Cazim Gürbüz
Yeminli Mali Müşavir
cazimgurbuz@yahoo.com

Nerde O Eski Gider Pusulası

4369 sayılı yasa ile Gelir Vergisi Yasası'nın 46'ıncı maddesi, başlığı ve içeriği ile birlikte tamamen değiştirilerek, "Götürü Usul'de Ticari Kazancın Tesbiti" uygulamasına son verildi, "Basit Usul" denilen bir ucube usül, uygulamaya sokuldu.

Götürü usul, yalnızca GVK'nun 46. maddesine değil, bu yasanın başka maddeleri ve Vergi Usul Kanunumuza da sirayet etmişti. Bu maddelerde de, GVK'nun 46. maddesine koşut değişiklikler yapıldı. Bu değişikliklerden en önemlisi, Vergi Usul Kanunu'nun "Gider Pusulası" başlıklı 234'üncü maddesinde yapılmış olanıdır. Madde metninden "Götürü usul" ifadeleri çıkarılmakla kalınmadı, eski uygulamada gider pusulası  imzalatılan götürü usule tabi ticaret erbabı, basit usule dönerken, gider pusulası imzalatanlar konumuna getirilmiş oldu. Maddenin yeni metninde, eski 1 ve 2. bentler kaldırılmış, 3. bentteki "vergiden muaf esnafa" ibaresi bırakılmış, böylece, gider pusulası imzalatılacak olanlar arasında yalnızca "Vergiden muaf esnaf" kalmıştır. Madde metninde daha önce yer alan "bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir" şeklindeki düzenleme aynen korunmuştur.

Bu durumda; birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazançları basit usulde tesbit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçiler; vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için gider pusulası düzenleyebileceklerdir. Peki, vergiden muaf, hatta esnaf bile olmayan kişilere yaptırılacak işler veya onlardan alınacak mallar için gider pusulası düzenlenmeyecek midir? Yasaya bakılırsa düzenlenmeyecek. Yalnızca altın, mücevher gibi değerli kişisel eşyalarını satanlardan yapılacak alımlara gider pusulası düzenlenebilecek. E peki, bu kapsam ve çerçeve dışında kalan giderler nasıl tevsik edilecek? Bu noktada bir duraksama başlıyor. Vergi İdaresi'nin bir özelgesi var elimizde, iyi niyetle ışık tutmaya, kolaylık getirmeye çalışıyor. Şimdi bu özelgeyi aktaralım sayın okurlara, aktarırken de soralım: yarın bir gün birisi, aksine savlarla yargıya gider de tam aksi yönde karar alırsa ne olacak?

 

"Maliye Bakanlığı Özelgesi

Tarih : 16.11.1999

Sayı : B.07.0.GEL.0.44/442233/49938

Şirket tarafından nihai tüketiciden alınan otomobil için gider pusulası düzenlenmesi ancak tevkifat yapılmaması gerekir.

Dilekçenizin incelenmesinden; şirketinizde kullanılmak üzere vergi mükellefiyeti olmayan (nihai tüketici) kişiden aldığınız binek otomobil için gider pusulası düzenlenip düzenlenmeyeceği ile bu taşıt alımı için kesinti uygulanıp uygulanmayacağı hususunda tereddüte düşüldüğü anlaşılmıştır.

Bilindiği üzere; 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 234. maddesinde, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa; yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmünde olduğu belirtilmiştir.

Buna göre, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için gider pusulası düzenlemeleri ve bu belgeyi işi yapana veya emtiayı satana imza ettirmeleri gerekmektedir.

Öte yandan, Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. maddesinin 13 numaralı bendinde, 4108 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle 'diğer kişilerden' satın alınan mal ve hizmet için yapılan ödemeler vergi tevkifatının kapsamı dışına çıkartıldığından esnaf muaflığı kapsamı dışında kalan diğer kişilere yapılan ödemeler üzerinden tevkifat yapılmayacaktır.

Bu nedenle, şirketiniz tarafından nihai tüketiciden alınan otomobil için gider pusulası düzenlenmesi ancak, vergi tevkifatının yapılmaması gerekmektedir."

Özelgede de açıkça vurgulandığı gibi, Gelir Vergisi Kanunu'nun vergi kesintilerini düzenleyen 94. maddesinin 13 nolu bendi, yapılacak gelir vergisi kesintisini "Esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet karşılığı yapılan ödemeler" ile sınırlamıştır. Yani esnaf muaflığından yararlanmayanlara bu bağlam ve kapsamda yapılacak ödemelerden asla gelir vergisi kesintisi yapılmayacaktır. GVK 46. maddesinde 4369 sayılı yasa ile getirilen değişikliklere uyumlu olan bu bent, 94.madde'nin başlangıç bölümünde, tevkifat yapacaklar arasında, kazancı basit usulde tespit olunanların zikredilmemesiyle yine yörüngesinden sapmış olmaktadır.

Yazının başından bu yana, "Esnaf muaflığından yararlananlar" ifadesini çok sık kullandık. Bu muafiyeti ve bu muafiyetten yararlanabilecekleri de bir anlatalım. Gelir Vergisi Kanunu'nun "Vergiden muaf esnaf" başlıklı 9..maddesi, son derece uzun ve ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Bu madde metnini aşağıya alıyorum:

 

Esnaf Muaflığı Vergiden Muaf Esnaf

Madde No 9

Kapsam 

(4369 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle değişen fıkra Yürürlük; 1.1.1999) Ticaret ve sanat erbabından aşağıda yazılı şekil ve suretle çalışanlar gelir vergisinden muaftır.(*)

1. Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir iş yeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler (4369 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle değişen parantez içi hüküm Yürürlük; 1.1.1999) (Giyim eşyalarıyla zati ve süs eşyaları, değeri yüksek olan ev eşyaları ile pazar takibi suretiyle gıda, bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o iş yerlerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar hariç) ;(**)

2. Bir iş yeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hamallar gibi küçük sanat erbabı;

3. Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri bir iş yeri açmak suretiyle yapanlardan 47'nci maddede yazılı şartları haiz bulunanlar (51'inci madde şümulüne girenler bu muafiyetten faydalanamazlar);

4. Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya (50 rüsum tonilato dahil) kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar (Bu bentte yazılı ölçüler, birlikte yaşıyan eşlerle velayet altındaki çocuklar hakkında veya ortaklık halindeki işletmelerde, bu kimselerin veya ortaklığın işlettiği vasıtalar toplu olarak nazara alınmak suretiyle tespit edilir);

5. Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler;

6. Hariçten işçi almamak, muharrik kuvvet kullanmamak kayıt ve şartı ile oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamülleri, örgü, dantel, her nevi nakış işlerini ve her nevi turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, ip ve urganları dükkân açmaksızın satanlardan 47'nci maddenin 1 ve 3 numaralı bentlerinde yazılı şartları haiz bulunanlar;

7. Yukarıdaki 1-6 numaralı bentlerde sözü edilen işlere benzerlik gösterdikleri, Danıştay'ın muvafık mütalaası üzerine, Maliye Bakanlığınca kabul ve ilan olunan ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler.

(4369 sayılı Kanunun 26'ncı maddesiyle fıkra yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük; 1.1.1999)(*)

Ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısı ile gerçek usulde Gelir Vergisine tabi olanlar ile yukarıda sayılan işleri Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerine devamlılık ve bağlılık arz edecek şekilde yapanlar esnaf muaflığından faydalanamazlar.

(4444 sayılı Kanunun 14/A maddesiyle kaldırılmıştır Yürürlük; 14.8.1999)(*)

(4369 sayılı Kanunun 26'ncı maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük; 1.1.1999) Esnaf muaflığından faydalananlar faaliyetleri ile ilgili olarak satın aldıkları mallara ve giderlerine ilişkin, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden aldıkları belgeleri saklamak zorundadırlar. (4444 sayılı Kanunun 14/A maddesiyle kaldırılmıştır Yürürlük; 14.8.1999)(**)

(4369 sayılı Kanunun 26'ncı maddesiyle değişen fıkra Yürürlük; 1.1.1999) Bir işyeri açmaksızın münhasıran gezici olarak; milli piyango bileti satanlar ile 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlar yukarıdaki şartlarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden muaftır.(***)

(3946 sayılı Kanunun 6'ncı maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük; 1.1.1994) Bu muaflığın, 94 üncü madde uyarınca tevkif suretiyle kesilen vergiye şümulü yoktur.

(*) Madde 9 – (Değişmeden önceki şekli)(2361 sayılı Kanunun 4'üncü maddesiyle değişen madde) Ticaret ve sanat erbabından aşağıda yazılı şekil ve suretle çalışan ve yıllık alış, satış veya hasılat tutarları 48'inci maddede yazılı hadlerin yarısını aşmayanlar Gelir Vergisinden muaftır.

(**) (Parantez içi hükmün değişmeden önceki şekli) (halı, kilim, battaniye, mensucat, trikotaj, saat, kıymetli maden ve madeni eşyalar gibi değeri yüksek olan maddeleri perakende olarak satanlarla, giyilecek eşya, gıda ve her türlü bakkaliye maddelerinin pazar takibi suretiyle satışını mutat meslek haline getirenler hariç);

(*) (Kaldırılmadan önceki şekli) Yukarıda 1-7 numaralı bentlerde sözü edilen işleri yapanlardan 48'inci maddede yazılı hadlerin (alış, satış tutarları ve hasılat hadleri) iki katını aşanlar gerçek usulde vergilendirilirler.

(*) (Kaldırılmadan önceki şekli) 4369 sayılı Kanunun 26'ncı maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük; 1.1.1999) Esnaf muaflığı şartlarını topluca taşıyanlar bu muaflıktan yararlanabilmek için ilgili esnaf odasına kayıt olmak ve durumlarını tevsik etmek suretiyle belediyeden "Esnaf Muaflığı Belgesi" almak zorundadırlar. Belediyelerce esnaf muaflığı belgesi bir takvim yılı için verilir. Esnaf muaflığı belgesinin şekil ve muhtevasını tayin ve tespite ve uygulamaya ilişkin usulleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.

(**) (Kaldırılmadan önceki şekli) Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yoklamaya yetkililer veya yoklamaya yetkililerle birlikte belediye zabıtalarınca müştereken yapılan denetimlerde, vergiden muaf esnafın bir takvim yılı içinde bir defa mal alış ve giderlerine ilişkin belgeleri yanında bulundurmadığının veya bulundurduğu belgenin satışını yaptığı mal ve hizmetle ilişkisinin olmadığının tespiti halinde, "Esnaf Muaflığı Belgesi" iptal edilir. Belgesi iptal edilenlerden muaflık şartlarını taşıyanlar, aynı faaliyete devam etmek istemeleri halinde yeniden belge almak zorundadırlar.

(***) (Değişmeden önceki şekli) (3946 sayılı Kanunun 6'ncı maddesiyle değişen fıkra Yürürlük; 1.1.1994) Bir işyeri açmaksızın münhasıran gezici olarak millî piyango bileti satanlar, yukarıdaki şartlarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden muaftır.

                               Görüldüğü gibi bunca ayrıntılı ve tadâdî düzenlemeye karşın, nakdi sermayesinden ziyade bedeni çalışmasına dayanan ve kazancı ancak geçimini sağlamaya yetecek birçok kimse, esnaf muafiyeti kapsamına sokulmamıştır. Maddenin 7'inci bendinde Danıştay'ın muvafık mütalası üzerine Maliye Bakanlığı'nca yapılması gereken düzenlemeler konusunda ise hiç kimsenin yeterli bilgisi yoktur. Yalnızca, Vergi Usul Kanunu'nun 345 Nolu Genel Tebliği ile "Orman İdaresi'ne karşı taahhütte bulunan kooperatiflerce orman köylülerine ormanların ağaçlandırılması, bakımı, kesimi, ürünlerin toplanması, taşınması ve benzeri hizmetler için yapılacak ödemelerde gider pusulası düzenlenmesi esas olmakla birlikte, toplu ödemelerin örneği ekte yer alan 'Orman Kooperatifleri Ödeme Cetveli' adı altında bir belge ile yapılamsı, bu belgenin düzenlenmesi halinde ayrıca gider pusulası düzenlenmemesi, uygun görülmüştür."

                              Bu yazı hazırlanırken Bakanlar Kurulu 2005/9266 nolu kararını yayımladı ve hurdacıları bu kez de gelir vergisi kesintisine tâbi tuttu. İşte bu kararın tam metni:

 ıÜü193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde yer alan tevkifat nispetleri hakkındaki 30/12/1993 tarihli ve 93/5148 sayılı Kararnamenin eki Karar'da değişiklik yapılmasına ilişkin ekli Karar'ın yürürlüğe konulması; Maliye Bakanlığı'nın 3/8/2005 tarihli ve 038207 sayılı yazısı üzerine, adı geçen Kanunun anılan maddesine göre, Bakanlar Kurulu'nca 10/8/2005 tarihinde kararlaştırılmıştır.

10/08/2005 Tarihli ve 2005/9266 Sayılı Kararnamenin Eki

KARAR

Madde 1- 30/12/1993 tarihli ve 93/5148 sayılı Kararname'nin eki Karar'ın 17/7/1995 tarihli ve 95/7137 sayılı Kararname ile değişik I inci maddesinin 13 numaralı bendinin (b) alt bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"b) Hurda mal alımları için %2,"

Madde 2- Bu Karar, 1/9/2005 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 3- Bu Karar hükümlerini Maliye Bakanı yürütür

                            Evet, demek oluyor ki, esnaf muaflığından yararlanan kimselerden hurda alır isen gider pusulası düzenleyip %2 de kesinti yapacaksın. Peki sade vatandaştan hurda alır isen ne olacak? Kesinti yine olacak, ama yukarıda da arz ettiğim gibi, gider pusulası düzenlemek mecburiyetiniz yok. E peki ya belgeleme? İşte o zaman pusulayı kaybedebilirsin, pusula yerine alelâde bir belge düzenlesen de olur, hem bal gibi olur.

                            Şaka bir yana; esnaf muaflığından yararlananların kazançlarının hiç değilse bir bölümünün stopaj yoluyla vergilendirilmesi amacı güdülen bu düzenleme, belge düzenimizi alt üst etmiş, muhasebe mesleğini icra eden meslek mensuplarını ve inceleme elemanlarını bile şaşkınlığa ve yanlışlıklara sevk etmiştir.  Gider pusulası uygulamasının kapsamı genişletilmezse, bundan en büyük zararı yine vergi idaresi görecektir. Bizden söylemesi...

20.10.2005

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.