Duygu Doğan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
duygu.dogan@yahoo.com

Yolcu Beraberinde Eşya (Tax Free) İşlemlerinde Katma Değer Vergisi İstisnası

Giriş

Mal teslimi veya hizmet ifasını içeren ticari, sınai, zirai ve serbest meslek faaliyetlerinde KDV uygulanmasını öngören 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nda bazı işlemler için istisna hükümleri getirilmiştir. Bu çalışmanın konusunu yolcu beraberinde eşya (tax free) işlemleri için uygulanan KDV istisnası oluşturmaktadır.

İstisnanın Kapsamı

3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 11/1-b maddesi uyarınca; Türkiye’de ikamet etmeyen yolcuların satın alarak ülke dışına çıkardıkları mallar için ödenen KDV malın gümrükten çıkışı sırasında iade edilir. Söz konusu istisnadan Türkiye’de ikamet etmeyen ve satın aldığı malı yurtdışına götüren alıcılar yararlanabilir. KDV Genel Uygulama Tebliği 5.3’e göre: hizmet ifalarında bu istisna kapsamında işlem yapılması mümkün olmayıp yolcu beraberinde götürülecek her türlü malın tesliminde bu uygulama kapsamında işlem yapılabilir. Söz konusu durumun tek istisnası benzin, motorin, fuel oil, doğal gaz, motor yağları, hidrolik yağlar, diğer madeni yağlar gibi 4760 Sayılı ÖTV Kanunu’na ekli I sayılı listede yer alan mallardır.

İstisnanın uygulanabilmesi için faturada yer alan tutarın KDV hariç 100,00 TL’nin üstünde olması gereklidir (aynı faturadaki birden fazla malın toplam bedeli).

KDV’nin Alıcıya İadesi

Tax free işlemlerde verginin alıcıya iadesi birkaç yolla gerçekleşebilir. Bunlar:

a) İadenin gümrükten çıkarken banka şubesinden alınması: Satıcı, iadenin gümrükte yapılmasını istiyorsa fatura ile birlikte alıcı için çek düzenler. Çekte fatura tarih ve numarası ile KDV tutarı yer almalıdır. Çekte yazılı olan tutar, çeki düzenleyen bankanın gümrükte şubesinin bulunmaması halinde herhangi bir banka şubesinden de işlem gerçekleştirilebilir. Banka şubesi yaptığı ödemeleri takip eden ayın 10. gününe kadar satıcıya dekont ile bildirir.

b) İadenin gümrük çıkışından sonra alınması: Alıcı, malın çıktığını gösteren onaylı fatura örneğini veya çek düzenlenen hallerde fatura ile birlikte onaylı çeki malın gümrükten çıkış tarihinden itibaren 3 ay içinde satıcıya gönderir. Satıcı gerekli belgeyi aldıktan sonra 10 gün içinde iade tutarını alıcıya ödemezse izin belgesi iptal edilir.

c) Verginin elden iadesi: Alıcı, onaylı fatura ve çeki malın çıkış tarihinden itibaren 3 ay içinde satıcıya elden getirerek de iade tutarını alabilir.

d) İadenin avans olarak ödenmesi: Satıcı, iade tutarını alıcıya satış esnasında avans olarak ödeyebilir. Bu durum, satış faturasında belirtilir. Satın alınan malın 3 ay içinde yurtdışına çıkarılması ve onaylı faturanın 3 ay içinde satıcıya iletilmesi halinde avans tutarı indirim ve iade konusu olabilir.

e) Yetki belgesine sahip aracılar tarafından iade: Gelir İdaresi Başkanlığı’nın yetki belgesi verdiği firmalar aracılığıyla da iade mümkündür. “Türkiye’de İkamet Etmeyen Yolculara KDV İadesi Yetki Belgesi” alan firmalar, anlaştıkları satıcılarla ilgili iade işlemlerini gerçekleştirirler. Yetki belgesi alabilmek için; bilanço esasına göre defter tutulması, asgari öz kaynak tutarının 1.000.000 TL olması, ücretli statüsünde en az 5 kişinin istihdam edilmesi, sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme ve kullanma ile ilgili olumsuz rapor düzenlenmemiş olması, sadece bu işlemlerle ilgili aracılık faaliyetlerinde bulunulması gereklidir.

Yetki belgesine sahip firma ile sözleşme yapan satıcı, satışta kullanacağı fatura-çeki dört nüsha düzenleyip aslı ve iki örneğini alıcıya verir. Alıcı, gümrük çıkışında fatura-çek asıl ve örneklerini gümrük görevlisine onaylatarak, örnekleri görevliye teslim eder. İade, alıcıda kalan onaylı fatura-çek aslı ile yapılır. Aracı firma iadeden sonra söz konusu fatura-çeki satıcıya göndermez, 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre muhafaza eder. Aracı firma yaptığı iadeler için bir ay içinde icmal düzenler ve takip eden ayın ilk on beş günü içinde satıcıya iletir. İcmal, satıcı firma tarafından yasal deftere kaydedilir. Satıcı firmanın icmalde belirtilen tutarı aracı firmaya ödediğine ilişkin belgeyi yasal deftere kaydettiği dönemde KDV indirim konusu yapılır.

Belge Düzeni

a) Fatura/Çek

Yetki belgeli aracı firmalar, 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 11/1-b kapsamındaki satışlarında fatura-çek kullanır. Fatura ve çek prensip olarak ayrı ayrı düzenlenmekle birlikte fatura-çek ibareli belgenin fatura olarak kullanılması da mümkündür. Söz konusu belgede tax free form, fatura/çek ibaresi, aracı firma ismi, satıcı firma bilgileri, satılan ürün cinsi, KDV tutarı, toplam tutar, ödeme şekli, net iade tutarı, satışın gerçekleştirildiği nihai tüketici ismi, pasaport numarası ve ülkesi yer alır.

b) İcmal

Aracı firma tarafından düzenlenen icmal listesinde icmal tarih ve numarası, fatura-çek numarası, sistem numarası, tanzim tarihi, gümrük onay tarihi, KDV tutarı, KDV iade tarihi, fatura tutarı, gümrük noktası, gümrük onay numarası, aracı firma bilgileri ile satıcı firma bilgileri yer alır.

Bahsi geçen icmal listeleri BA-BS bildirim formlarına dâhil edilmez (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 08.01.2014 tarih ve 11395140-220.99 (2012/VUK-1-…)-37 Sayılı Özelgesi).

İadenin Esasları

Türkiye’de ikamet etmeyenlere yapılan satışlarla ilgili KDV iade talepleri için: standart iade talep dilekçesi, iadenin talep edildiği döneme ilişkin indirilecek KDV listesi, yüklenilen KDV listesi, iadesi talep edilen KDV hesaplama tablosu, gümrükçe onaylı satış faturası veya fatura-çek aslı ya da onaylı örneği, iadenin yetki belgeli aracı firma tarafından gerçekleştirilmesi halinde firmanın düzenlediği icmal ve söz konusu icmalde belirtilen tutarın ödendiğini gösteren belge gereklidir.

Mahsuben iade talepleri miktarına bakılmaksızın, nakden iade talepleri ise 5.000 TL’yi aşmaması halinde vergi inceleme raporu, YMM raporu ve teminat olmaksızın yerine getirilir. 5.000 TL’yi aşan nakden iade talepleri ise vergi inceleme raporu, YMM raporu veya teminat ile yerine getirilir.

KDV Beyannamesinde Gösterim

Söz konusu işlem, 1 No.lu KDV Beyannamesinin “Diğer İşlemler” bölümünde “Türkiye’de ikamet etmeyenlere KDV hesaplanarak yapılan satışlar” kısmında gösterilir. Ayrıca “Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler” kısmında “408-11/1-b-Türkiye’de İkamet Etmeyenlere Bu Dönemde İade Edilen KDV” seçilmelidir.

Tax-Free İşlemin Muhasebe Kaydı

Örnek 1: Alıcıya KDV ödemesinin aracı firma vasıtasıyla gerçekleşmesi

1-) Satışa ait muhasebe kaydı

___________________.../…/…. _____________________________________

100 Kasa                                                                   1.180,00

                600 Türkiye’de İkamet Etmeyenlere 
                      Yapılan Satışlar                                                                 1.000,00
                391 Hesaplanan KDV                                                                180,00
__________________________ / _____________________________________

2-) KDV tutarının aracı firma tarafından ödenerek hazırlanan icmalin satıcıya gönderilmesi
____________________... /…/… _____________________________________

192 Diğer KDV                                                                   180,00

                        320 Yetki Belgesi Almış Aracı Firma                                  180,00

__________________________ / _____________________________________

3-) İcmal tutarının satıcı tarafından aracı firmaya ödenmesi

____________________... /…/… _____________________________________

320 Yetki Belgesi Almış Aracı Firma                                 180,00

                                                           102 Bankalar                                     180,00

__________________________ / _____________________________________

4-) Ödenen icmal tutarının ödendiği dönemde indirim konusu yapılması

____________________... /…/… _____________________________________
191 İndirilecek KDV                                                           180,00

                                192 Diğer KDV                                                          180,00

__________________________ / _____________________________________

Örnek 2: Alıcıya KDV ödemesinin çekle yapılması

1-) Satış Kaydı

____________________…/…/… _____________________________________

100 Kasa                                                                             1.180,00

           600 Türkiye’de İkamet Etmeyenlere 
                 Yapılan Satışlar                                                                     1.000,00
           391 Hesaplanan KDV                                                                    180,00

__________________________ / _____________________________________

2-) Alıcıya çekin verilmesi

____________________... /…/… _____________________________________

192 Diğer KDV                                                              180,00

            103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri                                       180,00

__________________________ / _____________________________________

3-) Alıcının belgeleri göndermesi nedeniyle yapılan virman kaydı

____________________... /…/… _____________________________________

191 İndirilecek KDV                                                             180,00

                         192 Diğer KDV                                                            180,00

__________________________ / _____________________________________

Örnek 3: Alıcıya KDV iadesinin sonradan yapılması

1-) Alıcının gerekli belgeleri göndermesi ile alıcıya banka kanalı ile yapılan ödeme

____________________... /…/… _____________________________________

191 İndirilecek KDV                                                          180,00

                                102 Bankalar                                                         180,00

__________________________ / _____________________________________

Örnek 4: Alıcıya KDV iadesinin avans yoluyla yapılması

1-) KDV tahsil edilmeden yapılan satış

_____________________ … / … / … _______________________________
 

100 Kasa                                                                            1.000,00

192 Diğer KDV                                                                      180,00

                 600 Türkiye’de İkamet Etmeyenlere 
                      Yapılan Satışlar                                                               1.000,00
                  391 Hesaplanan KDV                                                            180,00

________________________ / _____________________________________

Özetle; satıcı, alıcıya ödenen KDV ‘yi malın yurtdışına çıkarıldığını ve KDV tutarının ödendiğini gösteren belgelerin ait olduğu dönem KDV beyannamesinde indirim konusu yapabilir. Eğer ilgili ayda indirim yoluyla giderilemeyen KDV varsa 1 No’lu KDV Beyannamesinin “Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler” bölümünü doldurarak iade talebinde bulunabilir.

Sonuç

Görüldüğü gibi yolcu beraberinde eşya tesliminde KDV istisnasından yararlanabilmek için hem alıcı nezdinde hem de satışa konu olan mal nezdinde şartlar bulunmaktadır. Alıcının Türkiye’de ikamet etmeyen yabancı uyruklu veya Türkiye’de ikamet etmeyen ve bunu belgelendirebilen T.C. uyruklu olması gereklidir. Ayrıca fatura bedelinin 100 TL’nin üstünde olması ve satışı gerçekleşen malın 4760 Sayılı ÖTV Kanunu’na ekli I sayılı listede yer almaması gereklidir. Tax free işlemlerde KDV’nin alıcıya iadesi elden, avans yoluyla, gümrük çıkışı esnasında banka şubesinden, gümrük çıkışından sonra veya aracı firma vasıtasıyla gerçekleştirilebilir. Aracı firmaların söz konusu işlemi gerçekleştirebilmeleri için yetki belgesi almaları gereklidir. Türkiye’de ikamet etmeyenlere yapılan satışlarla ilgili KDV, alıcıya iade edildiği zaman satıcı firma tarafından indirim konusu yapılabilir. İndirim yoluyla giderilemeyen KDV’nin iadesi de mümkündür.

Kaynakça

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Özelgesi, Tarih: 08.01.2014, Sayı: 11395140-220.99 (2012/VUK-1-…)-37.

Katma Değer Vergisi Kanunu, Madde No: 3065, Resmî Gazete Tarihi / Sayısı: 02.11.1984/18563.

Katma Değer Vergisi Uygulama Genel Tebliği, Resmî Gazete Tarihi / Sayısı: 26.04.2014/ 28983.

15.12.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.