çalıştırılması, çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500 ve daha fazla işçi çalıştıran işverenler, işyerlerinde İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi kurmakla zorunlu tutulmuşlardır. İşverenlere getirilen bu yasal yükümlülüklerin yerine getirmelerinin kaçınılmaz bir zorunluluk oluğunu ve idari para cezalarını muhatap olmamaları için bu yasal yükümlülüklerini mutlaka yerine getirmeleri gerektiğini özellikle belirtmek isterim.

31.10.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.