Musa Çakmakçı
Sosyal Güvenlik Uzmanı
musacakmakci.1907@gmail.com

Kısa Çalışma Ödeneği ve Nakdi Ücret Desteğinden Yararlananların Emeklilik Süresi Uzuyor Mu?

KISA ÇALIŞMA UYGULAMASI VE KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ

Kısa çalışma, ekonomik kriz ve zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkardığı bir kavramdır. Türk çalışma hayatına kısa çalışma kavramı ilk kez 10.06.2003 tarihinde 4857 sayılı İş Kanunu’nun 65’inci maddesi ile girmiştir. Uygulanmasında yaşanabilecek bazı aksaklıklar ve işsizlik fonuyla ilişkilendirmek amacıyla kısa çalışma düzenlemesi İş Kanunu kapsamından çıkarılarak 4447 sayılı İşsizlik Kanunu kapsamına dahil edilmiştir. Bu dahil edilme 5763 sayılı Kanunun 18’inci maddesi ile 4447 sayılı Kanuna eklenen ek-2’nci madde ile olmuş ve 26.05.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu şekilde hem kısa çalışma ödeneklerinin işsizlik fonundan karşılanacağı hüküm altına alınmış hem de Basın ve Deniz İş Kanunları ile Borçlar Kanunu kapsamında çalışan diğer işçiler için de uygulanabilir hale gelmesi sağlanmıştır.

Kısa çalışma düzenlemesi ile bir ekonomik krizde veya zorlayıcı bir sebebin varlığı halinde işyerinden işten çıkartılması yerine, işçilerin tamamının veya bir kısmının geçici olarak ücretsiz izine çıkarılması “geçici bir işsizlik” olarak nitelenerek işsizlik sigortasından kısa çalışma ödeneği almaları öngörülmektedir.

Kısa Çalışma Uygulaması 
Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır. 

İşçinin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilmesi İçin;

• İşverenin kısa çalışma talebinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygun bulunması,
• Kısa çalışmaya tabi tutulan işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte çalışma sürelerini ve prim ödeme şartlarını sağlamış olması (Covid-19 etkisiyle yapılan kısa çalışma başvurularında, son 60 gün hizmet akdine tabi olmak kaydıyla son 3 yıl içinde 450 gün prim ödemiş olması),
• İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması, gerekmektedir.
  Prim ödeme şartını sağlamadığı için kısa çalışma ödeneğine hak kazanamayanların daha önce çeşitli nedenlerle kesilmiş (yeni işe başlama vs.) son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden varsa kalan süre kısa çalışma süresini geçmemek üzere kısa çalışma ödeneği olarak ödenir.

İşverenin yaptığı kısa çalışma talebinin uygun bulunması halinde şartları taşıyan işçilere İşsizlik Sigortası Fonundan kısa çalışma ödeneği ödenmektedir. İşçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, hizmet akdinin feshi hariç işsizlik ödeneği hak etme koşullarını (İşten ayrılmadan önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan, son 3 yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışılması) sağlaması gerekmektedir. Ancak, Covid-19 Salgını kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurular için 4447 sayılı Kanuna 7226 sayılı Kanunun 41’inci maddesiyle eklenen geçici 23’üncü madde ile; işsizlik ödeneği hak etme koşullarını sağlaması gerekliliği kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan, son 3 yıl içinde en az 450 gün sigortalı olanlar şeklinde yumuşatılmıştır.

Günlük kısa çalışma ödeneği, sigortalının son 12 aylık kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60’ı kadardır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150’sini geçememektedir

Zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler bir haftalık süreden sonra (İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süreyle işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkması halinde zorlayıcı sebepler dolayısıyla çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödenmektedir) başlamaktadır. Bu bir haftalık süre içerisinde işçiye her gün için yarım ücret ödenmekte ve bu yedi günlük sürenin primleri işveren tarafından günlük prime esas kazanç alt sınırının altında olmayacak şekilde günlük yarım ücreti üzerinden bildirilmektedir.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNDE HANGİ EKSİK GÜN KODLARINI KULLANMALISINIZ?

– 18 “Kısa Çalışma Ödeneği”

– 27 “Kısa Çalışma Ödeneği ve Diğer Nedenler”

Kodlarını kullanmalısınız. İşyerinde kısa çalışma yapılmasına rağmen bu kodların kullanılmaması halinde kısa çalışma ödeneğinden yararlanılamaz.

Kısa Çalışma Ödeneği süresi beşinci kez uzatılmıştır

COVID-19 ZORLAYICI SEBEBİNE DAYALI KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ UZATMA SÜRELERİ
DÜZENLEME	SÜRESİ	AÇIKLAMA
7226 Sayılı Kanun md.41 (4447– Geçici Md. 23)	3 ay
2706 Cumhurbaşkanlığı Kararı (RG 30.06.2020- 31171)	Kısa çalışma ödeneği süresi 1 ay uzatılmıştır	30.06.2020 tarihine kadar (bugün son gün) kısa çalışma ödeneğine başvurmuş olan işverenler, daha önce kısa çalışma ödeneğinden yararlanan aynı işçiler için aynı süreleri aşmamak kaydıyla yararlanabilir.
2810 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı (31.07.2020 31202 sayılı Resmî Gazete)	Kısa çalışma ödeneği süresi 2. defa 1 ay uzatılmıştır	Önceki uzatma kararındaki esaslar çerçevesinde 2. uzatma kararından yararlanılacaktır.
2915 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı (31.08.2020 31230 sayılı Resmî Gazete)	Kısa çalışma ödeneği süresi 3. defa 2 ay uzatılmıştır	İlk uzatma kararındaki esaslar çerçevesinde, 2.uzatma süresinin bitiminden itibaren 3. uzatma kararından yararlanılacaktır.
3134 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı (27.10.2020 31287 sayılı Resmî Gazete)	Kısa çalışma ödeneği süresi 4. defa 2 ay uzatılmıştır	İlk uzatma kararındaki esaslar çerçevesinde, 3.uzatma süresinin bitiminden itibaren 4. uzatma kararından yararlanılacaktır.
3238 sayılı Cumhurbaşkanı kararı (1/12/2020 3238 sayılı i Resmî Gazete)	Kısa çalışma ödeneği süresi 5. defa 3 ay uzatılmıştır	30/6/2020 ve öncesinde; - Kısa çalışma ödeneğine hiç başvurmamış veya başvurmuş olmakla birlikte kısa çalışma ödeneğinden hiç yararlanamamış işyerlerinin, - Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmış olmakla birlikte, kısa çalışma ödeneğine ilave sigortalı dahil etmek isteyen işyerlerinin, -Kısa çalışma ödeneğinden yararlanılan sigortalıların çalıştırılmayacak sürelerini artırmak isteyen işyerlerinin 1/12/2020 ila 31/12/2020 tarihleri arasında kısa çalışma ödeneğine ilk defa/yeniden başvurmalarına imkân sağlanmıştır.

Kısa çalışma ödeneğinden yararlanma süreleri Cumhurbaşkanı kararıyla 30/6/2021 tarihine kadar uzatılabilir.

7256 sayılı Kanun ile COVİD-19 kaynaklı zorlayıcı sebeplerden dolayı gerek kısa çalışma başvuru süresinin gerekse kısa çalışma ödeneğinden yararlanma süresinin 30/6/2021 tarihine kadar uzatılması hususunda sayın Cumhurbaşkanımıza yetki verilmiştir.

Bu bağlamda, mevcut yasal düzenlemeler ve Cumhurbaşkanı kararları doğrultusunda kısa çalışma ödeneğinden yararlanma süreleri yukarıda izah edilen sürelerin sonunda sona eriyor olmakla birlikte, söz konusu süreler Sayın Cumhurbaşkanımızın alacağı kararlar doğrultusunda 30/6/2021 tarihine kadar uzatılabilecektir.

NAKDİ ÜCRET DESTEĞİ UYGULAMASI

Bilindiği gibi, 17.04.2020 tarihli Resmî Gazete ‘de yayımlanan 7244 Sayılı Kanun’un 7’nci maddesi ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen geçici 24’üncü maddeyle, ücretsiz izne ayrılan işçilere ve 15/3/2020 tarihinden sonra işten çıkarılmış olup, işsizlik ödeneğinden istifade edemeyen işçilere, İşsizlik Fonundan her gün için 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verileceği düzenlenmiştir.

17 Nisan 2020 CUMA Resmî Gazete Sayı: 31102 KANUN YENİ KORONAVİRÜS (COVID-19) SALGINININ EKONOMİK VE SOSYAL HAYATA ETKİLERİNİN AZALTILMASI HAKKINDA KANUN İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN Kanun No. 7244

MADDE 7 – 4447 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

“GEÇİCİ MADDE 24 – Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte iş sözleşmesi bulunmakla birlikte 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15/3/2020 tarihinden sonra 51 inci madde kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve bu Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verilir. Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamaz

İlgili Kanunun maddesinde Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte iş sözleşmesi bulunmakla birlikte 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15/3/2020 tarihinden sonra 51 inci madde kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve bu Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verilir. Denilmekte bu kanunun yürürlüğe girdiği tarih;

Yürürlük

MADDE 17 – (1) Bu Kanunun;

a) 2’nci maddesinin birinci fıkrasının (ç), (d), (e) ve (ğ) bentleri 10/3/2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yayımı tarihinde,

b) 8 inci maddesi 29/2/2020 tarihinden itibaren uygulanmak üzere yayımı tarihinde,

c) Diğer maddeleri yayımı tarihinde,

Yürürlüğe girer. Denilmektedir.

İlgili Kanun maddesine göre Pandemi Ücretsiz desteğinden yararlanma şartı için

• Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte (17.04.2020 tarihi) iş sözleşmesi bulunmakla birlikte 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler
• (15/3/2020 tarihinden sonra) 51 inci madde kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve bu Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verilir

İlgili Kanun maddesi ile belirlenen 17.04.2020 tarihinden sonra işe girenler ücretsiz izin desteğinden yararlanamamaktadırlar.

NAKDİ ÜCRET DESTEĞİNE HANGİ İŞÇİLER İÇİN BAŞVURU YAPILABİLİR?

• 17.04.2020 öncesi işe giren ve iş akdi devam ederken işveren tarafından 4857 sayılı Kanunun Geçici 10’uncu maddesi uyarınca ücretsiz izne ayrılanlar,
• Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmayanlar,
• Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almayanlar,
• SGK’ ya 01, 04, 05, 06, 12, 14, 20, 29, 32, 35, 39, 52, 53, 54 veya 55 no.lu belge türlerinden bildirilmiş olanlar, için nakdi ücret desteğine başvuru yapılabilir.
• İşveren, 17.04.2020 sonrası işe giren işçilerini ücretsiz izne gönderebilir. Fakat bu işçilere nakdi ücret desteği ödemesi yapılmaz.

NAKDİ ÜCRET DESTEĞİNDE HANGİ EKSİK GÜN KODLARI KULLANMALISINIZ?

• 28- “Pandemi Ücretsiz İzin (4857 Geç. 10.Md.)
• 29- “Pandemi Ücretsiz İzin (4857 Geç. 10.Md.) ve diğer” kodlarını kullanmalısınız. İşyerinde ücretsiz izne ayrılan işçileriniz olmasına rağmen bu kodların kullanılmaması

Halinde nakdi ücret desteğinden yararlanılamaz.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ VE NAKDİ ÜCRET DESTEĞİNDEN YARARLANANLARIN EMEKLİLİK SÜRESİ UZUYOR MU?

Emeklilik için belirleyici olan ilk kez sigortalı olunan tarih açısından uzun vadeli sigorta kollarına tabi olunan tarih baz alınır. Emeklilik şartlarından en önemlisi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, uzun vadeli sigorta kolları arasında yer alır

Prim Oranları

SGK PRİM ORANLARI (01.01.2008’den İtibaren)
Hizmet Akdine Tabi Olanlar Açısından Prim Oranları (5510 Sayılı Kanun’un 4/1 (a) Bendi Kapsamında Olanlar
Sigorta Kolu	İşveren Payı (%)	Çalışan Payı (%)	Toplam (%)
Malullük, Yaşlılık ve Ölüm	11	9	20
Kısa Vadeli Sigorta Kolları	2	-	2
Genel Sağlık Sigortası	7,5	5	12,5
İşsizlik Sigortası	2	1	3
Toplam	22,5	15	37,5

Bu sigorta kollarının uzun vadeli olarak anılmasının üç nedeni vardır;

• Bunlardan ilki, sağlanan yardımlara hak kazanmada, 5510 sayılı Kanunda belirlenen prim ödeme gün sayısı (staj süresi) ve sigortalılık süresinin ve/ veya yaşın tamamlanmasının koşul olarak aranmasıdır.
•  İkinci olarak, bu sigorta kollarından sağlanan yardımların genellikle bir defaya özgü yapılan bir yardım niteliğinde olmaması, koşullar sağlandığı müddet içinde ödemenin devam etmesidir.
• Üçüncüsü ise uzun vadeli sigorta kollarından sağlanan temel yardımlardan sayılan yardımın (aylık), sigortalının geriye yönelik 5, 10, 15, 20 veya 25 yıl veya tüm sigortalılık süresindeki prime esas kazançlarının, ölüm halinde 5 yıl sigortalılık süresindeki prime esas kazançların dikkate alınarak hesaplanmasıdır.

ÇALIŞANLARA KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ VE NAKDİ ÜCRET DESTEĞİNDEN YARARLANAN SÜREDE HANGİ PRİMLER ÖDENMEKTE

• Nakdi ücret desteğinden yararlananlardan; 5510 sayılı Kanuna göre genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler, 5510/ 60-1 (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır. Bu kişilere ait genel sağlık sigortası primleri, İŞKUR tarafından SGK’ ya ödenecektir.
• Kısa Çalışma Ödeneği Alınan Süre İçin Ödenen Primler İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için genel sağlık sigortası primleri ödenmektedir. Söz konusu dönemde kısa ve uzun vadeli sigorta primleri aktarılmaz.

Yukarıda açıklandığı üzere Kısa Çalışma Ödeneği ve Nakdi Ücret Desteğinden yararlanan çalışanlara emeklilik primleri, bir başka ifadeyle de malullük, yaşlılık, ölüm primleri yatmamakta olup yalnızca Genel sağlık sigortası primleri ödenmektedir. Bu durum da çalışanın emeklilik süresini etkiler ve daha geç emekli olmasına neden olmaktadır.

Sadece Genel Sağlık Sigortası prim yatırılan bu dönemler için borçlanma yapılabilir mi?

5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu şu anda kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği süresince ödenmeyen primler için çalışanlara bu primleri borçlanarak ödeme imkânı tanımıyor. Bunun için 5510/41. Md. yasal düzenleme yapılıp, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğinin borçlanabilecek süreler içine eklenmesi gerekir.

Her ne kadar bu süreler için kısa çalışma ve nakdi ücret desteği süreleri için şu anda borçlanma söz konusu olmasa da emeklilik süresi için prim gün sayısı eksik olan çalışan kadınlar doğum borçlanması, erkekler de askerlik borçlanması yaparak prim gün sayılarını artırabilirler.

Sonuç olarak:

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının Sosyal Koruma Kalkanı kapsamında hazırladığı 10.12.2020 verilerine göre;

Kısa Çalışma Ödeneği	Çalışan	3.582.367
Nakdi Ücret Desteği	Çalışan	2.164.688
TOPLAM	Çalışan	5.747.055

Toplam 5.747.055 çalışan Kısa Çalışma Ödeneği ve Nakdi Ücret Desteğinden yararlanmış olup bu sürede çalışanlara yalnızca Genel Sağlık Sigortası primleri ödenmiş olması çalışanın emeklilik süresini etkiler ve daha geç emekli olmasına neden olmaktadır.

Tüm dünyada ve ülkemizde yaşanan pandemi sürecinde işverenler ve çalışanlar oldukça etkilenmiş olup, özellikle çalışanlar “yaklaşık 10 ay süren ve süreleri Cumhurbaşkanı kararıyla 30/6/2021 tarihine kadar uzatılabilme imkânı olan” bu süreçte ücretleri “KÇÖ” ve NÜD” oranlarına göre ödendiğinden maddi anlamda sıkıntı yaşamaktadırlar. Çalışanlara bu dönemde malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim kolları yatmadığından dolayı emeklilikleri ötelenmiş olmaktadır.

 Bu nedenle 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 41. Md. yasal düzenleme yapılıp bu dönemdeki primlerinin “İşsizlik sigortası Fonu tarafından karşılanması “veya bu çalışanlara bu dönemlere ait borçlanma yapılma imkânı getirilmesi ve çalışanların Emeklilik sürelerinin uzamasının önüne geçilmelidir.

18.12.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.