Umut Çiray
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
E.SGK Müfettişi
umut@brothersandpartners.com.tr

Sendikal Tazminat Nedir? Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

1. Sendikal Tazminat

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun Sendika özgürlüğünün güvencesi başlıklı 25 inci maddesine göre;

(1) İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamaz.

(2) İşveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz. Ücret, ikramiye, prim ve paraya ilişkin sosyal yardım konularında toplu iş sözleşmesi hükümleri saklıdır.

(3) İşçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz.

(4) İşverenin (…) yukarıdaki fıkralara aykırı hareket etmesi hâlinde işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedilir.

(5) Sendikal bir nedenle iş sözleşmesinin feshi hâlinde işçi, 4857 sayılı Kanunun (…), 20 ve 21 inci madde hükümlerine göre dava açma hakkına sahiptir. İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin tespit edilmesi hâlinde, 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre işçinin başvurusu, işverenin işe başlatması veya başlatmaması şartına bağlı olmaksızın sendikal tazminata karar verilir. Ancak işçinin işe başlatılmaması hâlinde, ayrıca 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen tazminata hükmedilmez. İşçinin 4857 sayılı Kanunun yukarıdaki hükümlerine göre dava açmaması ayrıca sendikal tazminat talebini engellemez.

(6) İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak davada, feshin nedenini ispat yükümlülüğü işverene aittir. Feshin işverenin ileri sürdüğü nedene dayanmadığını iddia eden işçi, feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yükümlüdür.

(7) Fesih dışında işverenin sendikal ayrımcılık yaptığı iddiasını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak işçi sendikal ayrımcılık yapıldığını güçlü biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren davranışının nedenini ispat etmekle yükümlü olur.

(8) Yukarıdaki hükümlere aykırı olan toplu iş sözleşmesi ve iş sözleşmesi hükümleri geçersizdir.

(9) İşçinin iş kanunları ve diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır.

2. Sendikal Tazminatın Hesaplanması

a) Yargıtay içtihatlarına göre sendikal tazminatın hesaplanmasında işçinin son aldığı çıplak (giydirilmemiş) brüt ücreti esas alınacaktır.

b) Son ücretten kasıt işçinin iş sözleşmesinin feshedildiği tarihteki ücretidir

c) 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 25 inci maddesinde yer alan istisnalar arasında sendikal tazminat bulunmamaktadır. Bahse konu Kanunun 25 inci maddesi ve Yargıtay H.G.K. 2004/9-255 E. 2004/290 K. 12.05.2004 T. ve Yargıtay 9.H.D. 2015/14318 E. 2016/7407 K. 28.03.2016 T. kararları birlikte değerlendirildiğinde sendikal tazminattan gelir vergisi kesilmesi gerekmektedir.

d) Hesaplanan brüt tazminat tutarından damga vergisi kesintisi yapılır.

e) Sendikal tazminat tutarından herhangi bir sigorta prim kesintisi yapılmaz.

Örnek: XXX Tekstil A.Ş. de makine operatörü olarak çalışan Ali BAL isimli işçinin iş sözleşmesi sendikal nedenler ile 31/01/2020 tarihinde feshedilmiştir. Mahkeme tarafından davacının 1 (bir) yıllık brüt ücreti tutarında sendikal tazminata hükmedilmiştir. Ali BAL’ ın Ocak/2020 bordrosunda yer alan ödeme kalemleri aşağıda yer almaktadır.

Brüt Ücret	:	5.000,00 TL
Kasa Tazminatı	:	500,00 TL
İkramiye	:	1.000,00 TL
Yol Ücreti	:	400,00 TL

Hesaplama:

Brüt Sendikal Tazminat	:	12 x 5.000,00 TL	60.000,00 TL
Gelir Vergisi	:	60.000,00 TL x %15	9.000,00 TL
Damga Vergisi Tutarı	:	60.000,00 TL x ‰7,59	455,40 TL
Net Sendikal Tazminat	:	60.000,00 TL – (9.000,00 TL + 455,40 TL)	50.544,60 TL

3. Sendikal Tazminatta Zaman Aşımı

İş Kanunundan kaynaklı tazminatların zamanaşımı süreleri 4857 sayılı İş Kanunu Ek Madde 3 ile düzenlenmiştir. Mezkûr düzenleme sendikal tazminatı kapsamamaktadır.

Sendikal tazminatta zaman aşımı süresi, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 146 ncı maddesi uyarınca 10 yıldır.

Zamanaşımının başlangıç tarihi sendikal ayrımcılığın yapıldığı tarihtir.

4. Sendikal Tazminata Uygulanacak Olan Faiz Oranı

Sendikal tazminata uygulanacak faiz oranı hakkında herhangi bir yasal düzenleme söz konusu değildir. Yerleşik Yargıtay içtihatlarına göre sendikal tazminatta dava açma tarihinden itibaren yasal faiz uygulanması gerekmektedir.

5. Sendikal Tazminat İle Diğer Tazminatlar Arasındaki İlişki

a) Kıdem Tazminatı: İş sözleşmesi sendikal bir nedenle feshedilen işçi, Mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14 üncü maddesinde belirtilen koşulları taşıması halinde, sendikal tazminatın yanında kıdem tazminatı talep edebilir.

b) İhbar Tazminatı: Haklı nedenle yapılan fesih işleminin dışında, sendikal nedenlerle işçinin iş sözleşmesinin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17 inci maddesi veya bireysel ve/veya toplu iş sözleşmesi ile belirlenen ihbar önellerine uyulmadan feshedilmesi halinde işçi, sendikal tazminatın yanında ihbar tazminatı da isteme hakkına sahiptir

c) İş Güvencesi Tazminatı: İş güvencesi kapsamında bulunan ve iş sözleşmesi sendikal nedenlerle feshedilen işçi, isterse doğrudan sendikal tazminat talep edebilir veya işe iade davası açabilir.  İşe iade davasında sendikal tazminat yanında ayrıca iş güvencesi tazminatına hükmedilmez.

d) Eşitlik Tazminatı: 4857 sayılı İş Kanunu’nun 5/6 maddesinde bahsi geçen tazminat ile 6356 sayılı Kanunun 25/4 maddesinde bahsi geçen tazminatın birlikte talep edilip edilemeyeceği konusunda açık bir düzenleme söz konusu değildir.

Öğretide yer alan baskın görüşe göre eşitsizlik tazminatı ve sendikal tazminatın birlikte talep edilmesi mümkün değildir. Bizim de görüşümüz bu yöndedir. Aksi halde aynı amaca yönelik eyleme iki farklı tazminat uygulanmasına neden olacaktır.

e) Kötüniyet Tazminatı: Sendikal tazminat kötüniyet tazminatının ağırlaştırılmış şeklidir. Aynı fiilden dolayı hem kötüniyet tazminatı hem de sendikal tazminat talep edilemez.

f) Maddi Tazminat: İşçinin sendikal hakkının ihlali niteliği taşıyan fiil ve davranışlarda işverenin/failin kusurlu olması halinde 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 49 ve 51 inci maddesi kapsamında maddi tazminat talep edilebilir. Sendikal nedenle yapılan fesih sonucu uğranılan zararın sendikal tazminatla karşılanmamış olması gerekmektedir.

g) Manevi Tazminat: İş sözleşmesi sendikal nedenle feshedilen işçi, bu fesih nedeniyle manevi bir zarara uğramışsa 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Kişilik haklarının zedelenmesi başlıklı 58 inci maddesine istinaden sendikal tazminatın yanında manevi tazminat da talep edebilir.

6. Sendikal Tazminatta Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Hususlar

a) İşçinin sendikal tazminat talep edebilmesi için zararın tutarı/miktarı önemli değildir. Herhangi bir zarara uğranılmamış olunsa dahi sendikal tazminat talep edilebilir.

b) Hem belirli hem belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar bu haktan yararlanabilecektir.

c) Sendikal tazminat tutarı toplu iş sözleşmeleri ile arttırılabilir.

d) Öğretide bazı görüşlere göre sendikal tazminat miktarının, olayın özelliklerine göre, hâkim tarafından işçinin bir yıllık ücretinin üzerinde belirlenme imkânı bulunmaktadır.

e) İş güvencesine kapsamında olmayanlar da sendikal nedenlerle yapılan feshe karşı işe iade davası açabilecek ve sendikal tazminat talep edebilecektir.

f) İş sözleşmesi sendikal nedenle feshedilen işçinin dava açmadan önce dava şartı olarak zorunlu arabuluculuğa başvurması gerekir. 

g) 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi başlıklı 118 inci maddesine göre: Bir kimseye karşı bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya, sendikanın faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya, sendikadan veya sendika yönetimindeki görevinden ayrılmaya zorlamak amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla bir sendikanın faaliyetlerinin engellenmesi halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

Kaynakça

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu

1475 sayılı İş Kanunu

4857 sayılı İş Kanunu

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu

YHGK. 12.05.2004 T. 2004/9–255 E. 2004/290 K.

Yargıtay 9.H.D. 28.03.2016 T. 2015/14318 E. 2016/7407 K.

21.01.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.