Ufuk Ünal
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
E. Sosyal Güvenlik Denetmeni
ufuk-unal@hotmail.com

Fiili Hizmet Süresi Zammı

1. Fiili Hizmet Süresi Zammı Nedir?

Fiili hizmet süresi zammı, sigortalıların 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 40. maddesinde belirtilen işyerlerinde ve işlerde ya da unvanlarda geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için anılan maddede gösterilen gün sayılarını ifade etmektedir. Halk dilinde yıpranma payı olarak ifade edilen fiili hizmet süresi zammı, ağır ve yıpratıcı işlerde çalışan sigortalılara yönelik bir düzenlemedir.

2. Fiili Hizmet Süresi Zammı Uygulanan İş ve İşyerleri

Kurşun ve arsenik işleri, Cam fabrika ve atölyeleri, Cıva üretimi işleri sanayii, Çimento fabrikaları, Kok fabrikalarıyla termik santraller, Alüminyum fabrikaları, Alüminyum fabrikaları, Döküm fabrikaları, Asit üretimi yapan fabrika ve atölyeler, Yeraltı işleri, Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler, Su altında veya su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler, Türk Silâhlı Kuvvetlerinde jandarma, Jandarma Genel Komutanlığında ve Sahil Güvenlik Komutanlığında, Sahil Güvenlik Komutanlığında, Milli İstihbarat Teşkilâtında, İtfaiye veya yangın, söndürme işleri, Basın ve gazetecilik mesleğinde, Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu basın kartı sahibi olmak suretiyle, Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Cumhurbaşkanlığı, Ceza infaz kurumlarında ve İnsan sağlığına ilişkin iş ve işyerlerinde fiili hizmet süresi zammı uygulanır.

Fiili hizmet süresi zammından yararlandırılması için sayılan işyerlerinde çalıştıkları halde, söz konusu işleri/görevleri yapmayan veya sayılan işleri/görevleri yaptıkları halde, söz ko­nusu işyerlerinde çalışmayan sigortalıların işyeri ve iş koşulu şartı bir arada yerine gelmedi­ğinden fiili hizmet süresi zammından yararlandırılmalarına imkan bulunmamaktadır.

3. Fiili Hizmet Süresi Zammı Kapsamında Gün Sayıları

Kanunda belirtilen işyerlerinde ve işlerde 4. maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında çalışan sigortalıların prim ödeme gün sayılarına, bu işyerlerinde ve işlerde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için karşılarında gösterilen gün sayıları, fiilî hizmet süresi zammı olarak eklenir.

 360 günden eksik sürelere ait fiilî hizmet süresi zammı, 360 gün için eklenen fiilî hizmet süresi ile orantılı olarak belirlenir. Çalışmanın fiili hizmet süresi zammı kapsamında değerlendirilebilmesi için, Türk Silâhlı Kuvvetlerinde jandarma, Jandarma Genel Komutanlığında ve Sahil Güvenlik Komutanlığında, Sahil Güvenlik Komutanlığında, Milli İstihbarat Teşkilâtındaki sigortalılar hariç sigortalının kapsamdaki işyerleri ile birlikte belirtilen işlerde fiilen çalışması ve söz konusu işlerin risklerine maruz kalması şarttır.

Yeraltı işlerindeki sigortalıların, fiili hizmet süresi zammından yararlandırılacakları dönem içinde kalan; yıllık ücretli izin, sıhhi izin, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri ile eğitim, kurs, iş öncesi ve sonrası hazırlık sürelerinde fiilen çalışma ve söz konusu işlerin risklerine maruz kalma şartı aranmaz.

4. Fiili Hizmet Sürelerinin Gün Sayısına Eklenmesi ve Yaş Haddinden İndirilmesi

Fiilî hizmet süresi zammı, Türk Silâhlı Kuvvetlerindeki, Jandarma Genel Komutanlığında ve Sahil Güvenlik Komutanlığındaki, Sahil Güvenlik Komutanlığındaki, Milli İstihbarat Teşkilâtındaki sigortalılar için sekiz, diğer sigortalılar için beş yılı geçmemek üzere uzun vadeli sigorta kolları uygulamasında prim ödeme gün sayısına eklenir. Bu sürelerin, üç yılı geçmemek üzere; Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Cumhurbaşkanlığı için tamamı diğerleri için yarısı emeklilik yaş hadlerinden indirilir. Yeraltı işlerinde yer alan sigortalılar için süre sınırı uygulanmaz. Belirtilen yaş haddi indiriminden yararlanabilmek için ölüm ve malûliyet halleri ile Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Cumhurbaşkanlığı hariç tablonun yeraltı işlerindeki sigortalıların en az 1800 gün, diğer sıralarda yer alan sigortalıların ise en az 3600 gün belirtilen işyeri ve işlerde çalışmış olmaları şarttır.

5. Fiili Hizmet Süresi Zammı İşkolu ve Meslek Kodları

4/a kapsamında çalışan sigortalılar için ise fiili hizmet süresi zammından faydalanacak işkolu kodları ile meslek kodları e-bildirge programında yayımlanmış olup, söz konusu meslek kodu listesinde yer alan meslekler dı­şında bildirim yapılmayacaktır. Ancak, meslek kodu listesinde yer almayan, ilgili Kanunlara göre sağlık mesleği olduğu kabul edilen meslekler için ise görüş alındıktan sonra gerekli işlemler yapılacaktır. Ayrıca, fiili hizmet süresi zammı kapsamında değerlendirilen iş kolu kodu listesinde yer almayan işyerleri ise anılan Kanunlara göre sağlık mensubu sayılan kişi­leri çalıştırdığını belgelemesi halinde gerekli tanımlama işlemi yapılacak ve bu işyerlerinde çalışan sağlık mensupları da fiili hizmet süresi zammından faydalandırılacaktır.

Fiili hizmet süresi zammı kapsamına tabi işyerlerinde ve işlerde malullük, yaşlılık ve ölüm sigorta kollarına tabi çalışanlar fiili hizmet süresi zammından yararlandırılacaktır. Bunların dışında kısa vadeli sigorta kollarına tabi çalışanlarla yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra ay­lıklarını kestirmeksizin sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ise fiili hizmet süresi zammından yararlandırılmayacaktır.

6. Fiili Hizmet Zammı Prim Oranları ve İşverenler Tarafından Bildirimi

Kanunun 40. maddesinde sayılan işyeri işverenlerince fiili hizmet süresi zammına tabi çalıştırdıkları sigortalıların bildirimleri;

Prim ödeme gün sayısına 60 gün fiilî hizmet süresi zammı eklenecek işlerde çalışan sigor­talılardan,

- Tüm sigorta kollarına tabi olanlar için 29 nolu,

- İşsizlik sigortası hariç tüm sigorta kollarına tabi olanlar için 30 nolu,

- Harp malulleri ile 3713 ve 2330 sayılı kanunlara göre vazife malullüğü aylığı alıp uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanlar için 31 nolu,

Prim ödeme gün sayısına 90 gün fiilî hizmet süresi zammı eklenecek işlerde çalışan sigor­talılardan,

- Tüm sigorta kollarına tabi olanlar için 32 nolu,

- İşsizlik sigortası hariç tüm sigorta kollarına tabi olanlar için 33 nolu,

- Harp malulleri ile 3713 ve 2330 sayılı kanunlara göre vazife malullüğü aylığı alıp uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanlar için 34 nolu,

Prim ödeme gün sayısına 180 gün fiilî hizmet süresi zammı eklenecek işlerde çalışan sigor­talılardan,

- Tüm sigorta kollarına tabi olanlar için 35 nolu,

- İşsizlik sigortası hariç tüm sigorta kollarına tabi olanlar için 36 nolu,

- Harp malulleri ile 3713 ve 2330 sayılı kanunlara göre vazife malullüğü aylığı alıp uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanlar için 37 nolu, belge türleri seçilmek suretiyle yapılacaktır.

            Kanunda belirtilen fiilî hizmet süresi zammı uygulanan işlerde 4. maddenin 1. fıkrasının;

1) (a) bendi kapsamında çalışan sigortalılar için uygulanacak malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, bu maddenin (a) bendinde belirtilen % 20 oranına; 40 ıncı maddeye göre 60 fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 1 puan, 90 fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 1,5 puan, 180 fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 3 puan,

2) (c) bendi kapsamında çalışan sigortalılar için ise uygulanacak malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, bu maddenin (a) bendinde belirtilen % 20 oranına; 40 ıncı maddeye göre 60 fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 3,33 puan, 90 fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 5 puan, 180 fiilî hizmet gün sayısı eklenecek işlerde 10 puan,

eklenmesi suretiyle belirlenir ve bu şekilde bulunan oran ile bu maddenin (a) bendinde belirtilen % 20 oranı arasındaki farka ait primin tamamı işveren tarafından ödenir.

İşverenlerce, Kanunun 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların fiili hizmet süresi zammına ait çalışmaları, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekindeki aylık prim ve hizmet belgesiyle Kurumca belirlenen sürede verilir. Günlük çalışma süresinin bir bölümünde fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki işlerde çalışan sigortalılar, ay içinde bu nitelikteki işlerde geçen çalışma saatleri toplamının günlük çalışma saatine bölünmesi suretiyle bulunacak gün üzerinden bildirilir.

7. 4/a ve 4/c Bentlerine Tabi Sigortalılar Hakkında Uygulanacak Ortak Hususlar

İşverenler ile kamu idarelerince üç aylık yasal sürede Kuruma verilmeyen fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki çalışmalara ait her bir ek belge için Kanunun 102. mad­desinin 1. fıkrasının (c) bendinin (2) numaralı alt bendi uyarınca idari para cezası uygulanacaktır.

Sigortalılar tarafından ödenecek prim farkı/karşılık tutarı, işverenler/kamu idareleri tara­fından verilen fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki ek mahiyetteki prim ve hizmet bel­gesinde kayıtlı çalışmaların geçtiği tarihteki prime esas kazanç/emekli keseneğine esas aylık tutarına göre hesaplanacaktır.

2008 yılı Ekim ayı başından 2013 yılı Şubat ayı başına kadar geçen sürenin bir kısmında Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi, bir kısmında ise (c) bendi kap­samında çalışanların, (a) bendi kapsamında geçen çalışmalarına ait işlemler en son ça­lışmasının geçtiği SGİM/SGM’ce, (c) bendi kapsamında geçen çalışmalarına ait işlemler ise Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Tescil ve Hizmet Daire Başkanlığınca yapılacaktır.

Tahakkuk ettirilen prim farkı/karşılık tutarının ödenmemesi durumunda, fiili hizmet süre­si zammı verilmeyecek, noksan ödenmesi halinde ise ödenmiş olan miktar 2008 yılı Ekim ayından başlamak üzere ilgili aylara/yıllara mal edilerek fiili hizmet süresi zammı buna göre hesaplanacaktır.

21.06.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.