Selçuk Gülten
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
selcukgulten2@hotmail.com

Mali Müşavir Hakları

Mali Müşavirlik 3568 sayılı meslek kanunu kapsamında yürütülen bir serbest meslek faaliyetidir. Esasen “defter tutma işi”  olarak algılansa da mükelleflerin vergisel işlemlerinin gerçekleştirilmesine aracılık veya yardım etmenin çok ötesinde mali danışman, vergisel, finansal, yönetsel konularda yol gösterici olma gibi önemli bir fonksiyonu da bulunmaktadır. Muhasebe mesleğinde 3568 sayılı yasa ile gelen düzenlemeler belirli bir hukuksal statü sağlamış, 2008’de yapılan yasa değişikliği ile de günümüzdeki halini almıştır.

Mali müşavirlerin görevlerini sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmeleri için sahip olmaları gereken bazı haklar bulunmaktadır. Görev ve sorumluluklar, hak ve yetkiler mesleki faaliyetlerin icrası noktasında, beklenen kamusal faydanın sağlanabilmesi için de önemlidir. Başka mesleklerle mali müşavirlik mesleği arasındaki kıyaslamaları pek tasvip etmesem de neredeyse bütün barolarda avukat hakları merkezleri bulunmaktadır. Ancak mali müşavir odalarında veya TÜRMOB bünyesinde mali müşavir hakları merkezi veya komisyonu gibi birimler henüz oluşturulmamıştır.

Mali müşavirlerin haklarını korumalarının temelinde haklarını iyi bilmesi yatmaktadır. Hakkını bilmeyen bir mali müşavirin hakkını etkin bir şekilde araması da düşünülemez. Wiley Daniel Rich tarafından 1936 yılında “Mali Müşavirlerin Sorumlulukları ve Hakları” isimli kitapta, mali müşavir hakları detaylı olarak irdelenmiştir. Türkiye’de ise bu alandaki ilk kitap 2019 yılında yayınlanmıştır. SMMM staja başlatma ve SMMM Yeterlilik sınavlarında da SMMM Hakları konusunda bir soruya henüz rastlanmamıştır.

Mali müşavir hakları konusunun önemine istinaden hazırlanan bu çalışmada konunun boyutlarının çok geniş olması nedeniyle uluslararası haklar konusuna değinilememiştir. Kısaca bu çalışma SMMM’lerin Türkiye’deki hakları konusu üzerinde durulmuştur. İleride bu alandaki makale, tez, kitap gibi çalışmaların daha da artacağı ön görülmektedir. Mali Müşavirlere yeşil pasaport hakkı verilmesi gibi talepler son yıllarda artmış olup, mesleki hakların korunmasına ve geliştirilmesine yönelik bir anlayış yeşermeye başlamıştır.

1.HUKUKSAL BOYUTUYLA HAK KAVRAMI

Arapça ’da hukuk teriminin tekili hak olarak ifade edilir. Kişilerin hukuken koruma altında olan menfaatlerine hak adı verilir. Herhangi bir kişiye hukukun tanıdığı yetkiler, hareket alanları, özgürlükler, menfaatler hak kavramı kapsamındadır. Böylece haklar korunarak adalet sağlanır, doğru ve saygıya dayalı hukuk düzeni tesis edilmiş olur. Mesleki haklar ise herhangi bir mesleğin gereği olarak o mesleği icra edenlerin korunması gereken menfaat, yetki ve hareket alanlarıdır. Ameliyat yapma hakkı cerraha, diş çekme hakkı Diş hekimine, mahkemede müvekkili savunma hakkı avukata aittir. Bir mesleği icra etme yetkisinden kaynaklanan haklara mesleki haklar denilebilir. Bu hakların korunması o mesleği ifa edenlerin görevlerini sağlıklı bir şekilde yerine getirmelerine imkan sağlayarak, meslekten beklenen kamusal faydanın gerçekleşmesine olanak verir.

Muhasebe mesleğini icra eden Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin meslekleri dolayısıyla sahip olması gereken haklar önemlidir. Muhasebe mesleği kamusal faydası yüksek olan meslekler arasında yer almaktadır. Bu nedenle mesleki hakların tanımlanması, mesleki sorumluluk ve yetkilerinde net olarak belirlenmesini sağlayacaktır. Örneğin Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin mesleki faaliyetleri nedeniyle müşterilerinden ücret talep etme hakkı bulunmaktadır. Mali müşavirlere ücret verilmeksizin iş yaptırılması, yeni bir beyanname verilmeye zorlanması, daha önce olmayan bir bildirimin ücretsiz hazırlanmasının beklenmesi, mesleki hakların erozyona uğraması sonucunu meydana getirecektir.

2.MALİ MÜŞAVİR HAKLARI

Mali müşavir haklarının temelinde hukuksal koruma yatmaktadır. Yasal mevzuata uygun olarak tanınan haklar mali müşavirler tarafından kullanılabilir. Bu durumda önce anayasa, sonra 3568 sayılı yasa mali müşavir haklarının temel dayanağını oluşturur. Ardından müşteri ile yapılan sözleşme mali müşavir haklarının bir kaynağıdır. Türk Ticaret Kanunu, Vergi Usul Kanunu gibi bazı kanunlarda da mali müşavir haklarının izlerini bulmak mümkündür. Mali müşavir haklarının kaynaklarını şu şekilde sıralayabiliriz:

1-Anayasa

2-3568 Sayılı Meslek Kanunu

3-213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

4-Türk Ticaret Kanunu

5-İlgili Diğer Kanunlar ve Kanun Hükmünde Kararnameler

6-Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri

7-Yargı Kararları

8-Yönetmelikler, Sirküler, Kılavuz gibi düzenlemeler

9-TÜRMOB Mesleki Karar ve Düzenlemeleri

10-Mesleki Hizmet Sözleşmesi/Ücret Sözleşmesi

Mali müşavir haklarının kaynaklarının geniş olması, hakların geniş düzenlendiği anlamına gelmemektedir. Anayasa’da mali müşavir hakları örtük olarak düzenlenmiştir. Mali Müşavir haklarının en net görülmesi beklenen 3568 Sayılı Meslek kanunu içerisinde bile haklar net olarak belirlenmemektedir. 3568 sayılı kanun mesleki yetkileri ve mesleki yasakları düzenleme eğiliminde olduğundan hakları net olarak düzenleyememiştir. Ancak mesleki hakların kaynakları içerisinde en çok hakkın tespit edilebildiği kaynak olarak meslek yasasının özel bir önemi bulunmaktadır.

2.1.Anayasa’dan Kaynaklanan Haklar

Anayasa bir ülkede bulunan hukuksal normlar hiyerarşisinde en üst noktayı temsil etmektedir. Anayasa’mızda doğrudan bir mali müşavir hakkı tanımlanmasa da dolaylı pek çok hak tanımlanmıştır. Bunlar;

1. Yaşama hakkı

2. Kişi dokunulmazlığı

3. Kişi hürriyeti ve güvenliği

4. Özel hayatın gizliliği ve korunması

5. Yerleşme ve seyahat hürriyeti

6. Din ve vicdan hürriyeti.

7. Düşünce ve kanaat hürriyeti

8. Bilim ve sanat hürriyeti

9. Basın ve yayınla ilgili hürriyetler

10. Toplantı hak ve hürriyeti

11. Mülkiyet hakkı

12. Hak arama hürriyeti.

13. Temel hak ve hürriyetlerin korunması

14. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi

15. Çalışma ile ilgili haklar

16. Toplu iş sözleşmesi  grev hakkı ve lokavt

17. Ücrette adalet sağlanması

18. Sağlık  çevre ve konut hakkı

19. Gençliğin korunması ve spor hakkı

20. Sosyal güvenlik hakları

21. Meslek Örgütlerine Üyelik

Kuşkusuz anayasal haklar daha da genişletilebilir. Mali müşavirlik mesleği ile yakından ilgili hakları yukarıdaki listede yer almaktadır.

2.2.3568 Sayılı Meslek Yasasından Kaynaklanan Haklar

Muhasebe meslek mensuplarına yönelik hakların en yoğun tanımlandığı yasadır. Bu kanunda tanımlı mali müşavir haklarının başlıcaları şunlardır:

1.Muhasebe Hizmetlerinde Tekel Hakkı (kanunda 2’nci madde)

2.Mesleki Unvan Kullanma Hakkı (kanunun 1 ve 3’üncü maddeleri)

3.Mesleğe Giriş Hakları (kanunun 4,5,6, ve 7’nci maddeleri)

4.Yurtdışında Mesleği İcra Hakkı (kanunda 8’inci madde)

5.Mesleki Odalara Üye Olma Hakkı (Kanunda 14 ve müteakip maddeler)

6.Mesleki Örgütlerde Seçme ve Seçilme Hakkı

7.Mesleki Sırları İfşa Etmeme Hakkı (Kanunda 43’üncü madde)

8.Mesleki Eğitimlere Katılma Hakkı (Kanunda 44’üncü madde)

9.Mesleki Ortaklık veya Şirket Kurma Hakkı (Kanunda 45’inci madde)

10.Kartvizit ve Tabela Kullanma Hakkı (Kanunda 45’inci madde)

11.Ücret Talep Etme Hakkı (Kanunda 46’ncı madde)

12.Mesleki Konularda Kendini Savunma Hakkı (Kanunda 48’inci madde)

13.Haksız Rekabetin Engellenmesi Hakkı

Mali müşavirlere yönelik mesleki hakların en yoğun tanımlandığı yasa olması nedeniyle 3568 sayılı kanun önemlidir. Beyanname gönderme ve defter tutma konularında “Mali Müşavir onayı olmaksızın hiçbir beyanname gönderilemez ve defter tutma hizmeti verilemez” şeklinde net bir tanımlama yapılmaması önemli bir eksikliktir. Haksız unvan kullanımının tespiti halinde Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusu yapılır gibi hükümleri olsa da mesleki hakların korunması yolları net olarak belirlenmemiştir.

2.3. Vergi Usul Kanunu’ndan Kaynaklanan Haklar

Mali müşavirlerin en çok ilgilendiği vergi kanunları arasında yer alan VUK kapsamında mali müşavirlere geniş haklar verilmemiştir. Verilen haklar şunlardır:

1.Mücbir Sebep Hakkı

2.Mali Tatil Hakkı

3.Uzlaşmaya Katılma ve Mükellefi Temsil Hakkı

4.Muvafakatname ile E-Defter Gönderebilme Hakkı

Vergi Usul Kanunu kapsamında düzenlenmesi gereken haklardan birisi de sözleşme ile hizmet verilen mükellefin dosyasına erişim sağlama, mükellef hakkında yazılı veya sözlü bilgi isteme hakkı olmalıdır. Hata düzeltme noktasında “İlgili Mali Müşavirin Hatayı Görmesi İle” yasal düzenlenmesi yapılmalı, işlemler hızlandırılabilmelidir.

3.SONUÇ

Mali müşavirlerin haklarını bilmesinin mesleki hakların gelişimi ve korunması noktasında çok önemli olduğunu ifade edebiliriz. Bu hakların talep edilebilmesi, savunulabilmesi için bu alanda kitap, makale, tez, sempozyum, panel, seminer gibi çalışmaların arttırılması gerekmektedir.

Odaların ve TÜRMOB’un birinci görevi arasında yer aldığından mesleki hakların korunması, tanımlanması, gelişimi noktasında “Mali Müşavir Hakları Merkezi”, “Mali Müşavir Hakları Komisyonu” gibi oluşumların meydana getirilmesi gerekmektedir. 3568 sayılı yasa yürürlüğe girdiği tarihten itibaren mesleki sorunlara daha çok odaklanıldığı görülmektedir. Mesleki sorunların tespiti ve çözüm önerileri kadar mesleki hakların tespiti ve geliştirilmesi de önemlidir.

29.07.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.