Bülent Döğer
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
bulentdoger@hotmail.com

Sendikalarda Vergilendirme ve Belge Düzeni

Sendikalar; işçilerin veya işverenlerin ortak ekonomik ve sosyal hak ve yararlarını korumak ve geliştirmek için serbestçe, demokratik esaslara uygun olarak kurulan ve faaliyette bulunan, bağımsız özel tüzel kişiliklerdir. Sendikalarda uygulanan muhasebe sistemlerinde genelde aşağıdaki uygulamalar temel işlev olarak yürütülmektedir. Bunlar;

1. Sendikalar nakit esasına göre kayıtlarını tutarlar.
2. Sendikalarda "fon muhasebesi" kullanılır.
3. Sendikalarda sabit varlıklar alındıklarında tamamı gider yazılabilir veya aktifleştirilerek zaman içinde amortismana tabi tutulabilirler.
4. Sendikalarda fonlar kendi içinde ayrılırlar ve bu fonlar arasında aktarma yapılabilir.
5. Sendikalarda aidat, katkı ve vaat gibi işlemler yer alır.

Sendikalar kâr amacı taşımayan bir işletme veya bir organizasyondur. Yani sosyal olarak istenen hizmet ve yardımları kar elde etme amacı olmaksızın sağlayan ekonomik bir varlıktır. Ancak sendikanın kâr amacı gütmemesi fonlarını karlı bir şekilde kullanmayacağı anlamına gelmez. Sendika üyelerinden topladığı fonları kuruluş amacına hizmet edecek bir şekilde yasalar çerçevesinde gelir elde edebileceği yatırımlara yatırır.

Bu çerçevede "sendika muhasebesi", genel muhasebe çerçevesinde, sendikadaki mali karakterli işlemleri kaydetmek, sınıflamak, özetlemek suretiyle analiz yaparak ve yorumlayarak ilgili taraflara raporlayan bir bilgi sistemidir. Sendikalar yıllık mali faaliyetlerine ilişkin bilgileri mali tablolar yardımı ile elde edebilirler. Bu tablolar yardımı ile aşağıdaki bilgilere ulaşılabilir:

-  Finansal olarak yaşayabilme durumlarını görürler,

-  Mali yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediğini anlarlar,

-  Yöneticilerin değerlendirilmesi yapılabilir ve fonların etkin kullanılıp kullanılmadığı tespit edilebilir.

-  Sağlanan hizmetlerin maliyeti belirlenebilir.

Bu bilgilerden yararlanan taraflar ise şunlar olmaktadır;

-  Gözetim organları (ilgili bakanlık veya diğer kurumlar)

-  Üst yönetim organları (Genel kurul, Yönetim kurulu vb.)

-  Maddi kaynak sağlayanlar (Bağışta bulunanlar, yardım edenler)

-  Örgütün üyeleri

-  Örgütün tarafları ve kamuoyu

Sendikaların mali tablolarını hazırlanırken asgari seviyede aşağıdaki hususlara dikkat etmekte yarar vardır;

a- Mali tabloların ilgili taraflarca kolay anlaşılır olması gerekir.

b- Mali tabloları okuyanlar detay içinde boğulmamalıdır.

c- Mali tablolar örgütün bütün faaliyet ve ilişkilerini kapsayacak şekilde olmalı; iki ve daha fazla fon bu tablolarda sunuluyorsa, fonların birbiriyle ilişkileri açıklanmalıdır.

d- Mali tablolar karşılaştırmalı olarak sunulmalıdır.

e- Mali tablolar zaman esasına göre hazırlanmalıdır.

Kâr amacı gütmeyen bir organizasyon olarak sendikalar, üyelerinden topladıkları fonları iyi yönetmekle yükümlüdürler. Bu sorumluluk fonların yerli yerinde kullanılmasının sağlanmasıdır. Sendikalarda fonların ayrı ayrı izlenerek, buna göre bir mali raporlama düzeninin oluşturulması gerekir. Buda, ancak iyi bir muhasebe bilgi sistemi ve fon muhasebesi yardımı ile gerçekleşebilir. Sendikalarda kâr amacı gütmeyen işletmelerde uygulanan fon muhasebesi yöntemi uygulanır.

Bu yöntemde, fon belirli bir mali işlev veya faaliyete ayrılmış, belirli bir aktif toplamını ve yine aynı işlev faaliyetle ilgili yükümlülük ve kısıtlamaları kapsamaktadır. Fon, belirli bir amaca, fonksiyona veya faaliyete göre, işletmenin aktif, pasif, gelir ve giderlerinin bölünmesi, yani aktiflerin belirli bir amaca tahsis edilmesidir. Diğer bir ifade ile fon, belirli bir ekonomik işlev veya faaliyet için ayrılmış, belirli bir aktif toplamını ve aynı işlev ve faaliyet için yükümlük ve kısıtlamaları kapsar.

Fon muhasebesi yöntemi, nakit ve diğer mali kaynaklara ait hesapları bunlarla ilişkili borç ve alacaklarla birlikte ve bunlarda meydana gelen değişiklikleri, belirlenmiş yönetmelikler ve sınırlamalar çerçevesinde bazı amaçlara ve belli faaliyetleri yürütme amacına uygun olarak birbirinden ayrılmış ancak dengeli olarak kayda geçen bağımsız mali ve muhasebe yöntemidir. Fon muhasebesinde şu eşitlik kullanılır: VARLIKLAR =BORÇLAR + FON DENGESİ

Sendikalarda fonlar;

a) Cari sınırsız fon

Bu fon organizasyonun ihtiyaçları için sınırsız olarak kullanılan fondur. Yani fon üzerinde herhangi bir kısıtlama yoktur ve örgüt yöneticilerinin yetkileri çerçevesinde kullanılan fondur. Örgütün işlemesi için kullanılır. Günlük faaliyetler bu fondan karşılanır. Örneğin çalışanların maaşı, büro giderleri bu fondan karşılanır.

b) Cari sınırlı fonlar

Bu fonlar, belirli bir amaca tahsis edilen fonlardır ve kaynakları gereğince belirli amaçlar için kullanılabilir. Dolayısıyla, bu fonların kullanımı sınırlandırılmış ve sadece belirli amaçlar için kullanımına izin verilir. Bu nedenle, sınırlı fon adını alırlar. Sendikalarda bu çerçevede grev ve lokavt fonu kullanılmaktadır.

c) Sabit varlıklar

Binalar, demirbaşlar, arazi ve arsalar ve taşıt araçları da ayrı bir fon olarak düşünülür; ancak bu sabit kıymetler örgütün işlemlerinde kullanılan bir fondur ve buna göre muhasebeleştirilir.

Sendikacılıkta genelde iki tür fon uygulanır. Bunlar genel fon ve grev ve lokavt fonudur. Bu ayırım, fonların kaynaklarına ve kullanımına göre yapılmaktadır. Genel fon, sendikanın işleyişini yani, devam etmesini sağlayacak işlemler için kullanılan sınırsız fondur. Grev ve lokavt fonu ise, sadece grev ve lokavt amacıyla oluşturulan sınırlı bir fondur.

Mali Tablolar

Sendikalarda mali tablolardan genelde bilanço ve gelir-gider ve fonlarda değişim tablosu kullanılır.

Bilançonun aktifinde dönen varlıklar ve sabit varlıklar yer alırken pasifte borçlar ve fon dengesi yer alır. Bütün bilanço kalemleri kendi içinde genel fon ve grev ve lokavt fonu olarak ayrılırlar.

Sendikalarda Hesap planı üç gruba ayrılmıştır;

A- GELIRLER

1- Üyelik ve dayanışma aidatı hesabı

2- Sosyal Faaliyet Gelirleri hesabı

3- Malvarlığı gelirleri hesabı

4- Yayın gelirleri hesabı

5- Faiz gelirleri hesabı

6- Bağış gelirleri hesabı

7- Diğer gelirler hesabı

B- GİDERLER

1- Personel giderleri hesabı

2- Personel ödenek ve yollukları hesabı

3- Yönetici giderleri hesabı

4- Yönetici ödenek ve yollukları hesabı

5- İdari giderler hesabı (haberleşme, kırtasiye, noter, genel kurul vb. giderler)

6- Aidat giderleri hesabı

7- Eğitim giderleri hesabı

8- Yatırımlar hesabı

9- Kooperatif kredileri hesabı

10- Sandık kredileri hesabı

C- DİĞER ANA HESAPLAR VE SONUÇ HESAPLARI

1- Kasa hesabı

2- Bankalar hesabı

3- Fon hesabı (grev ve lokavt yardım fonu)

4- Avanslar hesabı

5- Peşin ödenen giderler hesabı

6- Çeşitli alacaklar hesabı

7- Çeşitli borçlar hesabı

8- Emanetler hesabı

9- Demirbaşlar hesabı

10- Sabit değerler hesabı

11- Cari yıl gelir gider hesabı

12- Birikmiş gelir hesabı

13- Birikmiş gider hesabı

14- Bilanço devir hesabı

Bu hesapların dışında hesap kullanılması Maliye Bakanlığının iznine tabi tutulmuştur. Hesapların gruplanmasında vade dikkate alınmamış ve hesapların nasıl işletileceğinden bahsedilmemiştir. Hesap planı sadece kullanılacak hesapların bir listesi şeklindedir.

SENDİKALARIN DENETİMİ

Denetim idari ve mali denetim şeklinde olacaktır. İdari denetimde mevcut yasalara uyulup uyulmadığı denetlenirken, mali denetimde aşağıdaki konular denetlenir:

1. Gelir ve giderlerin denetimi; mevzuata ve kuruluş amaçlarına, harcamaların bütçe esaslarına, genel kurul ve yönetim kurulu kararlarına uyup uymadığının denetimi.
2. Yevmiye, envanter ve büyük defterlerin denetimi.
3. Gelir makbuzları ve gider evrakının ve bunlara ilişkin kayıtların zamanında yapılıp yapılmadığının denetimi.
4. Muhasebe hesap planına uyulup uyulmadığının denetimi
5. Muhasebe ilkelerine uygunluk denetimi (Gelir ve gider kayıtlarının yapılışı)

Denetçilerin denetim raporlarını hazırlayarak ilgili bakanlığa vermeleri gerekir.

Sendikalar kanununa göre sendikaların yapacağı sosyal işler ve yapacağı nakdi yatırımlar ile yardımlar aşağıda sayılmıştır. Denetçilerin denetim sırasında bu işlemleri ayrıntılı bir şekilde incelemesi gerekeceği kanısındayım. Bu işlemler:

* Üyelere yapılan maddi yardımlar

* Eğitim ve araştırma faaliyetlerine nakdi varlığının %5'ini ayırmak

* Üyelerinin yardımlaşma sandıkları kurmasına yardımcı olmak (Nakdi varlığının %5'ini kredi olarak verebilir)

* Kooperatif kurulmasına yardımcı olmak (Kooperatiflere Nakdi varlıklarının%10'na kadar kredi verebilir)

* Sanayi ve iktisadi yatırımlar yapmak (Nakdi varlıklarının %25'ne kadar yatırım yapabilir.)

Denetçilerin denetim sırasında dikkat etmesi gereken bazı özel durumlar ise şunlardır:

- Uygulamada sendikaların vakıf kurdukları görülmektedir ve kuracakları vakıflar için herhangi bir kanuni kısıtlama yapılmamıştır. Bu vakıflara yapılacak yardımlar, kooperatiflere yapılacak yardımlar gibi düşünülebilir.

- Ayrıca sendikalar kanununda sağlanan nakitlerin en geç bir ay içinde sermayesinin %51'inin devlete ait olan bir bankaya yatırılması zorunluluğu vardır. Denetçilerin bu konuyu da incelemeleri gerekir.

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile 26-12-1992 tarihli 21447 Sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde bilanço esasına göre defter tutan gerçek ve tüzel kişilerin uymak zorunda oldukları muhasebe usul ve esasları yer almıştır. Bu teşebbüs ve işletmelerin kamu idare ve müesseselerine ait olması hukuki yapılarının farklılığı, özel kanunlarla kurulmuş olması, vergi muafiyeti ve istisnalardan yararlanmaları bu mecburiyetlerini yerine getirmelerine engel teşkil etmeyecektir. Dolayısıyla sendikalar da bu düzenlemenin kapsamına alınmışlardır. Tebliğde şu konular düzenlenmiştir:

* Muhasebenin Temel Kavramları

* Muhasebe Politikalarının Açıklanması

* Mali Tablolar ilkeleri

* Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması

"Tekdüzen Hesap çerçevesi, Hesap Planı ve işleyişi.

Sendikalar, bu tebliğde yer alan muhasebenin temel kavramlarına, muhasebe politikalarının açıklanması ve mali tablo ilkelerine uymakla yükümlüdürler. Bununla beraber mali tabloların düzenlenmesi ve hesap planının uygulanmasında fon muhasebesi yöntemini kullanabilirler.

Bu çerçevede Hesap planı aşağıdaki gibi olabilir:

1.DÖNEN VARLIKLAR

100 KASA HS

100.10 Genel Fon Kasası

100.10.001 Türk lirası

100.10.002 Yabancı Para

100.20 Grev ve lokavt fonu Kasası

100.20.001 Türk Lirası

100.20.002 Yabancı Para

101 ALINAN ÇEKLER

101.10 Genel Fon

101.20 Grev ve Lokavt Fonu

102 BANKALAR

102.10 Genel Fon

102.10.001 Türk Lirası

102.10.002 Yabancı Para

102.20 Grev ve lokavt fonu

102.20.001 Türk lirası

102.20.002 Yabancı Para

103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-)

103.10 Genel Fon

103.20 Grev ve Lokavt Fonu

108 DİĞER HAZIR DEGERLER

108.10 Genel Fon

108.20 Grev ve Lokavt Fonu

110 HİSSE SENETLERİ

110.10 Genel Fon

110.20 Grev ve Lokavt Fonu

111 ÖZEL KESİM SENET VE BONOLARI

111.10 Genel Fon

111.20 Grev ve Lokavt Fonu

113 KAMU KESİM SENET VE BONOLARI

112.10 Genel Fon

112.20 Grev ve lokavt Fonu

118 DİĞER MENKUL KIYMETLER

118.10 Genel Fon

118.20 Grev ve lokavt Fonu

119 MENKUL KIYMETLER DEGER DÜŞÜKLÜGÜ KARŞILIĞI (-)

119.10 Genel Fon

119.20 Grev ve Lokavt Fonu

121 ALACAK SENETLERİ

122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-)

130 ÜYELERDEN ALACAKLAR

130.10 Genel Fon

130.20 Grev ve Lokavt Fonu

132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR

133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR

134.10 Genel Fon

134.10.001 Verilen Krediler

134.10.002 Diğer Alacaklar

134.20 Grev ve Lokavt Fonu

134.20.001 Verilen Krediler

134.20. 002 Diğer Alacaklar

135 PERSONELDEN ALACAKLAR

135.10 Genel Fon

135.20 Grev ve Lokavt Fonu

136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

136.10 Genel Fon

136.10.001 Sendikalardan Alacaklar

136.10.002 Tahakkuk Etmiş Faiz Alacakları

136.10.003 Diğer Alacaklar

136.20 Grev ve lokavt Fonu

136.20.001 Sendikalardan Alacaklar

136.20.002 Tahakkuk Etmiş Faiz Alacakları

136.20.003 Diğer Alacaklar

170 YILLARA YAYGIN INŞAAT VE ONARIM MALIYETLERI

179 TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR

180 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER

181 GELİR TAHAKKUKLARI

193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR

195 İŞ AVANSLARI

196 PERSONEL AVANSLARI

197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI

198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR

2. DURAN VARLIKLAR

240 BAGLI MENKUL KIYMETLER

242 İŞTİRAKLER

242.10 Genel Fon

242.20 Grev ve Lokavt Fonu

245 BAGLI ORTAKLIKLAR

248 DİĞER MALİ VARLIKLAR

250 ARAZI VE ARSALAR

250.10 Genel fon

250.20 Grev ve Lokavt Fonu

251 YERALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ

252 BİNALAR

252.10 Genel fon

252.20 Grev ve Lokavt Fonu

253 TESIS MAKİNE VE CİHAZLAR

254 TAŞIT ARAÇLARI

254.10 Genel fon

254.20 Grev ve Lokavt Fonu

255 DEMİRBAŞLAR

255.10 Genel fon

255.20 Grev ve Lokavt Fonu

256 DİĞER MADDI DURAN VARLIKLAR

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)

258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR

259 VERİLEN AVANSLAR

262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ

264 ÖZEL MALİYETLER

267 DİĞER MADDİ OLMAYAN VARLIKLAR

280 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER

281 GELİR TAHAKKUKLARI

3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

300 BANKA KREDİLERİ

300.10 Genel fon

300.20 Grev ve Lokavt Fonu

321 BORÇ SENETLERİ

321.10 Genel fon

321.20 Grev ve Lokavt Fonu

322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)

330 DİĞER BORÇLAR

330.10 Genel fon

330.10.001 Üst kuruluşlara borçlar

330.10.002 Bağlı kuruluşlara borçlar

330.10.003 Ödenecek vergi ve yükümlülükler

330.10.004 Diğer Borçlar

330 20 Grev ve Lokavt Fonu

339 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR

339.10 Genel Fon

339.20 Grev ve Lokavt Fonu

4 UZUN VADELİ BORÇLAR

400 BANKA KREDILERI

400.10 Genel Fon

400.20 Grev ve Lokavt Fonu

5. ÖZ KAYNAKLAR VE FON DENGESİ

500 SERMAYE

500 10 Başlangıç sermayesi

522 MD.V. YENIDEN DEGERLEME ARTIŞLARI

524 DÖNEM BAŞI FON DENGESİ

524.10 Genel fon dengesi

524.20 Grev ve lokavt fonu dengesi

526 DÖNEM SONU FON DENGESİ

526.10 Genel fon dengesi

526.20 Grev ve lokavt fonu dengesi

549 ÖZEL FONLAR

549.10 Genel fon

549.20 Grev ve lokavt fonu

6. GELİRLER

603 ÜYELİK VE DAYANIŞMA AİDATI

603.10 Genel fon dengesi

603.20 Grev ve lokavt fonu dengesi

604 YENİ ÜYE KABUL ÜCRETI

604.10 Genel fon dengesi

604.20 Grev ve lokavt fonu dengesi

624 HİZMET MALİYETİ (-)

624.10 Genel fon dengesi

624.20 Grev ve lokavt fonu dengesi

633 KİRA GELİRİ

633.10 Genel fon dengesi

633.20 Grev ve lokavt fonu dengesi

634 YAYIN GELİRİ

634.10 Genel fon dengesi

634.20 Grev ve lokavt fonu dengesi

630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

642 FAİZ GELİRLERİ

644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR

645 MENKUL KIYMETLER SATIŞ KÂRI

647 REESKONT FAİZ GELİRİ

649 FAALİYETLE İLGLİİ DİĞER GELİR VE KARLAR

653 KOMİSYON GİDERLERİ

654 KARŞILIK GİDERLERİ

655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI

656 KAMBİYO ZARARLARI

657 REESKONT FAIZ GİDERLERI

660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ

661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ

679 DIGER OLAGANDIŞI GELİR VE KARLAR

692 DÖNEM NET KARI VEVA ZARARI

640 FAIZ GELİRİ

640.10 Genel fon

640.20 Grev ve lokavt fonu

650 BAGIŞ GELİRİ

640.10 Genel fon

640.20 Grev ve lokavt fonu

655 YATIRIM GELİRİ

655.10 Genel fon

655.20 Grev ve lokavt fonu

660.DİĞER GELİRLER

660.10 Genel fon

660.20 Grev ve lokavt fonu

7 GİDERLER

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

740 1 PROGRAM HİZMETLERI

740.10 Genel fon

740.10 001 işçi Ücret ve Giderleri

740.10.002 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

740.10.003 Çeşitli Giderler

740.10.003. 01 Mahalli sendikalara grev yardımı

740.10.003. 02 Toplantı gideri

740.10.003. 03 Ofis Hizmetleri Giderleri

740.10.003. 04 Organizasyon Giderleri

740.10.003. 05 Toplu Pazarlık Giderleri

740.10.003. 06 Şikayet Giderleri

740.10.003. 07 Eğitim Giderleri

740.10.003. 08 Yayın Giderleri

740.10.003. 09 Diğer Giderler

740.10.004 Vergi Resim ve Harçlar

740.10.005 Amortisman ve Tükenme Payları

740.10.006 Finansman Giderleri

740.11 Grev ve lokavt fonu

740.11.001 işçi Ücret ve Giderleri

740.11.002 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

740.11.003 Çeşitli Giderler

740.11.003.01 Mahalli sendikalara grev yardımı

740.11.003.02 Toplantı gideri

740.11.003.03 Ofis Hizmetleri Giderleri

740.11.003.04 Organizasyon Giderleri

740.11.003.05 Toplu Pazarlık Giderleri

740.11.003.06 Şikayet Giderleri

740.11.003.07 Eğitim Giderleri

740.11.003.08 Yayın Giderleri

740.11.003.09 Diğer Giderler

740.12.004 Vergi Resim ve Harçlar

740.12.005 Amortisman ve Tükenme Payları

740.12.006 Finansman Giderleri

740 2 YÖNETIM GİDERLERİ

740 20 Genel fon

740.20.001 işçi Ücret ve Giderleri

740.20.002 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

740.20.003 Çeşitli Giderler

740.20.004 Vergi Resim ve Harçlar

740.20.005 Amortisman ve Tükenme Payları

740.20.006 Finansman Giderleri

740 21 Grev ve lokavt fonu

740.21.001 İşçi Ücret ve Giderleri

740.21.002 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

740.21.003 Çeşitli Giderler

740.21.004 Vergi Resim ve Harçlar

740.21.005 Amortisman ve Tükenme Payları

740.21.006 Finansman Giderleri

KURUMLAR VERGİSİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME:

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesine göre dernek ve vakıflar kurumlar vergisi mükellefleri arasında sayılmazken, aynı maddenin (ç) bendi ile dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler kurumlar vergisi mükellefiyeti kapsamına alınmışlardır. Aynı Kanunun 2 nci maddesinin beşinci fıkrasında, dernek ve vakıflara ait veya bağlı olup faaliyetleri devamlı bulunan ve sermaye şirketleri ile kooperatifler dışında kalan ticari, sınai ve zirai işletmelerin dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri olduğu, aynı maddenin altıncı bendinde de dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmelerin kazanç amacı gütmemelerinin, faaliyetlerinin kanunla verilmiş görevler arasında bulunmasının, tüzel kişiliklerinin olmamasının, bağımsız muhasebelerinin ve kendilerine ayrılmış sermayelerinin veya işyerlerinin bulunmamasının mükellefiyetlerini etkilemeyeceği, mal ve hizmet bedelinin sadece maliyeti karşılayacak kadar olmasının, kar edilmemesi veya kârın kuruluş amaçlarına tahsis edilmesinin bunların iktisadi işletme niteliğini değiştirmeyeceği hükme bağlanmıştır.

1 seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmelerle ilgili (2.4.)bölümünde; iktisadi işletmenin belirlenmesinde iktisadi işletmenin en belirgin özelliğinin bağlılık, devamlılık ve faaliyetin ticari, sınai veya zirai bir mahiyet arz etmesi olduğu diğer bir anlatımla iktisadi işletmenin unsurlarının ticari faaliyetin de temel özelliklerinden olan, bir organizasyona bağlı olarak piyasa ekonomisi içerisinde bedel karşılığı mal alım-satımı, imalatı veya hizmet ifaları gibi faaliyetler olduğu, Kanunun bu gibi halleri tek tek saymak yerine, dernek veya vakıf tarafından piyasa ekonomisi içerisinde icra edilen tüm iktisadi faaliyetleri kapsamına aldığı, satılan mal veya hizmete ait bedelin sadece maliyeti karşılayacak kadar olmasının, kâr edilmemesinin, kârın kuruluş amaçlarına tahsis edilmesinin iktisadi işletme olma vasfını değiştirmeyeceği açıklanmıştır.

Vergi uygulamaları bakımından dernek olarak kabul edilen sendikaların tüzel kişilikleri itibarıyla kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmamaktadır. Ancak, iktisadi işletme oluşturacak şekilde ticari, sınai ve zirai faaliyette bulunulması halinde bu faaliyetleri nedeniyle kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis ettirilecektir.

KATMA DEĞER VERGİSİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME:

Katma Değer Vergisi Kanununun 1. maddesinin 1. fıkrasında; ticari, sınaî, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde Türkiye'de yapılan teslim ve hizmetlerin katma değer vergisine tabi olacağı, 3 fıkrasının (g) bendinde de, genel ve katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyeler ve köyler ile bunların teşkil ettikleri birliklere, üniversitelere, dernek ve vakıflara, her türlü mesleki kuruluşlara ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan veya işletilen müesseseler ile döner sermayeli kuruluşların veya bunlara ait veya tabi diğer müesseselerin ticarî, sınaî, ziraî ve meslekî nitelikteki teslim ve hizmetlerinin katma değer vergisine tabi olduğu hüküm altına alınmıştır.

Aynı maddenin 4. fıkrasında ise, ticari, sınaî, ziraî faaliyet ile serbest meslek faaliyetinin devamlılığı, kapsamı ve niteliği Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre; Gelir Vergisi Kanununda açıklık bulunmadığı hallerde, Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine göre tayin ve tespit edileceği, 5. fıkrasında ise, bu faaliyetlerin kanunların veya resmî makamların gösterdiği gerek üzerine yapılması, bunları yapanların hukukî statü ve kişiliklerinin, işlemlerin mahiyetini değiştirmeyeceği ve vergilendirmeye mani teşkil etmeyeceği hükme bağlanmıştır.

VERGİ USUL KANUNU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRME:

 Vergi Usul Kanununun 153'üncü maddesinde, kurumlar vergisi mükelleflerinin işe başlamayı vergi dairesine bildirmeye mecbur oldukları; 172'nci maddesinde, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmelerin defter tutmaya mecbur oldukları; 176'ncı maddesinde defter tutma bakımından iki sınıfa ayrılmış tüccarlardan I'inci sınıf tüccarların bilanço esasına göre, II' nci sınıf tüccarların ise işletme hesabı esasına göre defter tutacakları; 177'nci maddesinde, her türlü ticaret şirketleri ile kurumlar vergisine tabi olan diğer tüzel kişilerin I'inci sınıfa dahil oldukları hüküm altına alındıktan sonra, 182'nci maddede, bilanço esasında tutulacak defterler sayılmış, 220'nci maddede ise tasdike tabi defterlere ilişkin hükümler yer almıştır.

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

1-Sendika ve Konfederasyonların Denetim Esasları Ve Tutacakları Defterler İle Toplu İş

Sözleşmesi Sicili Hakkında Yönetmelik

2- 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu

3-Gelir İdaresi Başkanlığının Özelgeleri

4-Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi

18.06.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.