Çalışma Sürelerinin Tespiti

Çalışma sürelerinin tespit edilmesi ve mevzuata uygun şekilde ücretlendirilmesi, işçi ile işveren arasındaki iş ilişkisinin en temel hususlarından biridir. Çalışma süreleri boyunca işçinin fiziksel ve ruhsal bütünlüğünün korunması yanında, işin düzenli ve verimli biçimde yürütülmesi bakımından "işin düzenlenmesi" büyük önem taşımaktadır.

Bu bağlamda çalışma süreleri, yalnızca bireysel veya toplu iş sözleşmelerinde yer alan hükümlere göre belirlenememektedir. Dolayısıyla sözleşme serbestisi ilkesi, çalışma süreleri bakımından sınırlandırılmıştır. Bu sınırlandırma kamu düzeni ve işçinin korunması ilkesiyle doğrudan bağlantılıdır.

Çalışma sürelerine ilişkin hükümler, 4857 sayılı İş Kanunu'nun "İşin Düzenlenmesi" başlıklı dördüncü bölümünde düzenlenmekte olup 63'üncü madde ve devamında hüküm altına alınmıştır.

Çalışma süreleri belirlenirken günlük, haftalık ve buna bağlı olarak aylık çalışma süreleri tespit edilmektedir. Çalışma sürelerinin tespit edilmesinde, ara dinlenmesi ve hafta tatili gibi hususlar da göz önüne alınmalıdır.

Bu bağlamda çalışma süresinin ne şekilde hesaplanacağı, hangi zaman dilimlerinin çalışma süresinden sayılacağı, uygulamada sıkılıkla uyuşmazlıklara konu olabilmektedir. Bu nedenle çalışma sürelerine ilişkin hükümlerin sistematik bir biçimde ele alınması oldukça değerlidir.

İş Kanunu'nun 63'üncü maddesinde "Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır." Hükmü yer almaktadır.

Hüküm kapsamında, öncelikle haftalık en fazla çalışılabilecek süre belirlenmiş olup haftalık çalışma süresinin, işyerinde kararlaştırılan çalışma günlerine bölünerek, günlük çalışma süresine ulaşılabileceği görülmektedir. Diğer yandan haftalık 45 saatlik süre, "en fazla" haftalık çalışma süresini ifade etmektedir. Nitekim haftalık çalışma süresinin 37,5 saat, 40 saat veya 45 saatten daha düşük belirlenmesinde bir engel bulunmamaktadır.

Hafta tatili ise İş Kanunu'nun 46'ncı maddesinde hüküm altına alınmıştır. Hüküm bağlamında, 7 günlük zaman dilimi içerisinde kesintisiz en az 24 saat olmak üzere hafta tatili verilmesi zorunluluktur. İşyerinde belirlenen iş günlerinin tamamında çalışmış olan işçi, en fazla 6'ncı günü takip eden 7'nci gün dinlenme hakkı olarak hafta tatilini kullanmalıdır.

Dolayısıyla, haftanın 6 günü pazartesi gününden Cuma gününe kadar çalışılan işyerinde hafta tatili Pazar günüdür. Bu işyerinde haftalık çalışma süresinin haftalık belirlenen iş günü sayısına bölünmesiyle, günlük çalışma süresi tespit edilebilecektir:

* Çalışma süresinin haftalık 45 saat olarak belirlendiği durumda, günlük çalışma süresi 7 saat 30 dakika,

* Çalışma süresinin haftalık 40 saat olarak belirlendiği durumda, günlük çalışma süresi 6 saat 40 dakika,

* Çalışma süresinin haftalık 37 saat 30 dakika olarak belirlendiği durumda, günlük çalışma süresi 6 saat 15 dakikadır.

Ara dinlenme süreleri ise İş Kanunu'nun 68'inci maddesinde hüküm altında olup günlük çalışma sürelerine göre verilmesi gereken "en az" ara dinlenme süreleri belirlenmektedir. Ara dinlenmesi çalışma süresinden sayılmadığından, günlük ve haftalık çalışma sürelerinin tespitinde oldukça önemlidir.

(Kaynak: Resul Kurt / Star Gazetesi | 16.12.2025)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.