Ahmet Solmaz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
ahmet.solmaz@ismmmo.org.tr

İade Faturası İle İlgili Özellik Arz Eden Hususlar

I - GİRİŞ

Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır. (1)

İade faturası ise müşteri tarafından alınan bir malın; satıcıya iade edilmesi halinde düzenlenmesi gereken faturadır.  Müşteri bir malın ister tamamını isterse de bir bölümünü satıcıya iade edebilir. Faturanın görünür bir yerinde “İade Faturasıdır” ibaresi bulunması da gerekmektedir.

Faturaya itiraz ile iade faturası hususu uygulamada karıştırılmaktadır.

Faturaya itiraz; fatura alan kişi aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde, faturanın içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa bu içeriği kabul etmiş sayılacaktır. (2) Mal satın almadığı halde kendisine fatura düzenlenen tacirin faturayı aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde, faturanın içeriği hakkında itirazda bulunması gerekecek, bulunmamışsa bu içeriği kabul etmiş sayılacaktır. Sonuç olarak, mal alınmamış ise iade faturasının düzenlenmesi de söz konusu olmayacaktır.

II - ÖZELLİK ARZ EDEN HUSUSLAR

a) Hizmetin İadesi Olur mu?

“Malın iadesi tamam da, hizmetin iadesi olur mu?” diyenleriniz olacaktır. Öncelikle bu konuya açıklık getirelim. KDV Genel uygulama tebliği kısmi tevkifatlar düzeltme işlemleri bölümünde;

“Malların kısmen iade edilmesi, hizmetin bir kısmının tamamlanmaması, hizmetin sözleşmede belirtilen evsafa uymaması ve benzeri nedenlerle tevkifata tabi işlem bedelinde sonradan bir azalma meydana gelmişse, azalma miktarı ile ilgili olarak mal iadelerine ilişkin açıklamalara göre işlem yapılacağı belirtilmiştir.” (3)

Ayrıca Gelir idaresi, tevkifat uygulanmayan işlemlerde hizmetin iadesine açıklık getirmiştir. Söz konusu özelge;

“Şirket tarafından internet üzerinden satışı yapılan konaklama ve tur satın alma hizmetlerine ilişkin verilecek hizmet ifasından önce fatura düzenlenmiş olması nedeniyle vergiyi doğuran olay meydana geleceğinden, faturada gösterilen ve kayıtlara intikal ettirilen hesaplanan KDV’nin genel hükümler çerçevesinde beyan edilerek ödenmesi gerekmektedir.

Müşterilerin hizmet alımından vazgeçmesi ve öncesinde fatura düzenlenerek tahsil edilen hizmet bedelinin henüz gerçekleştirilmeyen hizmet nedeniyle müşteriye iade edilmesi durumunda ise; alımından vazgeçilen ve henüz gerçekleştirilmeyen hizmetle ilgili olarak, alıcıya ödenen hizmet bedeline ilişkin ilgili vesikalarda gösterilen KDV tutarının ait olduğu dönemde indirim konusu yapılması mümkündür” şeklindedir. (4)

Yukarıdaki KDV genel uygulama tebliği ve özelge ışığında yorumlamak gerekirse; hizmetin ifasından önce fatura düzenlenmiş ve fatura bedeli de tahsil edilmişse, hizmetin ifa edilememesi nedeniyle; mal iadesinde olduğu gibi “iade faturası düzenlenebilir” sonucu ortaya çıkmaktadır.

b) İade Faturasına İrsaliye Kesilir mi?

Nakliye işlemlerinde sevk irsaliyesi zorunlu olup, satış işleminde olduğu gibi iade faturasında da sevkiyatlar için sevk irsaliyesi kesilmesi gerekmektedir.

c) İade Faturasına, İade Faturası Kesilir mi?

Herhangi bir ürün almadığınız halde firmanıza fatura kesilmiş olsa ne yapardınız? İade faturası mı keserdiniz yoksa diğer yollara mı başvururdunuz?

Giriş kısmında açıkladığımız üzere faturaya itirazın yöntemi konusunda karışıklık yaşanmakta olup; hiçbir mal satın almadığı halde firmasına fatura düzenlenen tacir, itiraz amacıyla iade faturası düzenleme yoluna gitmekte ve bu şekilde sorunu çözdüğünü düşünebilmektedir.

Bir mal satın almadığınız halde tarafınıza fatura kesildiyse; 8 gün içinde faturaya itiraz etmeniz gerekmektedir. Eğer bu süre içinde faturaya itiraz etmezseniz, kabul etmiş sayılırsınız.

Yargıtay 15. Hukuk Dairesi’nin içtihadında 8 günlük süre içerisinde itiraz edilmeyerek kesinleşen faturanın geçerliliğinin düşürülmesi ya da aksinin ispat edilmesi için 8 günlük süreden sonra iade faturasının düzenlenmiş olmasını geçerli ve yeterli kabul edilmemiş ve bir fatura alan kişi aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde, faturanın içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa bu içeriği kabul etmiş sayılır. Süresi içinde itiraz edilmeyerek kesinleşen ve ticari defterlere de işlenen faturadaki alacak miktarı kadar iade faturası düzenlenmesi, borçtan kurtulmayı sağlayan ve alacağı tartışmalı hale getiren geçerli bir araç değildir. Aradan uzun zaman geçtikten sonra iade faturası davacı tarafa gönderilmiş ise de, bu işlemin alacağın varlığını ortadan kaldıran bir hukuki sonuç doğurmayacağı, takip konusu miktar sebebiyle davacının alacaklı olduğunun da saptanmış olması sebebiyle bu miktar üzerinden davanın kabulü gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi doğru olmamış, kararın bozulması uygun bulunmuştur.” Şeklinde belirtilmiştir. (5)

Yargıtay’ın ilgili kararından da anlaşılacağı üzere; faturaya itiraz sürecini işletmek yerine, iade faturası kesilmesi kabul edilmemektedir.

d) Tevkifatlı Faturanın İadesi Nasıl Olur?

Tevkifat; mükellefin Türkiye içinde ikametgâhının, işyerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde Maliye Bakanlığı vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutmasıdır. (6)

Tevkifatın tanımını yaptıktan sonra, tarafımıza kesilen tevkifatlı faturanın iadesi nasıl olmalı sorusuna cevap arayalım. Mal iadelerinde düzeltme, işlem bedeli üzerinden hesaplanan verginin tevkifata tabi tutulmayan kısmı üzerinden gerçekleştirilir. (7)

Bu konuyu örnek ile açıklamak gerekirse; 100.000 TL matrah, %8 KDV oranında ve 1/10 Tevkifatlı ürünle için firmamıza fatura kesildiğini ve sonrasında aldığımız ürünlerin 1/5’ini iade edeceğimizi varsayalım. Muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır:

Faturayı Kesenin Muhasebe Kaydı;

----------------------------------------------------------------------------------------------------

120 – ALICILAR           100.800,00 (B)

600 - Y.İÇİ SATICILAR                         100.000,00 (A)

                                               391 - HESAPLANAN KDV        800,00 (A)

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Faturayı Alanın Muhasebe Kaydı;

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

150 - İLK MAD. VE MALZ.      100.000,00 (B)

191 - İNDİRİLECEK KDV          8.000,00 (B)            

                                                           360 - ÖDENECEK KDV            7.200,00 (A)

                                                           320 – SATICILAR                  100.800,00 (A)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

İade Faturası Kesenin Muhasebe Kaydı;

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

320 – SATICILAR                     20.160,00 (B)

                                                           150 - İLK MAD. MALZ.           20.000,00 (A)

                                                           391 – ALIŞ. İADE HES. KDV    160,00 (A)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

İade Faturası Alanın Muhasebe Kaydı; 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

610 - SATIŞTAN İADELER                   20.000,00 (B)

191 - SATIŞ İADE KDV HS.                  160,00 (B)

120 - ALICILAR HESABI          20.160,00 (A)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

e) İade Faturası Kârlı Kesilebilir mi?

İade faturasında yer alacak tutar, ilk faturadaki tutarın aynısı olması gerekmektedir. Farklı bir bedel üzerinden düzenlenmesi söz konusu olamaz. Örnek vermek gerekirse; aldığımız 1.000 TL’lik bir ürün ise; üzerine kar ekleyerek 1.100 lira ya da daha düşük bir tutar olan 900 TL üzerinden iade faturası kesmemiz doğru olmayacaktır.

Aynı şekilde iade faturasında yer alan ürün miktarı, ilk faturadaki ürün miktarından fazla olamaz ama daha düşük miktarda ise olabilir. Sonuç itibariyle, kısmı iade yapılması söz konusu olabilir.

f) Mal Alış ve Satışına İlişkin Muhasebe Hesapları

ALIŞ İŞLEMLERİ		SATIŞ İŞLEMLERİ
Alışlar	153 Ticari Mallar	Satışlar	600 Yurt İçi Satışlar
Alış Giderleri	153 Ticari Mallar	Satış Giderleri	760 Paz. Satış ve Dağ. Gid.(-) veya                  612 Diğer İndirimler (-)
Alış İadeleri	153 Ticari Mallar	Satış İadeleri	610 Satıştan İadeler (-)

g) İade Faturalarında Dönem (Yıl) Atlaması

2019 Aralık ayına kesilen satış faturasının, ilgili döneme ait beyannamesini verdik ve bir sonraki yıl bu fatura ile ilgili iade faturası kesilmesi söz konusu oldu varsayalım. Yıl sonunda ise envanter çalışmaları ile fiili stoklar sayılıp, satılan malların maliyetleri gelir tablosuna yansıtıldığından ve mali tablolar kesinleştiğinden artık bu işlem iade işlemi olmaktan çıkmış olup; mal alışı gibi muhasebe kayıtlarının yapılması gerekmektedir.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

153- TİCARİ MALLAR HESABI    XX (B)

191- İNDİRİLECEK KDV HESABI XX (B)

                                                                       320 SATICILAR HESABI XX (A)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Fiili uygulamaya baktığımızda ise bir sonraki yıla sarkan iadelerde; satılan malların maliyeti gelir tablosuna yansıtıldığı halde, iade işlemine ilişkin muhasebe kaydında 610 Satıştan iadeler hesabının kullanıldığını görmekteyiz. Yanlış olan bu hesap yerine yukarıda örnek ile açıkladığımız 153 Ticari Mallar Hesabının kullanılması gerekmektedir.

h) Nihai Tüketicilerin İadesinde Gider Pusulası

Tüketiciler tarafından satın alınan malların çeşitli nedenlerle iade edildiği durumlarda; satıcılar tarafından iade edilen mal nedeniyle gider pusulası düzenlenebilir ve tüketiciden iade edilen mala ait belge geri alınır. (8)

Ayrıca kapıdan satışlar ve mesafeli satışlara ilişkin; kapıdan ve mesafeli sözleşmeler düzenlenerek yapılan satışlara ilişkin iade işlemleri için iade bölümünün yer alacağı bir faturanın düzenlenmesi ve en az iki örneğinin müşteriye malla beraber gönderilmesi gerekmektedir. (9)

Peki, nihai tüketicinin elinde fiş yoksa aldığı ürünü iade edemeyecek mi?

Firmalar her ne kadar fiş olmadan ürünleri iade alamayacaklarını belirtseler de, durum bu şekilde değildir. Fiş olmadan da iade mal geri alınabilir. Satıcılar, tüketicilerden iade aldıkları ürünler için yine gider pusulası düzenleyeceklerdir ve pusulada alış faturasının ibraz edilmediğini açıkça belirtmelidirler.

III - FATURALARDA İADE SÜRECİ

1- Ticari E-Fatura İade Süreci:

Ticari e-fatura, alıcıya onay verme ya da reddetme seçeneği sunmaktadır. Bu tip faturalar 8 gün içinde reddedilebilmektedir. Bu süre zarfında hiçbir işlem yapılmazsa fatura kabul edilmiş sayılacaktır.

2- Temel E-Fatura İade Süreci:

Ticari e-faturadan farklı olarak; alıcının temel e-faturayı reddetme seçeneği yoktur. GİB’de bulunan “E-Fatura İptal Portalı” üzerinden “Temel Fatura” senaryosuna göre düzenlenmiş olan e-faturanın iptal edilmesi ise mümkündür. Bunun için faturayı düzenleyen firmanın 8 gün içinde portal üzerinden iptal talebini oluşturması ve oluşturulan talebin de alıcıya gönderilmesi gerekmektedir.

Faturanın numarası, alıcı ve tutar bilgileri satıcı tarafından mali mühürle imzalanır ve portal üzerinden iptal talebi oluşturulur. Faturanın ilgili muhatabının da yine portal üzerinden iptal talebine onay vermesi gerekir. Muhatap taraf iptal talebine onay vermezse fatura iptal edilmiş sayılmayacaktır. Onaylanması halinde ise sistem içerisinde faturanın iptali gerçekleşecek ve her iki tarafta faturayı işleme almayacaktır.

3- E-Arşiv Faturada İade Süreci

E-arşiv entegrasyon sistemi olanlar da faturanın iptali mümkündür.

GİB E-arşiv portalı üzerinden imzalanmış ve onaylanmış ise faturanın iptali mümkün değildir. Fakat tevsik yükümlülüğü tarafınıza ait olmak üzere, yeniden e-arşiv fatura düzenleyebilirsiniz.

Yeni kesilecek e-arşiv faturanın açıklama kısmında; iptal edilmek istenen e-arşiv faturanın tarihi, fatura numarası ve iptal sebebi yazmalıdır. Burada en önemli husus ise; hatalı faturayı iki tarafın da kayıtlarına almamasıdır.

4- KEP İade Süreci

Temel ve Ticari e-faturada 8 günlük iptal/reddetme süresini unuttunuz mu?

E-arşiv ve Matbu fatura iptali sürecinde problem yaşamak istemiyor musunuz?

Yukarıdaki sorulardan bir yâda birkaçına muhatapsanız; cevap sizi KEP sistemine yönlendirecektir!

Alıcının KEP üzerinden satıcıya yazı göndermesi ve iki tarafın da faturanın iptali üzerine anlaşması sonrasında ise iptal işlemi gerçekleşmiş olacaktır. KEP sistemi üzerinden karşı tarafa faturayı kabul etmediğinizi ve işleme almayacağınızı bildirmektesiniz.

Elektronik ortam üzerinden yapılacak olan iptal işlemleri kati bir zorunluluk taşımamakta olup, harici yollarla da faturayı iptal edebilmek mümkündür. Ancak noter, taahhütlü mektup, telgraf ve diğer yöntemler tüm bu işlemlerin çok fazla uzamasına sebep olmaktadır. Resmi yazışma niteliğinde olduğundan KEP’ten yazılması daha doğru olacaktır.

IV - İADE FATURASININ V.U.K VE FAKTORİNG YÖNETMELİĞİNE GÖRE SÜREKLİLİK ARZ ETMESİ DURUMU

1) Vergi Usul Kanununu:

İade faturaları “süreklilik” arz ediyor ise; firmalar direk incelemeye alınır ve izahat istenir. Müfettiş ilgili konu üzerinden geçmişe dönük inceleme de yapabilir. İşlemlerin süreklilik arz ediyor olması; “sehven yapıldı” tezini çürütmekte olup, bu şekildeki bir açıklamanın Müfettiş nezdinde hiçbir karşılığı bulunmamaktadır.

2) Faktoring Yönetmeliği:

Fatura iptallerinde, fatura iptallerinin bildirilmesi ve iptal edilen faturaların yerine yenilerinin düzenlenmesi halinde yeni faturaların kendilerine ibraz edilmesi hususunda faktoring işlemi esnasında müşterilerden taahhüt alınması gerekir.10 Faktoring işlemi yapılırken firmalardan mutlaka bu taahhüt alınmaktadır.

Her faktoring işleminde ABF formu yapılmaktadır. ABF formunda; ilgili kayıtların iptali, iadesi veya mahsubu halinde derhal bildirileceği ve alınan ön ödeme tutarlarının derhal, nakden iade edileceği veya yeni belge düzenlenmiş olması halinde derhal yeni belgeleri de devir edeceği belirtilmektedir.

Firmaların faktoring firmaları ile yaptığı sözleşmeleri incelediğimizde; sözleşme hükümleri içinde “Faktor’un sözleşmeyi fesih hakkı” maddesi bu konuya açıklık getirmektedir.

“Faktor, Müşteri’nin sözleşme konusu sorumluluk ve yükümlülüklerini aksattığını ve/veya yerine getirmediğini tespit ettiği takdirde, her zaman bir süreyle bağlı olmaksızın sözleşmeyi tek yanlı olarak Müşteri’ye yazılı bildirimde bulunmak suretiyle feshetmeye yetkilidir. Faktor’un fesih nedeniyle Müşteri’ye karşı hiçbir tazminat borcu olmayacağını Müşteri, peşinen kabul eder.”

Sonuç olarak; Faktoring yönetmeliğinde buna ilişkin bir madde olmaması ve iade faturası kaynaklı yaptırım örneklerinin bulunmaması sebebiyle cezai yaptırım bulunmadığı, yönetmelikte yer alan maddeye ilişkin hukuki süreçlerin işleyebilmesi için ise; faktoring firmasının maddi zarara uğramış olması gerekmekte olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır.

Bu makale Yaklaşım Dergisinde yayınlanmıştır.

KAYNAKÇA VE DİPNOTLAR

1) V.U.K. 229. Madde

2) TTK 21/2.Maddesi

3) KDV Genel Uygulama Tebliği Kısmi Tevkifatlar 1/C- 2.1.4

4) 08.10.2014 Tarih Ve 2346 Sayılı Özelge

5) Yargıtay 15. Hukuk Dairesi 2016/3888 E. 2017/2954 K. 12.09.2017 T.

6) KDV Kanunu 9/1. Maddesi

7) Genel Uygulama Tebliğinin 2.1.4.1. Mal İadeleri Maddesi

8) 54 Seri No'lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği'nin B/1 Bölümü

9) 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun

10) Faktoring İşlemlerinde Uygulanacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 7. Madde

08.12.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.