Pansuman var, ameliyat yok! / Deniz Gökçe

Dünkü köşe yazımızda bahsettik, G-20 toplantısı aslında iki tür soruna çare bulmak zorunda idi. Birincisi, kısa vade sorunlarını çözmek, ikincisi ise uzun vade sorunu diyebileceğimiz, dünyadaki temel yapısal dengesizliklerin ortadan kaldırılması için çözüm üretmek.
Temel yapısal dengesizlikler ise iki konuyu tartışma ve önlem geliştirme gerektiriyordu: Birincisi, dünyanın rezerv para denen ve uluslararası sistemin temel ödeme aracını oluşturan paranın bir ülke tarafından üretilmesinin yarattığı sorunlara çözüm (yani dolar ve euro yerine bir dünya parası konusu), ikincisi ise dış denge fazlası veren ülkeler ile dış denge açığı veren ülkelerin  arasındaki yapısal sorun ve dengesizliklerin ortadan kaldırılması (yani global dengelenme konusu).
Bizce G-20 toplantısı kısa vadeli sorunlara cevap verme çabası içinde oldu. IMF'e trilyon dolar kaynak sağlanması, vergi kaçağı ve banka gizliliği konularında veya finansal regülasyonun sıkılaştırılması için ilkesel girişim gibi adımlar yapısal çözümler sayılmaz. Bunlar sadece pansuman sayılır, ameliyat sayılamazlar. Piyasalar iyimser takıldı, halbuki kötümser yorum getirilmesi gerekiyor.
Çin Merkez Bankası Başkanı'nın adı Zhou Xianochuan. 1948 doğumlu ve kimya mühendisliği tahsilinden sonra, 1985 yılında Tsinghua Üniversitesi'nde ekonomi doktorası yaparak sonunda 2002 yılında Çin Merkez Bankası 'People's Bank of China' denen kurumun başına geçmeye kadar giden bir kamu hizmeti kariyerine sahip olan Zhou, mart ayı içinde, iki adet makale yazarak, Çin'in 2000 milyar dolara varan döviz rezervlerine dayanılarak, gelişen ülkelere ve IMF'e verilmek istenen yardımın finansmanın Çin tarafından  büyük ölçüde yüklenmesi talebinin yanlış bir yaklaşım olduğunu ve esas görüşülmesi gerekenin doların yerine gerçek bir dünya parası yaratılmasının gerektiği konusu olduğunu gündeme getirmişti.
Zhou'ya göre, aslında 1940'lı yıllarda IMF'in kuruluş nedeni dünyada güvenilir bir uluslararası rezerv para yaratmak  arzusu olmuştu. Bu tür bir rezerv para aslında istikrarlı bir 'benchmark'a dayanmak' zorunda idi. Açıkça bilinen ve her tarafın kabul ettiği kurallara göre yaratılmalı idi. Ve talep olunca arzı artıracak, talep kısılınca da arzı daraltacak esnekliğe sahip olmalı idi. Ve tabii gerçek global bir rezerv para bir tek ülkenin çıkarları ve sorunlarına endeksli olmamalı idi (ABD ve doların şu andaki durumu).
Dünyada rezerv parayı üretenlerin zaten sürekli bir ikilem içinde olduğu üzerinde geniş akademik yazın olan bir durumdu. Triffin tarafından yıllar önce gündeme getirilen ve 'Triffin Dilemma' adı ile tanınan, rezerv para üreticisinin  dünyaya likidite verince, ülkenin kendi parasının değerini koruyamayacağı gerçeği ve kendi ülkesindeki enflasyon baskıları için gerekli adımlarla veya ülkenin iç talebini artırma gerektiğinde yapması gerekenlerle, global ekonomiyi eşanlı gözetme fonksiyonunun, bir arada gerçekleştirilemeyeceği tezi oldukça eski idi. Bugün gelinen noktada Çin, Bretton Woods sisteminin zararlarının avantajlarının  üstüne çıktığını öne sürüyordu.
Zhou tarafından yapılan analize göre bir 'super sovereign reserv currency' veya ülkeler üstü bir dünya rezerv parası yaratılmalı idi. Bretton Woods için tartışmalar yapılırken İngiliz Keynes, 'Bancor' diye ad taktığı, bu tür bir global para teklifi getirmiş ama ABD'li  H.D.White tarafından getirilen ABD'ye dayalı global para teklifi kabul edilmişti. Bretton Woods sisteminin yarattığı sorunlar anlaşılınca da 1969 yılında SDR denen IMF parası yaratılmış ama fazla geliştirilmemiş ve kullanılmamıştı. Başka bir paraya katıca bağlı paralar, devalüasyon olanağını ortadan kaldırıyordu. Bir sepet dünya parası ise devalüasyon silahını yeniden gündeme getiriyordu.
Bir dünya parasının oluşmasının uzun zaman sürecek bir geçiş dönemi gerektirdiği bir gerçekti. Ama, ara dönemde, IMF ve SDR kullanılabilirdi. SDR ve diğer paralar arasında bir 'settlement' yani takas ve ödeme sistemi geliştirilirse ve şu anda sadece hükümetler ve uluslararası kurumlar arasında kullanılan SDR gerçek bir paraya döndürülürse, SDR temelli menkul kıymetler de çıkarılırsa da bu güçlü bir global para için önemli bir adım oldurdu. Ancak SDR'nin değerini belirlemek için temel alınan para sepetinin ağırlıkları belirlenirken ve ilk dağılımı gündeme getirilirken de, tüm ülkeler GSYİH ağırlığı verilerek yer almalı idi. Bu yapılırsa da SDR bugün rezerv para olarak tutulan dolar ve euronun yerini alabilirdi.
G-20 burada vurgulanan ve Zhou tarafından gündeme getirilen soruna değinmiyor, sadece IMF'e cephane sağlıyor, o kadar.
Tabii bir de ABD ve İngiltere gibi sürekli 'açık' ülkeleri ile (cari denge açığı ve tasarruf açığı olan ülkeler), Almanya, Çin ve Japonya gibi sürekli fazlası olan (cari denge ve tasarruf fazlası) ülkelerin global sorunda, uzun vadede nasıl davranmaları gerektiği konusu vardı ve  G-20 buna da değinmemişti! Yarın biz bu konuya değineceğiz!

(Kaynak: Akşam Gazetesi | 05.04.2009)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.