İsa Şen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
isasen@huzurmuhasebe.com

Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda “Yeniden Yapılandırma Modeli Olarak Bölünme Müessesesi”

1.GİRİŞ

Yeniden yapılandırma ile şirketler mali ve operasyonel yapılarında köklü değişiklikler yapmaktadırlar. Bu bağlamda aktif ve pasiflerin yeniden yapılandırılması, nakit yönetiminin iyileştirilmesi, sermaye maliyetinin düşürülmesi için ek kredi kullanımı, kurumsal yönetimin iyileştirilmesi, birleşme, devralma, bir şirketin borçlarının satın alınması, şirketin bir bölümünün satılması, şirketin bölünmesi, hisse değişiminin yapılması gibi alternatif çözüm metotları ile karlılıklarını arttırmaya çalışmaktadırlar.

Bu çalışma ile Türk Hukuk sisteminde uzun yıllardır eksikliği hissedilen bölünme müessesesini, 01 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girecek Yeni Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde genel hatları itibariyle incelenmiş, kanunda biraz da kazuistik bir yöntemle detaylandırılmış olan müessesenin özü açıklanmaya çalışılmıştır.

2. BÖLÜNMENİN TANIMI

Hukuk litaretüründe çok farklı tanımları olmakla birlikte genel olarak bölünme; bir şirketin bilançosunda yer alan varlık, alacak ve borçların kısmen ya da tamamen mevcut ya da yeni kurulacak olan şirkete devredilmesi olarak tanımlamak mümkündür.[1]

Vergi hukuku açısından ise bir kurumun aktif ve pasifiyle bir kuruma devri veya satışı yerine, birden fazla kuruma ve kurulaşa mevcut mal varlığı, alacak ve borçların mukayyet( muhasebe) değerleri üzerinden devri suretiyle münfesih konuma getirilmesini ifade etmektedir[2].

Ticaret hukuku açısından ise; ticaret ortaklıkları yönünden bölünme, bir ortaklığın malvarlığının bir kısmının veya bazı kısımlarını, bir bütün halinde, yani aktif ve pasifi ile mevcut veya yeni kurulacak ortaklıklara devredip, karşılığında devralan ortaklıklarını ya kendisinin ya da ortakların iktisap etmesidir.[3]

3. YENİ TİCARET KANUNU’NDA BÖLÜNME

Hali hazırda yürürlükte bulunan Ticaret Kanunumuz bölünme konusunda herhangi bir düzenlemeye gitmemiştir. Ancak belirli kısımları itibari ile 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girecek YTTK’nın 159-179 maddeleri konuyu etraflıca düzenlemiş bulunmakta ve maddi hukuk alanındaki önemli bir eksikliği gidermiştir.

Bölünme kavramı ve türleri üzerinde tanım ve açıklamalara gidilmiş, hangi ticaret şirketlerinin bölünüp bölünemeyeceği belirtilmiştir. Ayrıca uygulamada yaşanan sıkıntıların da giderilmesi amacıyla bölünme sözleşmesi/planının hazırlanması ve denetimi, yönetim organı tarafından hazırlanacak raporun içeriği ve şekli, genel kurul onayına sunulması, sermaye artırımı ve azaltımı ve bölünmenin sonuçları başlıklı kısımda da bölünmenin nasıl geçerlilik kazanacağı düzenlenmiş ve son olarak da en muhimi bölünme halinde alacakların ve çalışanların haklarının korunmasına ilişkin düzenlemelere gitmiştir.

Ticaret Kanunu 3 tür bölünmeyi, öngörmüştür. Kanunun 159 maddesinde ve gerekçelerinde de açıklandığı üzere bunlar tam bölünme, kısmi bölünme ve ayırma suretiyle( yavru ortaklık oluşturma ) suretiyle bölünmedir.

Tam bölünme, bölünen ortaklığın bütün malvarlığının başka ortaklara taksim edilmesi; buna karşılık, bölünen ortaklık pay sahiplerinin devralan ortaklığın paylarsını iktisap edilmesi şeklinde tanımlanmış olup, bu nedenle bölünmede, bölünen ortaklık infisah yani sona ereceğini, dolayısıyla ticaret şirketinden terkin yani düşeceğini belirtmektedir.

Kısmi bölünmede ise, bir ortaklığın malvarlığının bir veya birden fazla parçası o ortaklıktan ayrılıp ve diğer ortaklığa devrolunması şeklinde tanımlanmıştır. Buna karşılık bölünen ortaklığın pay sahipleri devralan ortaklığın paylarını iktisap edeceği de belirtilmiştir. Ayırma söz konusu olduğunda, yine bölünen ortaklığın bir veya birden fazla parçası başka bir ortaklığa devredilebilir. Ancak bu kez, bölünen ortaklık devralan ortaklığın paylarını veya belirli bir denkleştirmeyi iktisap eder.

Kanun koyucu 159 maddenin Gerekçeler başlıklı bölümünde yaptığı değerlendirme de,  “ Bölünme çok büyüyen ve çekirdek işletme konusundan uzaklaşan şirketlerin ana konularına dönebilmelerine olanak sağlayan bir yoldur. Mesela, buzdolabı, çamaşır ve bulaşık makinesi gibi beyaz ev aletleri üreten bir anonim şirketin, zamanla televizyon, radyo,müzik dolabı gibi kahverengi ürünler; büro mobilyası, daha sonra da plastik üretimine girdiği varsayılırsa, bu şirket beyaz eşya, kahverengi eşya, büro mobilyası ve plastik üretimi için ayrı ayrı şirketleri bölünme yoluyla kurabilir. Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde fabrikaları olan bir şirket her fabrikayı bağımsız bir şirkete dönüştürmeyi düşünebilir. Bölünme; aile ortaklıklarında, miras paylaşımında, iki veya üç gruplu ortaklıklarda sorunları ( ihtilafları) çözmek amacıyla da kullanılabilir. Nihayet bölünme holding sistemine geçitse de bir araç olarak kullanılabilir.[4]”

Görüleceği üzere kanun koyucu gerekçeli açıklamalarında sermeye şirketlerinin ne maksatla bölünebileceğine ilişkin örnekler ile müessesinin önemini vurgulamıştır.

Yine Kanun’un 160 maddesi,  geçerli bölünmeleri tanımlamış, sermaye şirketleri ve kooperatifler sermaye şirketlerine ve kooperatiflere bölünebileceğini ifade etmiştir.. Bir başka deyişle , kolektif ve komandit ortaklıkların bölünmesine imkan verilmemiştir. Ancak, sermayesi paylara bölünmüş komandit ortaklık, limited şirket, anonim şirket ve kooperatifler bölünebilir.

Bölünme ile ilgili yapılan kanun düzenlemesinin belki de en önemli maddesisi 166. Madde’dir. Burada bölünmenin hangi şart ve koşullarda yapılacağı etraflıca belirlenmiştir. Düzenleme ile yeni kurulacak ortaklıklar yolu ile bölünmede bölünen ortaklığın yönetim organı  bir bölünme planı hazırlayacak, edinim yoluyla  yani “bir şirketin tasfiyeye gitmeksizin sona ermesi, yeni şirketin bünyesine dahil olması” halinde bölünmeye katılan bütün ortaklıklar tarafından bir bölünme sözleşmesi imzalanmasını, gerek bölünme planının gerekse de bölünme sözleşmesinin yazılı yapılması ve yetkili organlarca onaylanmasını öngörmüştür.

Sonuç:

Uzun uğraşlar ve çabalar neticesinde yasalaşan ve belirli kısımları itibari ile 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girecek Yeni TTK, Avrupa Birliği müktesebatına uyumu da dikkate alarak, bölünme müessesesini tüm yönleri ile düzenlemiştir. Tıpkı birleşme ve devir müesseselerinde olduğu gibi bölünmenin hangi usul ve esaslar ile yapılacağı, bölünme kavramı ve türleri belirtilmiş, bölünme işlemleri sırasında ortaklıkların izleyeceği prosedürler ( bölünme planı/sözleşmesi gibi), bölünen ve devralan ortaklığın sorumlulukları düzenlenmiştir. Özellikle uygulamada yaşanan en büyük sorunların başında gelen, alacakların korunması, kamuya yapılacak izah ve çalışanlarının korunması gibi hayati öneme sahip konular cevap bulmuştur. Son tahlilde, düzenlenmesi gerekli ilk merci olan ticaret kanunun da bu konuda geç de olsa etraflıca bir düzenlemeye gidilmesi sermaye şirketlerinin yeniden yapılandırma ihtiyaçlarına da derman olacağını düşünmekteyiz.

YARARLANILAN KAYNAKLAR

1. Akgün Fatma, “Şirket Bölünmeleri”, Yeterlilik Etüdü, Sermaye Piyasası Kurulu, Ankara, Ekim 2001

2. Seviğ Veysi, “Vergi Hukuku Açısından Kurumlarda Bölünme”, Dünya Gazetesi, 03.10.2005

3. Tekinalp Ünal, “Bölünmenin Bugünkü Maddi Hukuk Cephesi” Necip Kocayusufpaşaoğlu İçin    Armağan,  Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2004

4. Dr. A.Bumin DOĞRUSÖZ, Av.O.Onat, Av.F.TÖRALP “ Gerekçe, Karşılaştırmalı Maddeler, Komisyon    Raporları, Önergeler ve Karşılaştırma Tabloları İle TÜRK TİCARET KANUNU” İSMMO Yayınları,    İstanbul, 2011   

5. Yeni Ticaret Kanunu’nun tam metni için bkz: 14.02.2011 Tarihli Resmi Gazete  ,(Çevrimiçi)     http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/02/20110214-1-1.htm

---

[1] Fatma Akgün, “Şirket Bölünmeleri”, Yeterlilik Etüdü, Sermaye Piyasası Kurulu, Ankara, Ekim 2001,  s.3

[2] Veysi Seviğ, “Vergi Hukuku Açısından Kurumlarda Bölünme” Dünya Gazetesi, 03.10.2005,Tarihli Yazısı

[3] Ünal Tekinalp, “Bölünmenin Bugünkü Maddi Hukuk Cephesi” Necip Kocayusufpaşaoğlu İçin     Armağan,  Seçkin   Yayıncılık, Ankara, 2004, s.547

[4] Dr. A.Bumin DOĞRUSÖZ, “ Gerekçe, Karşılaştırmalı Maddeler, Komisyon   Raporları, Önergeler ve Karşılaştırma   Tabloları İle TÜRK TİCARET KANUNU” İSMMO Yayın   No:141. s.287-288

15.08.2011

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.