İsmail Namlı
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
ismail.namli@ismmmo.org.tr

Dönem Sonu İşlemleri Kavram Haritası

GİRİŞ

Dönem sonu işlemleri; belli bir tarih itibariyle işletmenin mali tablolarını hazırlamaya ve bu mali tablolarda yer alacak bilgilerin gerçekliğini ve doğruluğunu tespit etmeye yönelik işlemler olarak tanımlanmaktadır.

Bu çalışmamızda; dönem sonu çalışmalarının temelini oluşturan envanter ve değerleme işlemleri değil, dönem sonunda maliyet ve gelir tablosu hesaplarının kapatılmasına ilişkin muhasebe kayıtları yer alacaktır.  

 

I – DÖNEM SONU İŞLEMLERİ’NİN GEREKLİLİĞİ

1 – MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI AÇISINDAN:

Muhasebenin temel kavramları, muhasebe uygulamalarına yön vermektedir. Bu kavramlar; gerçekleşen bir mali olayın nasıl kaydedileceğini, kayıt yaparken ne tür özelliklerin dikkate alınacağını, yapılan kayıt işlemlerinin işletmeden işletmeye göre veya farklı dönemler arasında değişme göstermemesi gibi birtakım standartları belirlemektedir.

Muhasebenin temel kavramları arasında yer alan "Süreklilik" ve "Dönemsellik" kavramları birbirini tamamlayan kavramlardır. Söz konusu kavramlardan Süreklilik Kavramı; İşletmelerin sonsuza kadar faaliyetlerini sürdüreceğini, faaliyet sürelerinin sahiplerinin ya da hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı olmadığını ve hiçbir işletmenin tasfiye niyetiyle kurulmadığını ifade eder. Bu kavram maliyet kavramının temelini oluşturmakta olup, işletmeler varlıklarını işletmenin sürekliliğini varsayarak değerlerler. Süreklilik kavramı uyarınca işletmelerin ömürlerinin sınırsız olacağı kabul edilmekle birlikte, işletmelerin faaliyetlerinin sonuçlarının tespiti ve değerlendirilebilmesi için işletmelerin ömürlerinin belli dönemlere bölünmesi gereklidir. Nitekim muhasebenin diğer temel kavramlarından olan "Dönemsellik " kavramı bu amaçla düzenlenmiştir.(1) 1 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde Dönemsellik Kavramı; İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır olarak belirtilmiştir. Ayrıca  gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.

Tahakkuk Esası: Nakit esasının aksine, satışların ve hizmetlerin yapıldığı dönemde gelir kazanılmış ve mal ve hizmetlerin elde edildiği dönemde gider yapılmış olarak kabul edilmektedir. Her hangi bir gelirin belli bir dönemin gelirleri arasında gösterilmesi için o dönemde tahsil edilmiş olması zorunluluğu yoktur. Böylece tahakkuk esası ile hâsılat ve gelirlerin, o dönemin maliyet ve giderleri ile karşılaştırılması sağlanarak, işletme faaliyet karı ile net karının tarafsız bir şekilde saptanmasını mümkün kılmaktadır.

Ayrıca 1 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde yer alan Gelir Tablosu İlkelerinden “Bütün kâr ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.” (Bütün gelir ve giderlerin gösterilmesi ilkesi) ilkesi Dönemsellik kavramından çıkmıştır.

 

Dönemsellik Kavramı Gereğince yapılan işlemlere ait örnekler:

- Gelir ve giderlerin ait oldukları dönemlere kayıt edilmesi.

- İlgili döneme ait amortisman hesaplamalarının yapılması ve ilgili tutarların gider yazılması.

- İlgili döneme ait alacak ve borç senetleri için reeskont hesaplanması ve gelir veya gider yazılması.

- Uzun vadeli borç ve alacakların dönem sonunda kısa vadeli hale dönüştürülmesi. (Alacakların ve borçların vadelerine göre sınıflandırılması.)

- Dönem karı ile önceki dönem karlarının bilançoda ayrı ayrı gösterilmesi.

- Bilanço ve Gelir Tablosunun oluşturulması.

 

Dönemsellik kavramı gereğince çalışan karşılık hesapları:

370 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI

372 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI

472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI

373 MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI

379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

479 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

 

Dönemsellik kavramı gereğince çalışan dönem ayırıcı hesaplar ve örnekleri:

 

180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER	380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER
280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER	480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER
VUK Madde 283 (2) :Gelecek hesap dönemine ait olarak peşin ödenen giderler:  ü Kira giderleri, ü Sigorta giderleri (Zorunlu Trafik ve Kasko poliçeleri vb.), ü Abone (Basın, yayın), aidat giderleri, ü Bakım, onarım giderleri, ü Dönem sonu envanterinde tespit edilen önceden giderleştirilmiş malzemeler (Kırtasiye malzemesi gibi) vb.	VUK Madde 287 (3) : Gelecek hesap dönemine ait olarak tahsil olunan hâsılat: ü Kira gelirleri, ü Abone (Basın, yayın), aidat gelirleri, ü Faiz ve komisyon gelirleri, ü Bakım, onarım gelirleri vb. ü Dönem sonu envanterinde tespit edilen önceden gelir olarak kayıt edilmiş hasılat vb.
181 GELİR TAHAKKUKLARI	381 GİDER TAHAKKUKLARI
281 GELİR TAHAKKUKLARI	481 GİDER TAHAKKUKLARI
VUK Madde 283 (2) : Cari Hesap dönemine ait olup henüz tahsil edilmemiş olan hâsılat: ü Kira gelirleri, ü Alacak faizleri, ü Tahvil, Bono ve Senet faizleri, ü Vadeli Mevduat faizleri vb.	VUK Madde 287 (3) : Cari hesap dönemine ait olup henüz ödenmemiş olan giderler: ü Kira giderleri, ü Elektrik, su, doğalgaz, telefon giderleri, ü Tahvil, Bono ve Senet faizleri, ü Kredi kullanımı ile ilgili faizler vb.

 

 

2 – VERGİ MEVZUATI AÇISINDAN

Vergi mevzuatımızda dönemsellik ilkesi açıkça tanımlanmasa da muhasebedeki dönemsellik ilkesine paralel olarak vergi kanunlarında faaliyet dönemleri belirlenmiştir. Nitekim VUK'un 174'ncü maddesine göre defterler hesap dönemi itibariyle tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır. Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır. GVK'nun Kurumlar Vergisi açısından da geçerli olan 38 ve 39'ncu maddelerinde ve KVK'nın 6'ncı maddesinde kazancın hesap dönemleri itibariyle tespit edileceği düzenlenmiştir. Keza gerçek kişilerin bir takvim yılında elde ettikleri kazanç ve iratlar GVK'nın 1'nci maddesi uyarınca gelir vergisinin konusunu oluşturmaktadır.(4)

Finansal tabloların düzenlenebilmesi ve faaliyet sonuçlarının dönemler itibariyle tespit edilmesi için dönem sonu envanter ve değerleme işlemlerinin yapılması zorunluluktur. İşletmeye dâhil iktisadi kıymetlerin değerleme zamanı “bilanço günüdür.” Bilanço günü Vergi Hukukunda işe başlama tarihi ve hesap dönemi sonudur. Hesap dönemi normal olarak bir takvim yılıdır.

GVK’nın 38’inci maddesinde, bilanço usulüne göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet fark olarak tanımlanmıştır. Kazanç tespiti için, dönem sonu ile dönem başındaki öz sermayenin karşılaştırılmasını gerektiren bu sistem, kurumlar vergisi mükellefleri için de geçerlidir.

Öz sermaye, Vergi Usul Kanunu uyarınca tespit edilmiş olan işletmenin sahip olduğu iktisadi kıymetler ile alacakların toplamından, borçların düşülmesi sonucunda geriye kalan tutardır. Öz Sermaye; İşletme sahibinin kuruluş sermayesi ile birlikte işletmede alıkonan karları ve değer yükselmelerinin sebep olduğu artışları varsa eksi kalem olarak zararları da kapsar.

Öz sermaye Karşılaştırmasıyla Karın Tespiti;

Kar / Zarar = (Dönem sonu öz sermaye – Dönem başı öz sermaye) + İşletmeden çekilen değerler – İşletmeye ilave olunan değerler

Dönem Başı Öz sermaye    : Dönem Başı Varlıklar – Dönem Başı Borçlar

Dönem Sonu Öz sermaye  : Dönem Sonu Varlıklar – Dönem Sonu Borçlar

4369 sayılı yasa ile getirilen ve 1999 yılından itibaren üçer aylık dönemlerde uygulanan geçici (peşin) vergi sisteminde envanter ve değerleme işlemleri yıl sonu beklenmeksizin, kısmen de olsa yapılmaktadır.

 

II – DÖNEM SONU İŞLEMLERİ SIRALAMASI

1. Genel geçici mizanın düzenlenmesi.

2. Muhasebe dışı envanter çalışmalarının yapılması:

- Sayım,

- Kontrol,

- Değerleme.

3. Muhasebe içi envanter çalışmalarının yapılması:

- Düzeltme ve

- Ayarlama kayıtları ile

- Gider ve gelir hesaplarının dönem karı veya zararı hesabına, net kar veya zararın bilançoya aktarılması.

4. Gelir tablosunun hazırlanması.

5. Kesin mizanın düzenlenmesi.

6. Mali tabloların düzenlenmesi.

- Bilanço,

- Gelir Tablosu, (Kesin mizandan önce hazırlanır.)

- Diğer mali tablolar.

7. Yevmiye kapanış kaydının yapılması.

 

II – DÖNEM SONU İŞLEMLERİ KAVRAM HARİTASI

 

A – DÖNEM SONU İŞLEMLERİ İLE İLGİLİ BAZI HESAPLAR

 

193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR: Mevzuatın belirlediği dönemler itibariyle peşin ödenen gelir vergisi, kurumlar vergisi ve diğer vergiler ile fonlar, bu hesaba borç olarak kaydedilir.

Yılsonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak olan indirimi teminen 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABI (-) borcuna aktarılır.

Ancak aktarılacak tutar 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI'nın tutarından fazla olamaz. Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır.

 

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR: Vergi, resim, harçların tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça hesaba alacak olarak kaydedilir, ödemeler yapıldıkça hesap borçlanır.

 

370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI: Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ve yasal yükümlülükler, 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABININ (-) borcuna karşılık, bu hesaba alacak kaydedilir.

Vergi tahakkukunun kesinleşmesi durumunda borç kaydı suretiyle hesap kapatılır ve ilgili tutar 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-) ile mahsup edilerek kalan tutar 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABINA aktarılır.

 

371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-): 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARINDAN indirilmek üzere, 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR HESABI’ndan yapılan aktarmalar bu hesaba borç kaydedilir.

Tahakkuk eden tutarlar ve gelir vergisinden mahsup edilen tutarlar ise bu hesaba alacak kaydedilir.

 

570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI: Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahibine veya ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek hesaplarına alınmayan tutarların izlendiği hesaptır.

 

580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI: Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan dönem net zararlarının izlendiği hesaptır.

 

590 DÖNEM NET KÂRI: Sonuç hesaplarında yer alan 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HESABI'ndan aktarılan tutarlar bu hesaba alacak olarak kaydedilir.

 

591 DÖNEM NET ZARARI (-): Sonuç hesaplarında yer alan 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HESABI'ndan aktarılan tutarlar bu hesaba borç olarak kaydedilir.

690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI: Gelir hesapları bu hesabın alacağına, gider hesapları borcuna kaydedilir. Hesabın kalanı vergiden önceki dönem kârı veya zararını gösterir. Bu hesap 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI (-) VE 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HESABIna aktarılarak kapatılır.

 

691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-): Dönem kârı üzerinden, ilgili mevzuat hükümlerine göre hesaplanan vergi ve yasal yükümlülükler bu hesabın borcuna, 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI'nın alacağına kaydedilir. 

 

692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI: Alacak kalanı verirse net kar var demektir ve bu KAR 590 DÖNEM NET KARI HESABI’nın alacağına kaydedilir. Borç kalanı verirse net zarar var demektir ve bu zarar 591 DÖNEM NET ZARARI (-) HESABI’nın borcuna kaydedilir.

 

B – YILSONU İŞLEMLERİ

7/A Seçeneğine Göre Dönem Sonu Kapanış İşlemleri

 

a. Üretim İşletmelerinde: Üretimi tamamlanmış mamullerin ve üretimi henüz tamamlanmamış yarı mamullerin dönem sonunda hesaplanan maliyetinin mamul ve yarı mamul stok hesabına alınması kaydı.

			31.12.20xx
151 YARI MAMULLER - ÜRETİM								xxx
152 MAMULLER								xxx
680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI (-) (!)								xxx
711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HESABI									xxx
721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI									xxx
731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI									xxx

(!) 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI (-) nın kullanımı: Maliyet dönemi içinde çalışmamış kısımlara ait kira, amortisman, personel ücretleri gibi genel üretim giderleri bu hesabın borcuna yazılmak suretiyle gelir tablosu hesaplarına aktarılır.

 

ü Dönem içinde satılan mamullerin dönem sonunda hesaplanan maliyetinin stoklardan çıkartılarak, gelir tablosu hesabına aktarılması kaydı.

 

			31.12.20xx
620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-)								xxx
152 MAMULLER									xxx

b. Ticaret İşletmelerinde: Dönem içinde satılan ticari malların dönem sonunda hesaplanan maliyetinin stoklardan çıkartılarak, gelir tablosu hesabına aktarılması kaydı.

 

			31.12.20xx
621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-)								xxx
153 TİCARİ MALLAR									xxx

c. Hizmet İşletmelerinde: Dönem içinde oluşan hizmet üretim maliyetinin dönem sonunda satılan hizmet maliyetine aktarılması kaydı.

 

			31.12.20xx
622 SATILAN HİZMET MALİYETİ (-)								xxx
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI									xxx

İşletmenin üretim ( Mal veya Hizmet ) fonksiyonu dışında kalan; araştırma, pazarlama, yönetim ve finansman fonksiyonlarında oluşan giderlerin yansıtma hesapları ile gelir tablosu hesaplarına aktarılması kaydı.

			31.12.20xx
630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-)								xxx
631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-)								xxx
632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-)								xxx
660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-)								xxx
661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-)								xxx
751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI									xxx
761 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI									xxx
771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI									xxx
781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI									xxx

Fiili gider hesapları ile yansıtma hesaplarının kapatılması kaydı.

			31.12.20xx
711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HESABI								xxx
721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI								xxx
731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI								xxx
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI								xxx
751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI								xxx
761 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI								xxx
771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI								xxx
781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI								xxx
710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ									xxx
720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ									xxx
730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ									xxx
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ									xxx
750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ									xxx
760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ									xxx
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ									xxx
780 FİNANSMAN GİDERLERİ									xxx

 

7/B Seçeneğine Göre Dönem Sonu Kapanış İşlemleri

Dönem sonunda Gider dağıtım tablosu ile tespit edilen tutarların yansıtma hesapları ile gelir tablosu hesaplarına aktarılması kaydı.

			31.12.20xx
799 ÜRETİM MALİYET HESABI								xxx
630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-)								xxx
631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-)								xxx
632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-)								xxx
660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-)								xxx
661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-)								xxx
680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI (-) (!)								xxx
798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI									xxx

(!) 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI (-) nın kullanımı: Maliyet dönemi içinde çalışmamış kısımlara ait kira, amortisman, personel ücretleri gibi genel üretim giderleri bu hesabın borcuna yazılmak suretiyle gelir tablosu hesaplarına aktarılır.

a. Üretim İşletmelerinde: Üretimi tamamlanmış mamullerin ve üretimi henüz tamamlanmamış yarı mamullerin dönem sonunda hesaplanan maliyetinin mamul ve yarı mamul stok hesabına alınması kaydı.

			31.12.20xx
151 YARI MAMULLER - ÜRETİM								xxx
152 MAMULLER								xxx
799 ÜRETİM MALİYET HESABI									xxx

ü Dönem içinde satılmış mamullerin dönem sonunda hesaplanan maliyetinin stoklardan çıkartılarak, gelir tablosu hesabına aktarılması kaydı.

 

			31.12.20xx
620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-)								xxx
152 MAMULLER									xxx

 

b. Ticaret İşletmelerinde: Dönem içinde satılan ticari malların dönem sonunda hesaplanan maliyetinin stoklardan çıkartılarak, gelir tablosu hesabına aktarılması kaydı.

 

			31.12.20xx
621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-)								xxx
153 TİCARİ MALLAR									xxx

 

c. Hizmet İşletmelerinde: Dönem içinde oluşan hizmet üretim maliyetinin dönem sonunda satılan hizmet maliyetine aktarılması kaydı.

 

			31.12.20xx
622 SATILAN HİZMET MALİYETİ (-)								xxx
799 ÜRETİM MALİYET HESABI									xxx

 

Fiili gider hesapları ile yansıtma hesaplarının kapatılması kaydı.

 

			31.12.20xx
798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI								xxx
790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ									xxx
791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ									xxx
792 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ									xxx
793 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER									xxx
794 ÇEŞİTLİ GİDERLER									xxx
795 VERGİ, RESİM VE HARÇLAR									xxx
796 AMORTİSMANLAR VE TÜKENME PAYLARI									xxx
797 FİNANSMAN GİDERLERİ									xxx

 

 

 

 

 

 

1. Gelir Tablosu hesaplarının 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI’na aktarılması.

 

6’lı Gelir hesapları              690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI’nın alacağına,                   

6’lı Gider hesapları             690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI’nın borcuna aktarılır.                     

 

Eğer; 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI’nın A Kalanı > B Kalanı     è Kar    (Ticari Kar)

                                                                            A Kalanı < B Kalanı     è Zarar (Ticari Zarar)

 

 

BORÇ                                         690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI                                         ALACAK

610 SATIŞTAN İADELER (-)	600 YURTİÇİ SATIŞLAR
611 SATIŞ ISKONTOLARI (-)	601 YURTDIŞI SATIŞLAR
612 DİĞER İNDİRİMLER (-)	602 DİĞER GELİRLER
620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-)	640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ
621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-)	641 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ
622 SATILAN HİZMET MALİYETİ (-)	642 FAİZ GELİRLERİ
623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ (-)	643 KOMİSYON GELİRLERİ
630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-)	644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR
631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-)	645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI
632 GENEL YÖNETİM GİDERİ (-)	646 KAMBİYO KARLARI
653 KOMİSYON GİDERLERİ (-)	647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ
654 KARŞILIK GİDERLERİ (-)	648 ENFLASYON DÜZELTMESİ KARLARI
655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI (-)	649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR
656 KAMBİYO ZARARLARI (-)	671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-)	679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR
658 ENFLASYON DÜZELTMESİ ZARARLARI (-)
659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)
660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-)
661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-)
680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİD. VE ZARARLARI (-)
681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI (-)
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZARARLAR (-)

 

 

 

 

2. Ticari Kar’dan Mali Kar’a geçiş

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ve Eksik Değerleme Farkları eklenir,                                         (+)

Vergiye tabi olmayan gelir/istisna/indirim/geçmiş yıllar zararları/fazla değerleme farkları çıkartılır. (-)

 

 

20xx Dönemi Kurumlar Vergisi Beyanname Özeti
Açıklama	Tutar
Ticari Bilanço Karı	0,00
Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler	0,00
Kar ve İlaveler Toplamı	0,00
Cari Yıla Ait Zarar, İstisna ve İndirimler Toplamı	0,00
Diğer Geçmiş Yıl Zararları	0,00
İndirime Esas Tutar	0,00
Dönem Safi Kurum Kazancı	0,00
Mali Kar (Kurumlar Vergisi Matrahı)	0,00
Hesaplanan Kurumlar Vergisi	0,00
Mahsup Edilecek Vergiler Toplamı	0,00
Ödenmesi Gereken Kurumlar Vergisi	0,00

 

3. Mali kardan % 20 oranında kurumlar vergisi hesaplanır.

 

F Ticari bilanço karından vergi karşılığı ayrılır,

F Vergi karşılığı ticari bilanço karından düşülür, dönem net karı bulunur,

F Dönem net karı bilançoya aktarılır.

 

4. Hesaplanan kurumlar vergisi için Gelir Tablosu ve Bilanço hesaplarında vergi karşılığı (tahmini) ayrılır.

 

			31.12.20xx
691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI  (-)      (!)								xxx
370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI    (!!)									xxx

 

 (!)  Tahmini gider.                                                      Gider karşılığı. (Gelir Tablosu)

(!!)  Tahmini gider karşılığı oluşan tahmini borç.        Borç karşılığı.   (Bilanço)        

 

Dikkat: 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI (-) karın netleştirilmesi için kullanılır.

 

 

5. Hesaplanan kurumlar vergisi dönem karından düşürülür.

 

			31.12.20xx
690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI								xxx
691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-)									xxx
692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI									xxx

 

6. Dönem karı bilançoya aktarılır.

 

			31.12.20xx
692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI								xxx
590 DÖNEM NET KÂRI									xxx

 

7. Dönemin kurumlar vergisinden düşülebilecek olan 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR HESABI 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABINA (-) aktarılır. Aktarılacak tutar 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI'nın tutarından fazla olamaz. Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır.

 

			31.12.20xx
371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-)								xxx
193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR									xxx

Dikkat: 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABI (-) verginin netleştirilmesi için kullanılır.

 

C – İZLEYEN YIL İŞLEMLERİ

 

1. Dönem net karı, geçmiş yıllar karları hesabına aktarılır.

 

			01.01.20xx
590 DÖNEM NET KÂRI								xxx
570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI									xxx

 

2. Dördüncü dönem geçici vergi tahakkuku

 

			14.02.20xx
371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-)								xxx
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR									xxx

 

3. Dördüncü dönem geçici vergi ödeme kaydı

 

			17.02.20xx
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR								xxx
İLGİLİ HESAP (100 KASA, 102 BANKALAR gibi)									xxx

 

4. Verginin netleştirilmesi kaydı yapılır.

 

			25.04.20xx
370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI								xxx
371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-)									xxx
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR (5)									xxx

Dikkat: 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesinde ödeme çıkıyor ise kullanılır.

 

 

5. Verginin ödemesi kaydı yapılır.

 

			30.04.20xx
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR								xxx
İLGİLİ HESAP (100 KASA, 102 BANKALAR gibi)									xxx

 

D – DÖNEM ZARARI OLMASI DURUMUNDA YAPILACAK KAYITLAR

Dönem zararı varken vergi kanunları açısından da zarar çıkar ise vergi karşılığı olmaz ve bu sebep ile vergi karşılığı ayrılmaz. Bu durumda dönem karı veya zararı aynı zamanda dönem net karı veya zararı olacaktır. Netleştirme kaydında 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI (-) işlem görmez.

 

			31.12.20xx
692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI								xxx
690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI									xxx
			31.12.20xx
591 DÖNEM NET ZARARI (-)								xxx
692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI									xxx
			01.01.20xx
580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-)								xxx
591 DÖNEM NET ZARARI (-)									xxx

 

 

SONUÇ

Meslek camiası olarak hareketli ve mesleki anlamda birçok değişikliğin yaşandığı bir yılı geride bıraktık. Özellikle e-uygulamalar ve 6736 sayılı yasa ile yoğun ve yorucu bir çalışma yılını atlattığımız bu günlerde dönem sonu işlemlerinin yapılmasına ilişkin düzenlediğimiz makalemizin meslektaşlarımıza faydalı olması dileğiyle.

 

Dipnotlar;

1, 4 – Vergi Dünyası Dergisi Sayı:304 Aralık 2006 Dönem Sonu İşlemleri Ve Muhasebeleştirilmesi Hesap Uzmanı MEHLİKA SULTAN AK

2 – Aktif Geçici Hesap Kıymetleri, VUK Madde 283; Gelecek bir hesap dönemine ait olarak peşin ödenen giderler ile cari hesap dönemine ait olup da henüz tahsil edilmemiş olan hâsılat, mukayyet değerleri üzerinden aktifleştirilmek suretiyle değerlenir.

Zirai işletmelerde henüz idrak edilmemiş olan mahsuller için yapılan giderler (Hazırlık işleri giderleri gibi) de bu madde hükmüne göre aktifleştirilerek değerlenir.

3 – Pasif Geçici Hesap Kıymetleri, VUK Madde 287; Gelecek hesap dönemlerine ait olarak peşin tahsil olunan hasılat ile cari hesap dönemine ait olup henüz ödenmemiş olan giderler mukayyed değerleri üzerinden pasifleştirilmek suretiyle değerlenir.

 

Yararlanılan Kaynaklar;

1.     Anadolu Üniversitesi, Genel Muhasebe I – II kitabı

2.     Maliye Hesap Uzmanları Derneği, Beyanname Düzenleme Kılavuzu, 2013

3.     Orhan SEVİLENGÜL, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, 17.Baskı, Ankara, 2014

4.     Kamil BÜYÜKMİRZA, Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, Gazi Kitapevi, 20.Baskı, Ankara, 2015

5.     Mahmut Atilla YILMAZ, Abaküs Muhasebe Sınav Seti, 2012

6.     1 Seri No'lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği

7.     213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

8.     193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu

9.     5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu

10.  http://uye.yaklasim.com/FileZone/yaklasim/Ucretsiz_Ekler/D%C3%B6nem%20Sonu/ek_201601/1c.htm erişim 12.01.2017

20.02.2017

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.