Kadir Cihan Tüfekçi
Bilim Uzmanı
kcihantufekci@gmail.com

Üretim İşletmelerinde Stokların Denetimi

Üretim işletmelerinde stoklar, işletme açısından kritik bir değere sahiptir, bilanço da büyük bir yere sahip olmasıyla beraber süreç açısından da üretim sürecinin sürekliliğini sağlanmasında etkili bir öneme sahiptir. Özellikle satışların maliyeti kısmında kritik unsurlardan birisidir.

İlk olarak stokların tanımını özetlemek gerekirse;

“Normal bir iş akışı içinde satılmak için elde bulundurulan, satılmak amacıyla üretilmekte olan veya üretim aşamasında ya da hizmetin sunulması aşamasında kullanılacak ilk madde ve malzemeler şeklinde elde bulundurulan varlıklara stok denir.” (TMS2)

  Şirketler açısından önemi ise;

“Şirketler faaliyet alanlarını etkin bir biçimde devam ettirebilmek, üretim alanını gerçekleştirmek ve müşterilerin ihtiyaçlarına cevap oluşturabilmek adına stok oluşturmaktadırlar.” (G.Gürçay, 2012: 17)

Faydaları ise;

“Stok bulundurmanın faydaları aşağıdaki gibi aktarılabilir.” (Küçük, 2014: 35)

• Üretim sürecinin sürekliliği sağlanmaktadır,
• Talep tahminlerine göre değişecek hataların zararları tamamen bertaraf edilebilir,
• Gelecek dönemlerde meydana gelebilecek fiyat artışlarından kar elde etme durumları olabilir,
• Stokların olması hali müşterilere karşı saygınlık ve gösteriş nitelikleri taşımaktadır.

Orta ve büyük işletmelerde stok süreci sırasıyla genel olarak; Planlama, Satın alma, Depolama, Muhasebe, Finans, Üretim, Satış ve Lojistik aşamalarından oluşur bundan dolayı stokların sürekliliği, doğruluğu, verimliliği üretim işletmeleri açısından hayati bir önem taşımaktadır. Üretim işletmelerinin ana unsurlarından birisi olan stok konusunda ilgili süreç, risk ve finansal açıdan düzenli bir şekilde yapılacak olan iç denetim faaliyetlerinin yapılabilecek hata, hile veya kanuna aykırı durumları önlemek, fiyat/miktar açısından netlik kazandırmak ve verimliliği artırmak adına üretim işletmeleri bakımından önemini tekrardan belirtmek doğru olacaktır.

“Stok hesaplarının denetlenmesindeki amaçları veya ulaşılmak istenen hedefleri şöylece sıralamak mümkündür.” (Kaval, 2008: 248)

• Stoklara girişlerin gerçek olup olmadığına güvence getirmek,
• Stokların maliyet bedellerine uygun olarak kayıtlara alınıp, alınmadığına güvence getirmek,
• Dönem içinde tüketilen veya satılan stok kalemleri maliyetlerinin tam olarak üretim maliyeti, mamul maliyeti, yarı mamul maliyeti, satılan mamuller maliyeti ve satılan ticari mallar maliyetine yansıtılıp, yansıtılmadığını saptamak,
• İşletmenin sahip olduğu tüm stokların envantere dahil edilip, edilmediğine güvence getirmek,
• Envanterde yer alan stokların GKGMİ’ye veya işletmenin finansal tablolarını düzenlediği esaslara göre değerlemeye tabi tutulup, tutulmadığına güvence getirmek.

  Büyük öneme sahip iç denetim faaliyetlerinin sürekliliğinin sağlaması ve güvenilirliğini arttırmak adına etkili bir iç kontrol sistemi kurulmalıdır.

“İç kontrol sistemi, işletme varlıklarının korunması ve finansal raporlamanın tamlık, doğruluk ve güvenilirliğinin sağlanması ile işletme faaliyetlerinde süreçlerin verimlilik, etkinlik, etkililik ve şeffaflığının sağlanması ve iyileştirilmesi için yönetimin desteklenmesi amacını güden bir yönetim fonksiyonudur.” (Hiendlmeier ve Maier, 2009: 121)

“Genel olarak stokların denetimini aşağıdaki gibi bir tabloda özetleyebiliriz.” (Kadooğlu, Besma, 2019: 42)

STOKLARA UYGULANABİLEN DENETİM TEKNİKLERİ
1.	İşletmenin stok sayımının değerlendirilmesi	Soruşturma ve Gözlem
2.	Finansal tablolarda görünen stokların işletme sahipliğinde olduğunun saptanması ve maliyet değerlemesinin doğrulanması	Belgelerin incelenmesi, Fiili sayım, Doğrulama, Karşılaştırma, yeniden hesaplama, kayıtları tekrardan izleme
3.	Malzeme ve stokların satın alınması ve satılması ile ilgili kayıtların dönemsellik ilkesine göre doğru tarihte kayda alınıp alınmadığının saptanması Malzeme ve stokların satın alınması ve satılması ile ilgili kayıtların dönemsellik ilkesine göre doğru tarihte kayda alınıp alınmadığının saptanması	Kayıt ve belgelerin incelenmesi, Karşılaştırma yapılması ve Soruşturma yapılması
4.	Stok gruplandırılması ve finansal tablolarda mevzuata uygun olarak kayda alınıp alınmadığına bakılması.	Doğrulama
5.	Stok değer düşüklüğü karşılığı hesabının doğruluğunun hesaplanması.	Belge ve Fiziki incelemenin yapılması, Yeniden hesaplama, Göz atma, Karşılaştırma, Soruşturma
6.	Alım ve satım sözleşmelerinin incelenmesi.	Göz atma, Belge inceleme, Soruşturma
7.	İç kontrol sisteminin Stok hesapları ve maliyetleri üzerindeki etkinliği.	Soruşturma
8.	Maliyet hesaplarının tutar olarak doğruluklarının incelenmesi.	Analitik inceleme, Karşılaştırma.

Organizasyon yapısına mutabık bu sisteme örnek vermek gerekirsek; Satın alınan yardımcı malzemeler/mamul (nihai mallar)/yarı mamul/hammaddenin teklif süreçlerinin kontrolü, belirlenecek miktar veya fiyat limitlerinde üst yönetim veya departman müdürü tarafından onayı, satın alınan stokların depo girişi, ilgili ürüne ait varsa tartım belgesi. Satışı yapılan, iade edilen veya revize, tamir, bakım amaçlı yollanan stokların çıkış kontrolleri, ilgili belgelerin kontrolü sonrasında onayı. Satın alınan, iade edilen, zayi olan veya satışı yapılan stokların finans ve muhasebe açısından ödeme ve yapılan kayıtların doğruluğu çift taraflı kontrol ve teyidi, buna ek olarak depoda bulunduğu süre boyunca oluşturulan iç kontrol sistemine mutabık rutin fiziki kontrollerin yapılması gibi örnekler verilebilir.

SONUÇ

Üretim işletmelerinde stokların değer ve miktarının doğru olarak ölçülmesi ve kontrolü kritik bir öneme sahiptir. Bu sürece yeterli değeri vermeyen işletmeler ürettikleri mamulün maliyetini tam ve doğru olarak tespit edememe tehlikesi ile karşı karşıya kalırlar. Denetimin önemini gösteren diğer bir nokta ise işletmeleri sevk ve idare eden çalışanların (Depo sorumlusu, üretim müdürü, finans müdürü vb.) denetlendiklerini bilmelerinden dolayı işlerini daha ciddi yapmalarını ve işletmeye zarar vererek kendilerine menfaat sağlama yoluna gitmelerini riskini minimize etmektedir. Ayrıca fiziki stok ile resmi stokların teyit ve kontrolü yapılarak işletmelerin yasalar karşısında da şeffaf bir yapıya sahip olmasını güvence altına alır.

Kaynakça

Gürçay, G. 2012. Yöneticiler İçin Temel Stok Kontrolü, İstanbul, S.17

Küçük O. 2014. Ampirik Bir Yaklaşım Stok Yönetimi, Ankara, S.35

Kaval, H. 2008. Muhasebe Denetimi. Gazi Kitabevi, 3.Baskı, Ankara.

Hıendlmeıer, Alexandra ve Benjamin MAIER (2009), “Das Interne Kontrollsystem: Pflichtübung oder Steuerungsinstrument?”, ZIR-Zeitschrift Interne Revision, 44.Jg., Erich Schmidt Verlag, Juni 2009, ss. 119-123.

(Kadooğlu, Besma (2019), Perakendecilik Sektöründe İç Kontrolün Önemi Ve Stokların Denetimi Petrol Sektörü Üzerine Bir Çalışma, 41-43)

14.02.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.