Mehmet Özgüven
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
mehmetozguven06@gmail.com

Pos Fiyatlamada Merkez Müdahalesi

Kredi Kartı kullanım bilgileri

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de kredi kartı kullanımı giderek artmaktadır. BKM’nin (Bankalararası Kart Merkezi) verilerine göre Mart 2020 dönemi itibariyle Türkiye’deki kredi kartı sayısı 70.9 milyon, banka kartı sayısı ise 168,1 milyon’dur.

KART SAYILARI (ADET)

Dönem	Kredi Kartı	Banka Kartı	Toplam
2017	66.304.603	146.375.337	212.679.940
2018	66.304.603	146.375.337	212.679.940
2019	69.825.826	166.211.057	236.036.883
2020/3	70.947.111	168.149.114	239.096.225

Bu kartlarla yapılan yurtiçi alışveriş ise 2019 yılında 172 Milyar TL’ye ulaşmıştır.

YERLİ VE YABANCI KARTLARIN YURT İÇİ ALIŞVERİŞ KULLANIMI

Dönem	İşlem Adeti	Tutar (Milyon)	Ort. işlem tutarı (Adet/TL)
2017	1.421.081.164	78.897	55,52
2018	1.834.646.300	114.678	62,51
2019	2.233.434.803	171.952	76,99
2020/3	593.498.301	47.725	80,41

Devletin kayıt dışı ekonomi ile mücadelesi kapsamında ticaretin kredi kartları üzerinden gerçekleşmesi büyük önem arz etmektedir. Zira kredi kartıyla yapılan alışverişlerin tamamı kayıtlı ekonomiye dahil olmakta, Hazine buna paralel olarak KDV, Gelir/Kurumlar Vergisi, vb vergi tahsilatlarını arttırmaktadır.

Türkiye’deki Pos Üye İşyeri piyasası ve uygulamaları

Türkiye’de kredi kartı ve üye işyeri piyasasında 6-7 bankanın hakim durumda olduğu, diğer orta ve küçük ölçekli bankalarında söz konusu büyük ölçekli bankaların oluşturduğu Kredi Kartı Program Paylaşımına (Bonus, World) dahil olduğu görülmektedir. Söz konusu bankaların kurumsal olarak büyüklüğü, bir araya gelerek kurdukları birlikteliklere karşın pos üye işyeri işletmelerin büyük çoğunluğu küçük ve orta ölçekli firmalardan oluşmaktadır. İşletme ölçeği büyüdükçe nispeten daha rekabetçi fiyatlamalar elde edilebilmektedir. Ancak işletmeler genel olarak bankalara karşı oldukça zayıf ve korumasız kalmış, özellikle işletme ölçeği küçüldükçe yüksek komisyon oranları ve uzun bloke günlerine katlanmak durumunda kalmışlardır. Ayrıca Kredi Kartı Program Paylaşımına dahil olan bankalar ile program sahibi ana bankalar arasında imzalanan centilmenlik anlaşmaları gereği çoğu zaman grup içi geçişler engellenmekte, müşterilerin aynı grup içinde başka bankaya geçmesi pek mümkün olmamaktadır. Söz konusu uygulama ve eylemler nedeniyle rekabetçi bir piyasa oluşmadığı  düşünülmektedir. Bu gerekçeler öne sürülerek Rekabet Kurumuna rekabetin engellendiği gerekçeleriyle başvurular yapıldığı da bilinmektedir.

Merkez Bankası neden düzenleme yaptı

Merkez Bankası 10.02.2020 tarihli 2020-07 nolu Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Basın Duyurusunda özetle aşağıdaki gerekçeleri saymıştır.

“Bankalar 2006/1 Sayılı Tebliğ 4.madde ile faiz dışında sağlanacak diğer menfaatlerin ve tahsil olunacak masrafların nitelikleri ve sınırlarının serbestçe belirleneceği düzenlenmiştir. Ancak, zaman içinde bankalarca aynı mahiyette olmakla birlikte farklı isimler altında çok sayıda ücret, komisyon ve masraf alındığı, tahsil edilen bedellerin karşılaştırılabilir olmaktan uzaklaştığı ve aşırı ücretlendirmeler yapılabildiği gözlenmiş; müşteri şikâyetleri önemli ölçüde artmıştır.”

“Yapılan kapsamlı değerlendirmeler sonucunda; bankalarca ticari müşterilere sunulacak ürün veya hizmetler karşılığı alınabilecek ücretlerin tür ve niteliklerinin, azami miktar ya da oranlarının ve bunlara ilişkin standartların belirlenerek, tahsil edilen ücretlerin daha şeffaf, anlaşılır ve karşılaştırılabilir olmasını sağlamak üzere düzenleme yapılması uygun görülmüştür. Bu amaçla, Bankalarca Ticari Müşterilerden Alınabilecek Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında 2020/4 Sayılı Tebliğ” yayımlanmıştır.”

Son düzenlemelere göre pos fiyatlama

Merkez Bankası sırasıyla 16.10.2019 ve 10.02.2020 tarihlerinde Resmi Gazetede yayınlanan tebliğlerle düzenlemeler yapmıştır. 10.02.2020 tarih, 2020/4 nolu tebliğle aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır.

“MADDE 20 – (1) Taksitsiz mal ve hizmet alımlarında, işlem tutarının üye işyerinin serbest kullanımına ertesi gün aktarılması halinde, uygulanacak üye işyeri ücreti aylık referans oranın 0,45 puan artırılmış halini geçemez. Azami üye işyeri ücreti, referans oranın ilan tarihini takip eden ayın ilk gününden itibaren güncellenerek uygulanır.

(2) Yurt dışında ihraç edilmiş kartların kullanıldığı işlemlerde, işlem tutarının üye işyerinin serbest kullanımına ertesi gün aktarılması halinde, uygulanacak azami üye işyeri ücreti yüzde 1,60’ı geçemez.

(3) Taksitli mal ve hizmet alımlarında azami üye işyeri ücreti, taksitsiz işlemlerde geçerli olan azami üye işyeri ücretine her bir taksit için bu ücretin en fazla yüzde ellisi ilave edilerek uygulanır.”

(5) İşlem tutarının üye işyerinin serbest kullanımına ertesi gün aktarılmaması halinde, söz konusu azami üye işyeri ücreti, işlem tarihinin ertesi günü ile işlem tutarının üye işyerinin serbest kullanımına geçmesi arasında kalan gün sayısı dikkate alınarak düşürülür. Taksitsiz işlemlerde işlem tutarının üye işyeri serbest kullanımına geçeceği süre işlem tarihinin ertesi gününden itibaren kırk günü aşamaz.

Yapılan düzenlemede referans oran uygulamasına geçilmiştir.  Referans oran tanımı aşağıdaki şekilde yapılmıştır.

“Referans oran: Merkez Bankasınca her ayın sondan üçüncü iş günü ilan edilen, 32-45 gün vadeli olarak açılan Türk lirası cinsi tüm mevduat türlerine bankaların uyguladıkları ağırlıklı ortalama akım faiz oranının ilan tarihinden önceki son iki haftalık ağırlıklı ortalamasını”

Bu düzenlemede bankaların maliyetlerini oluşturan mevduat faizi ortalaması referans oran olarak alınmış ve % 0,45 kar marjı ilave edilerek ertesi gün maliyeti belirlenmiştir.

Mayıs 2020 dönemi için bu oranlar aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. Referans oranı MB web sitesinde her ay yayımlanmaktadır.

Aylık Referans oranı		0,79%
İlave ücret		0,45%
Tek çekim oranı (Ertesi gün)		1,24%
Taksit başına eklenecek oran		0,62%

 POS AZAMİ FİYATLAR (BSMV Hariç)

Taksit Sayısı	Ertesi Gün %	Bloke Gün
Tek çekim	1,24%	40
2.Taksit	1,86%	70
3.Taksit	2,48%	100
4.Taksit	3,10%	130
5.Taksit	3,72%	160
6.Taksit	4,34%	190

BSMV(Hariçtir)

Yurtdışı kartları Ertesi gün (tek çekim)

%1,60

Eğer işletmeler isterse kısmi olarak blokeli, sonrasında bloke çözümü yaparak hesaba erken geçmesini de sağlayabilirler. Örneğin 10 gün bloke + komisyon ödeyerek de hesaba geçebilirler. Bunun hesaplaması azami oranları geçmemek kaydıyla oransal olarak yapılmaktadır. Ertesi gün, blokeli veya karma yöntemlerden hangisinin işletme için avantajlı olduğu işletme yetkililerince değerlendirilip en uygun olanının tercih edilmesi doğru olacaktır. Bunlardan hangi yöntemin daha avantajlı olduğu ayrı bir makale konusu oluşturacak kadar kapsamlıdır.

Görüldüğü üzere Merkez Bankası düzenleyici kurum kimliğiyle pos fiyatlamalarına önemli bir düzenleme getirmiştir. Ertesi gün Fiyatlama mekanizması bankaların vadeli mevduat maliyetine endeksli hale getirmiştir. Blokeli işlemlerde ise ilk düzenlemede azami bloke gün 30 gün olarak belirlemiş, ancak bankaların zarar ettiği gerekçesiyle 40 güne çıkartılmıştır. Bu düzenleme ile özellikle KOBİ’ler büyük oranda korunmuş, dengeli bir fiyatlama mekanizması kurulmuştur.

Bu bilgiler çerçevesinde işletmelerde konuyla ilgilenen finans/muhasebe çalışanlarının pos fiyatlamalarını buna göre en uygun şekilde planlayıp kontrol etmesinde büyük yarar olduğunu düşünmekteyim. Zira söz konusu kontrol edilecek tutar 2020 için yaklaşık 200 milyar TL gibi oldukça önemli bir tutar olması beklenmektedir.

20.05.2020

Kaynaklar:

1-Bankalararası Kart Merkezi (BKM) https://bkm.com.tr/yerli-ve-yabanci-banka-kartlarinin-yurt-ici-kullanimi/

2-TCMB https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Istatistikler/ Bankacilik+Verileri/Uye+Isyerlerine+Uygulanacak+Azami+Komisyon+Oranlari

3-16.10.2019,10.02.2020 tarihli Resmi Gazete

20.05.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.