Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Emtia Piyasalarında Lisanslı Depoculuk Faaliyeti ve Türkiye Uygulaması Kuruluş Amacı, Sistemin İşleyişi Nasıldır? Avantajları ve Diğer Vergi Teşviki İle Devlet Destekleri Nelerdir?

Lisanslı Depoculuk Nedir?

Depolamaya uygun nitelikteki hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, pamuk, fındık, zeytin, zeytinyağı ve kuru kayısı gibi standardize edilebilen temel ve işlenmiş tarım ürünlerinin standartları belirlenerek emniyetli ve sağlıklı koşullarda lisanslı depo işletmelerine ait depolarda depolanmasını ve bu ürünlerin ticaretinin yine bu işletmeler tarafından düzenlenen ürün senetleri vasıtasıyla yapılmasını amaçlayan 5300’sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu 17/02/2005’tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Lisanslı depo tanımı; bir veya daha fazla tahıl silosunun yönetmeliklerle belirlenmiş koşulları sağlaması suretiyle bir anonim şirket tarafından işletilmesidir. Lisanslı depolar kuruluş ve faaliyet iznini Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan almakta olup, düzenli şekilde ve belirli aralıklarla faaliyetleri kapsamında denetlenmektedirler. Lisanslı Depo kavramı; yatırımcıların elinde bulunan (ELÜS)’ Elektronik Ürün Senetlerinin fiziksel karşılıklarının belirli bir ücret karşılığında depolandığı yerlerdir.

Lisanslı depoculuk sistemi dünyada uzun zamandır uygulanan bir sistem olup , son yıllarda her ne kadar finansal bir yatırım aracı olarak kullanılmaya başlanılmış olsa da esas amaç tarımsal ürünlerin sağlıklı ve güvenilir bir şekilde depolanmasını sağlamaktır. Lisanslı depolar borsalar ile elektronik olarak iletişim halinde olduğundan ürünlerin stok durumlarını takip edebilme ve alım satım işlemlerini daha kolay bir şekilde yapılmasına imkânı sağlar.

Lisanslı Depoculuğun Amaçları

-Ürünlerin Kalitesini Koruma; ürünlerin bozulmasını, çürümesini, nem ve haşere gibi zararları önleyerek kalitenin korunmasını sağlamaktadır.

-Piyasa İstikrarı; ürün arzını dengeleyerek film fiyatlarda aşırı dalgalanmayı engellemektedir.

-Üretici Haklarının Korunması; ürünlerini güvende tutan üreticilere finansman ve kredi kolaylıkları sağlamaktadır.

-Ticareti Kolaylaştırma; ürünler için standart sertifikalar ve depolama belgeleri verilmektedir.

-Üretimde ve fiyatlandırmada devlet müdahalelerinin asgariye indirilmesi, bu alana yönelik yapılan yüksek harcamalardan önemli tasarruf sağlanması, serbest piyasa ve fiyat oluşumunu bozan müdahalelerden uzaklaşılması,

-Tarım ürünleri üreticileri açısından kolay pazarlanabilen, iyi muhafaza edilen ve nakliye masrafları en aza indirilmiş bir sistemle istikrarlı ve daha yüksek bir gelir seviyesi elde edilmesi,

-Yatırımcılar için dövize, altına, hisse senedine, faize ve benzerlerine alternatif yeni bir yatırım aracı sağlanması,

-Ürün ticareti ile uğraşan tacir ve sanayicilerimizce, kalitesi bilimsel kriterlere göre belirlenmiş ve fiyat istikrarı sağlanmış ürünlerin kolayca temini,

-Tarım ürünlerinin, fizikî mal ve numune gösterilmesine ve teslimine gerek olmaksızın ürün senetleri veya elektronik ürün senetleri aracılığıyla ticaretinin yapılması,

-Standardı belirlenmiş ürün ve lisanslı depo sistemiyle tarım ürünlerinde vadeli işlem ve opsiyon piyasalarına geçilmesi,

Sistemin İşleyişi, lisanslı Depo İşletmeleri

Tarım ürünleri lisanslı depo işletmeleri, ekonomik ihtiyaç ve etkinlik şartları göz önünde bulundurularak Bakanlıkça verilecek izinle anonim şirket şeklinde kurulur.

Kuruluş izni alan şirkete ancak Kanunun öngördüğü şartları taşıdığının tespiti halinde faaliyet izni (lisans) verilir. Şirket faaliyet izni almadan depoculuk faaliyetinde bulunamaz, ürün kabul edemez, ürün senedi düzenleyemez. Lisans alınmadan lisanslı depo veya lisanslı depo işletmesi izlenimini verecek hiçbir isim, unvan, işaret ve benzerleri kullanılamaz.   Lisanslı depo işletmek üzere lisans almak için müracaat edenler, depo kapasitesinin ürün rayiç bedelinin %15’inden az olmamak üzere belirlenen tutarda lisanslı depo teminatı vermek zorundadır. Yine, Lisanslı depo işletmeleri, lisans koşulu olarak işletme tesisleri ve lisanslı depoculuk faaliyeti kapsamında depoladığı ürünler için sigorta yaptırmak zorundadır.   Lisanslı depoya tevdi edilen tarım ürünleri, geçerli lisansa sahip yetkili sınıflandırıcılar tarafından analiz edilir ve sınıflandırılır. Bir ürünün lisanslı depo işletmesine teslim ve kabul edilmesi halinde, söz konusu ürün için ürün senedi düzenlenir. Yetkili Sınıflandırıcılar 5300’sayılı Kanun kapsamında lisans alarak, tarım ürünlerini analiz eden, ürünün nitelik ve özelliklerini belirleyen, standartlara uygun olarak sınıflandıran ve bu hususları belgelendiren, gerçek ve tüzel kişilerce işletilen laboratuvarlardır. Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu, Lisanslı depo işletmesini, mevzuatta öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmemesinden dolayı ortaya çıkan zararların tazmin edilebilmesi amacıyla oluşturulan ve lisanslı depoculuk sisteminin temel ayaklarından birini teşkil eden kuruluştur.

Lisanslı Depoculuk Nasıl Yapılır?

I-Lisanslı Depo Seçme ve Lisans Alma: Depolama işi yapmak isteyen işletmeler, Tarım ve Orman Bakanlığı veya ilgili kurumlar tarafından belirlenen kriterleri karşılamak zorundadır. Mevcut kriterleri sağlayan tesisler lisans başvurusunda bulunur. Depo lisansının alınması için yeterli teknik kapasite, hijyen ve güvenlik standartları aranır.

II-Ürün Teslimi Üretici, ürününü lisanslı depoya teslim eder. Ürün kalite kontrol testlerinden geçer ve uygun bulunursa depo sertifikası düzenlenir.

III-Depolama Süreci Ürünler, lisanslı depo standartlarına uygun alanlarda ve koşullarda muhafaza edilir. Depo işletmecisi, ürünlerin durumunu düzenli olarak kontrol eder.

IV-Ürün Çıkışı ve Satış Ürün sahibinin talebiyle ürün çıkışı yapılabilir. Depo sertifikası, ürünün teminat olarak bankalar veya tüccarlar tarafından kabul edilmesini sağlar. Ürünler, piyasa şartlarına göre değerlendirilip satışı yapılmaktadır.

Lisanslı Depoculuğun Avantajları

-Ürünlerin kalitesi korunur.

-Piyasa dengesi sağlanır.

-Üretici güvenliği artırılır.

-Ticari işlemler kolaylaşır.

-Finansman kolaylığı sağlanır.

Lisanslı Depoculukta Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

-Lisanslı depoculuk için tesislerin teknik şartlara tam uyum sağlaması gerekir.

-Depolanan ürünün doğru ürün vizyon ve etiketleme kurallarına uygun olması önemlidir.

- Lisans veren kurumların denetimlerine açık olunmalıdır.

-Ürünlerin depolama süresi ve koşulları takip edilmelidir.

Vergi Teşvikleri ve Devlet Yardımları

Vergi Teşvikleri;

5520’sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun "Safi Kurum Kazancı" başlıklı 6.maddesinde, kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safî kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı ve safî kurum kazancının tespitinde de Gelir Vergisi Kanunu’nun ticarî kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmıştır.193’ sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 76.maddesinde, 10/02/2005’tarihli ve 5300’sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların, 31/12/2028’tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesna olacağı hüküm altına alınmıştır.

Lisanslı depolara stoklanarak elektronik ürün senedi aracılığıyla alım, satımı yapılan ürünler 31.12.2028’tarihine kadar; zirai stopaj vergisinden (%2), elde edilen kar gelir/kurumlar vergisinden (%20), KDV’den (%1), muaftır.

Ürünlerin lisanslı depolara ilk tesliminde ve borsadaki alım satımında katma değer vergisi (KDV) istisnası getirilmiştir. Lisanslı depoculuk kapsamındaki işlemlerde KDV uygulamasına ilişkin ayrıntılı açıklamalara ise, 26.04.2014’tarih ve 28983’sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak 01.05.2014’tarihinden itibaren yürürlüğe giren (KDV) Genel Uygulama Tebliğinin (II/F.4.18.) başlıklı bölümünde yer verilmiş olup lisanslı depo işletmesi ile mudi arasında yapılan sözleşmeler ve ürün senetleri damga vergisinden istisna tutulmuştur.

Devlet Yardımları;

14/7/2009’tarihli ve 2009/15199’sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ve bu Kararın uygulanmasına ilişkin Hazine Müsteşarlığınca çıkarılan 2009/1’sayılı “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ” ile lisanslı depoculuk hizmetleri bölgesel desteklerden yararlandırılacak yatırım konuları arasına dahil edilmiştir.

Aynı durum, 15/06/2012’tarihli ve 2012/3305’sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ve bu kararın uygulanmasına ilişkin Ekonomi Bakanlığınca çıkarılan 2012/1’sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ ile devam ettirilmiştir.

29.08.2024’tarihinde yayımlanan Kararname ile 2025’hasat yılından itibaren 2027’yılına kadar depo kira destekleme oranları %75’olarak belirlenmiş olup, nakliye ve analiz ücreti ödemesi kaldırılmıştır.

Kredi Faiz Desteği;

24 Ekim 2025’ Tarih ve 33057 Sayılı T.C. Resmi Gazetede yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı (Karar Sayısı : 10519) eki  “Ziraat Katılım Bankası A.Ş. Tarafından Tarımsal Üretime Dair Hazine Kâr Payı Destekli Yatırım ve İşletme Finansmanı Kullandırılmasına İlişkin Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar ile T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatiflerince Tarımsal Üretime Dair Hazine Faiz Destekli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar (Karar Sayısı: 10519)” kapsamında T.C Ziraat Bankası ve Ziraat Katılım Bankasınca Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) karşılığında, üretimini yaptığı ürünü lisanslı depoya teslim eden üreticilere, üretim kapasiteleriyle uyumlu olacak şekilde  senet tutarının (%75)’ine kadar azami 9 ay vadeli olarak 15 Milyon TL üst limitli kullandırılacak kredi faizlerinde (%50) indirim uygulanmaktadır.

İşletme Kredisi Desteği;

24 Ekim 2025’Tarih ve 33057’Sayılı T.C. Resmi Gazetede yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı (Karar Sayısı : 10519) eki  “Ziraat Katılım Bankası A.Ş. Tarafından Tarımsal Üretime Dair Hazine Kâr Payı Destekli Yatırım ve İşletme Finansmanı Kullandırılmasına İlişkin Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar ile T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatiflerince Tarımsal Üretime Dair Hazine Faiz Destekli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar (Karar Sayısı: 10519)”kapsamında kurulmuş/kurulacak lisanslı depo işletmelerine T.C Ziraat Bankası ve Ziraat Katılım Bankasınca 75 Milyon TL’ye kadar, (%25) Faiz İndirimli Yatırım Kredisi Kullandırılmaktadır.

Yatırım Teşvik Belgesi Karşılığı Belgesi Karşılığı Verilen Destekler;

Lisanslı depo şirketleri öncelikli yatırıp kapsamında yer almaktadır. Bu kapsamda:

– KDV istisnası,

– Vergi indirimi,

– Sigorta primi işveren hissesi desteği,

– Gelir vergisi stopaj desteği,

– Sigorta primi desteği,

– Faiz desteği sağlanmaktadır.

Kaynakça

-Borsa İstanbul A.Ş.

-Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB)

-TÜRİB A.Ş(Türkiye Ürün İhtisas Borsası)

-ticaret.gov.tr

-SEPAM (Sermaye Piyasaları Araştırma Merkezi)

-Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Yönetmeliği

-Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Yönetmeliği,

-Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği,

-Yetkili Sınıflandırıcıların Lisans Alma, Faaliyet ve Denetimi Hakkında Yönetmelik.

-174’ sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu.

-Ürün İhtisas Borsalarının Kuruluş, işleyiş ve Denetim Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik,

-Ticaret Borsaları ile Ürün İhtisas Borsalarında Alivre ve Vadeli Alım Satım Yönetmeliği

-Türkiye Ürün İhtisas Borsasında Aracılık Faaliyetleri ile Aracıların Gözetimi ve Denetimi Hakkında Yönetmelik

05.11.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.