Emeklilikte Püf Noktalar

Emeklilik, çalışma hayatının ardından bireylerin dinlenme ve yaşamlarının geri kalanında ekonomik güvenceye erişme süreci olarak ifade edilebilir. Sigortalıların yıllar boyunca Sosyal Güvenlik Kurumuna ödedikleri primlerin karşılığı olarak, belli şartlar altında düzenli bir gelir elde etmeleri emeklilik sisteminin temelini oluşturmaktadır. Yaşlılık aylığı, finansal bir güvence olmasının yanında kişinin hayat standartlarını koruması ve sosyal haklarını sürdürebilmesi açısından da oldukça değerlidir.

Türkiye'de emeklilik sistemi, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yürütülmekte olup emekli olabilmek temelde sigortalılık süresi, prim gün sayısı ve emeklilik yaşı gibi kriterlerin sağlanmasına bağlıdır.

En geniş anlamıyla emeklilik işlemleri, sigortalının Sosyal Güvenlik Kurumuna tescil edilmesi dahil olmak üzere, emekli olacağı tarihe kadar geçen tüm hizmetleri, hizmet borçlanmaları, hizmet birleştirme işlemleri ile emeklilik başvurusunda bulunduktan sonra gelir ve aylık bağlamak ya da toptan ödeme yapılmak üzere sürdürülen işlemleri ve emekli olduktan sonra da sigortalı veya hak sahiplerinin durumlarında meydana gelen değişiklik nedeniyle gelir veya aylıkların artırılması, azaltılması ve kesilmesine ilişkin tüm işlemleri kapsar.

***

EMEKLİLİKTE GENEL ŞARTLAR

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda düzenlenen yaşlılık sigortası (emeklilik sigortası), uzun vadeli sigorta kollarından biridir. Yaşlılık sigortasından yapılacak temel yardım yaşlılık aylığı bağlanmasıdır. Yaşlılık sigortasından diğer sağlanan yardım ise aylık bağlanma şartlarını sağlayamayan sigortalılara toptan ödeme yapılmasıdır.

Yaşlılık aylığına hak kazanmakta temel olarak aşağıdaki koşulların sağlanması gerekmektedir:

* Sigortalılık süresi,

* Prim ödeme gün sayısının tamamlanması,

* Yaş,

* Sigortalının emeklilik nedeniyle işten ayrılması,

* Sosyal Güvenlik Kurumuna başvuru yapılması.

Dolayısıyla emeklilik için sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısı ve yaş şartını sağlayan sigortalıların emeklilik nedeniyle işten ayrılışlarının gerçekleştirilmesinin ardından Sosyal Güvenlik Kurumuna emeklilik başvurusu yapması gerekmektedir.

Yanı sıra ilk defa 8.9.1999 tarihinden önce sigortalı olanlarda yaş şartı aranmamakta, 8.9.1999-30.8.2008 arasında sigortalı olanlarda ise sigortalılık süresi aranmamaktadır.

***

EMEKLİLİKTE SON 7 YIL KURALI

İlk defa 01.10.2008 sonrasında sigortalı olanlar yönünden, sigortalının hangi statüden emekli olunacağının tespitinde son 7 yıl kuralı bulunmaktadır. Sigortalının çalışma hayatındaki son 7 yılında hangi sigortalılık statüsünde geçen süre fazla ise emeklilik statüsü de ona göre belirlenmektedir.

Eğer son 7 yıllık fiili hizmet (360 gün x 7 = 2520 gün) süresinde 3,5 yıldan/1260 günden fazla süreli 4/a statüsü varsa emeklilik statüsü de 4/a olacaktır. Aksi durumda ise son 7 yıllık fiili hizmet (360 gün x 7 = 2520 gün) süresinde son 3,5 yıldan/1260 günden fazla süreli 4/c statüsü varsa emeklilik statüsü de 4/c olacaktır. Bu husus emeklilik şartlarının belirlenmesi bakımından da önem arz etmektedir.

Dolayısıyla, sigortalının son 7 yıllık fiili hizmet süresi içerisinde en fazla hangi statü üzerinden bildirilmiş hizmeti bulunuyorsa; diğer bir ifadeyle sigortalının son 7 yıllık fiili hizmet süresinin yarısından bir gün fazlası olan 1261 prim ödeme günü hangi statüden bildirildiyse o statüden veya hizmet süresinin eşit olması durumunda sigortalının bağlı olduğu son statüye göre yaşlılık/emeklilik aylığı bağlanacaktır.

Son 2520 gün primlerde ikiden fazla statüde prim ödemesi varsa ödenen 1260 günün olduğu sigorta statüsünden değil, en fazla statüde ödenen prim gününün olduğu sigorta statüsünden aylık bağlanır.

İlk defa 01.10.2008 sonrasında sigortalı olanlar yönünden ise durum farklıdır. İlk sigortalılık tarihi 01.10.2008 tarihinden itibaren olan sigortalılar yönünden çalışma hayatının tümünde ödenen sigorta primlerine bakılarak en fazla hangi statüye göre prim ödenmiş ise o statüye göre emeklilik şartları belirlenmektedir.

Ayrıca tek bir statüde yatan primler esas alındığında emekli olmaya hak kazananlar, mahkeme yoluyla hizmet birleştirmesi yapılmaksızın emekli aylığı bağlanmasını talep edebilirler. Yargıtay tek bir statüde yatan primler esas alındığında emekli olmaya hak kazananların hizmet birleştirmesi yapılmasına zorlanamayacağına ilişkin kararlar vermektedir.

***

SGK BORÇLANMA TÜRLERİ

Emeklilik için gereken yeterli prim ödeme gün sayısına ulaşamayan sigortalılar, borçlanma yoluyla prim gün sayılarını artırarak emekli olabilmektedirler. 5510 sayılı Kanun'un 41'inci maddesinde "Sigortalıların borçlanabileceği süreler" hüküm altına alınmıştır.

Bu doğrultuda, 5510 sayılı Kanun'da yer alan sürelerin bulunması halinde hizmet borçlanması türleri aşağıdaki gibidir:

* Ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri, üç defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla,

* Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay, yedek astsubay okulunda geçen süreleri,

* Eski Emekli Sandığı kapsamında olanların, personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri,

* Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,

* Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,

* Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,

* Grev ve lokavtta geçen süreleri

* Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,

* Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreleri,

* 25.2.2011 tarihinden sonra olmak üzere 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri,

* Sigortalı olmaksızın, 8/4/1929 tarihli ve 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yurt dışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla tamamlayarak yurda dönenlerden yükümlü bulunduğu mecburi hizmet süresini tamamlamış olanların, yurt dışında resmî öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmı.

Sonuç olarak, emeklilik süreci yalnızca belirli yaş, prim gün sayısı ve sigortalılık süresini tamamlamakla sınırlı olmayıp; aynı zamanda hangi statüden emekli olunacağı, borçlanma imkanları ve başvuru süreçleri gibi pek çok ayrıntıyı da içinde barındırmaktadır. Bu bağlamda, sigortalıların emeklilik planlaması yaparken yalnızca temel şartları değil, tüm bu detayları göz önünde bulundurması, sürecin sorunsuz yürütülebilmesi bakımından oldukça önemlidir.

Emekliliği sadece "çalışma hayatının sonu" olarak değil, planlı bir şekilde hazırlanılması gereken yeni bir yaşam evresi olarak görmek en doğru yaklaşım olacaktır.

(Kaynak: Resul Kurt / Star Gazetesi | 12.09.2025)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.