Selçuk Gülten
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
selcukgulten2@hotmail.com

TFRS, BOBİ FRS ve KÜMİ FRS Mali Tabloları-1

İşletmelerin mali işlemleri günlük olarak ilgili mevzuata göre, kağıt veya elektronik defterlere kayıtlanmaktadır. Bu kayıtlar pek çok finansal bilgiyi içermektedir. Bu bilgilerin belirli dönemlerde özetlenerek önceden belirlenmiş formatlarda sunulmasıyla “mali tablolar” elde edilmektedir. Bu mali tablolar, işletmelerin kağıt veya elektronik defterlere kayıtladığı bilgi yığınları içerisinden anlamlı, özet bilgileri finansal tablo kullanıcılarına sunmaktadır. Kısaca mali tablo, temsil ettiği işletmeye ait mali verilerin bir özetidir. Mali tabloların birinci işlevinin özet, anlamlı, açık ve anlaşılır, doğru bilgi sağlamak olduğu ifade edilebilir. Türkiye’de uygulanan finansal raporlama çerçeveleri son yıllarda hızlı bir şekilde çeşitlendi. Bu çeşitlilik uygulamada bazı karışıklıklara yol açsa da aslında muhasebenin bilgi üretme ve sunma fonksiyonunu geliştirmiştir.

Finansal raporlama çerçeveleri olarak da adlandırılan ülkemizde hazırlanacak mali tablo belirleyici kurallar manzumeleri şunlardır:

a) MSUGT (Tekdüzen Hesap Planına göre)

b) Tam Set TFRS (Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına Göre)

c) BOBİ FRS (Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standartlarına Göre)

d) KÜMİ FRS (Küçük ve Mikro İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standartlarına Göre)

Yukarıda belirtilen standartlar ve kurallar manzumeleri kendilerince mali tablo formatları da yayınlamaktadır. Pek çok mali tablo formatı ve standartlar olması uygulamada karışıklıklara ve çeşitli dönüşüm problemlerine yol açabilmektedir.  Bu kadar çok mali tablo formatı, hesap planı gibi farklılıklar oluşturmak yerine tüm ülkede geçerli tek bir sistem geliştirilmesi çok daha sağlıklı bir yapıyı ortaya çıkarabilir. Ayrıca tek bir formattaki mali tabloları öğrenmek, yorumlamak ve analiz etmek çok daha kolay olacaktır. Türkiye’deki sistem mali tablolar üzerinde farklı standartların etkili olması sonucunu getirmektedir. Bu yayınlanan mali tabloların mali analizleri de önem arz etmektedir. Çünkü her bir standardın içeriğinin mali tablolar üzerindeki yansıması, getirdiği bakış açısı da mali analizi gerçekleştirecek kişi tarafından bilinmelidir.

1.MSUGT MALİ TABLOLARI

Tekdüzen muhasebe sistemi, 1993 yılında isteğe bağlı, 01.01.1994 yılından itibaren zorunlu olarak uygulanmıştır. 26.12.1992 tarih ve 21447 sayılı mükerrer resmi gazetede “1 Nolu Muhasebe Uygulama Genel Tebliği” ile sistem detayları açıklanmıştır. Tekdüzen hesap planına uygun mali tablolar aşağıdaki tabloları içerir:

1. Bilanço

2. Gelir Tablosu

3. Satışların Maliyeti Tablosu

4. Fon Akım Tabloları

5. Nakit Akım Tablosu

6. Kâr Dağıtım Tablosu

7. Öz Kaynaklar Değişim Tablosu

Bu tablolardan, bilanço ve gelir tablosu dipnotları ve ekleri ile temel mali tabloları, diğerleri ise ek mali tabloları oluşturur. Uygulamada bilanço ve gelir tablosu muhasebe meslek mensupları tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak kurumlar vergisi beyannamesi doldurulurken uyarı verdiği için kar dağıtım tablosu haricindeki ek mali tablolar çok hazırlanmamaktadır.

2.TFRS MALİ TABLOLARI

Uluslararası muhasebe standartlarına uyum sağlamak, oluşturulan mali tabloların yurtdışında kullanımını ve anlaşılmasını sağlamak bir hedeftir. Ülkemizde 1981 yılında 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile SPK kurulmuştur. Borsa da şirketlerin hisselerinin işlem görmesiyle beraber mali tabloların uluslararası kullanımlarda kolay anlaşılabilmesi daha da önem kazanmıştır. SPK kapsamında Muhasebe Standartları Dairesi Başkanlığı da kurulmuştur. Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar gibi tebliğler ile uluslararası muhasebe standartlarında yer alan ilkeler SPK aracılığıyla ülkemizde yaygınlaştırılmak istenmiştir.

9 Şubat 1994 tarihinde Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB) tarafından “Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu (TMUDESK) kurulmuştur. TMUDESK 1 Ocak 1997 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 11 adet standart üzerindeki çalışmalarını ilk etapta tamamlamıştır. 1 Ocak 2000 Tarihinde yürürlüğe girmek üzere başka standartlar da çalışılmıştır. Nihayetinde TMUDESK tarafından 15 adet standart oluşturulmuştur.

02.11.2011 tarih ve 28103 sayılı resmi gazetede yayımlanan “660 Sayılı KAMU GÖZETİMİ, MUHASEBE VE DENETİM STANDARTLARI KURUMUNUN TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME” ile Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) kurulmuştur. Bu kurul aracılığıyla standartların tek elden yayınlanması, denetime ilişkin çok başlı ve dağınık yapının ortadan kaldırılması amaçlanmıştır. Türkiye Muhasebe Standartları / Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TMS/TFRS) 2011 yılından başlayarak, her yıl üzerinde değişiklikler de yapılarak KGK tarafından yayınlanmakta ve kurumun web sitesinde de ilan edilmektedir. Örneğin 2024 yılı ile ilgili olarak “TFRS 2024 Seti (Kırmızı Kitap), 31 Aralık 2023 itibarıyla KGK tarafından onaylanan Standartların tamamını içermekte olup, 1 Ocak 2024 itibarıyla henüz yürürlüğe girmemiş değişiklikler de Standart setinde yer almaktadır. Söz konusu değişiklikler sette yer alan ilgili Standartlara kırmızı olarak işaretlenmiş bulunmaktadır” şeklinde sitesinde açıklama yer almaktadır.

Türkiye Finansal Raporlama Standartları kapsamında sunulması gereken mali tablolar şu şekildedir:

1-TFRS Finansal Durum Tablosu

2-TFRS Kar veya Zarar ve Kapsamlı Gelir Tablosu

3-TFRS Nakit Akış Tablosu

4-TFRS Özkaynak Değişim Tablosu

5-TFRS Dipnotları

Tam set TFRS denilmesi esasen 4 adet tablo ve dipnotların beraber sunulmasının gerekliliğinden kaynaklanmaktadır. MSGUT kapsamında belirlenen limitler aşılmıyorsa sadece Bilanço, Gelir Tablosu ve dipnotlarının sunulması yeterlidir.

3.BOBİ FRS MALİ TABLOLARI

02.11.2011 tarih ve 28103 sayılı resmi gazetede Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) kurulmuştur. Kurul TFRS’leri yayınlasa da uygulamada MSGUT kapsamında hazırlanan mali tabloların ve kuralların çok yaygın olarak kullanılması çeşitli sorunlara yol açmıştır. İşletmelerin mali tabloları tam set TFRS kapsamında sunmakta zorlanmaları, standartları daha sade, seçenekleri azaltılmış, daha belirgin hale getirme ihtiyacı ortaya çıkmıştır.  29/07/2017 tarih ve 30138 sayılı resmi gazetede “Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı (BOBİ FRS) Hakkında Tebliğ (SIRA NO: 56)” yayınlanmıştır.

BOBİ FRS kapsamında hazırlanacak mali tablolara ilişkin hükümler bu modüller aracılığı ile kapsamlı bir şekilde açıklanmıştır. BOBİ FRS Modül 1 incelendiğinde BOBİ FRS kapsamında sunulması gereken mali tablolar görülmektedir. Bunlar;

1- BOBİ FRS Finansal Durum Tablosu

2- BOBİ FRS Kâr veya Zarar Tablosu

3- BOBİ FRS Özkaynak Değişim Tablosu

4- BOBİ FRS Nakit Akış Tablosu

5- BOBİ FRS Dipnotlar

İlk bakışta tam set TFRS mali tablolarına benzese bile BOBİ FRS’de “Kar veya Zarar Tablosu” ismi ile mali tabloların içerikleri TFRS’den farklılıklar göstermektedir. Bu tabloların farklılıkları ve bu farklılıkların mali analizlere etkileri daha sonra ele alınacaktır. 01.01.2018 tarihinden günümüze BOBİ FRS kapsamında mali tablolar hazırlanmaktadır.

4.KÜMİ FRS MALİ TABLOLARI

BOBİ FRS uygulaması kapsamında hazırlanan mali tablolar, bağımsız denetim şirketleri veya bağımsız denetçiler tarafından çoğunlukla oluşturulmaktadır. Normalde denetlenen işletmenin hazırlaması gereken BOBİ FRS mali tabloları, işletmeler tarafından çoğunlukla hazırlanamamaktadır. Bunun temel nedeni MSGUT mali tablolarının Türkiye’de yaygın olarak kullanılmasıdır. MSGUT kapsamında hazırlanan mali tabloların BOBİ FRS’ye dönüştürülmesi sırasında ortaya çıkan sorunlar, TFRS, BOBİ FRS, MSGUT gibi sistemlere göre değişik mali tabloların hazırlanması, mali tablo hazırlanmasında karışıklıklara yol açmaktadır.

12 Temmuz 2019’de Küçük ve Mikro İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı (KÜMİ FRS) Taslağı KGK tarafından web sitesinde yayınlanmıştır. Küçük ve Mikro İşletmeler için Finansal Raporlama Standardı (KÜMİ FRS) 2022 Sürümü hakkında Kurul Kararı 16/01/2023 tarihli ve 32075 mükerrer sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanmıştır. KÜMİ FRS ile uluslararası muhasebe standartlarına uygun mali tabloların Türkiye’de sunulabilmesi hedeflenmektedir.

KÜMİ FRS Finansal Tabloların Sunulması başlıklı 2’nci bölümünde mali tablolar için şu hüküm yer almaktadır. Finansal tablolar asgari olarak aşağıdakilerden oluşur:

1-KÜMİ FRS Finansal Durum Tablosu,

2-KÜMİ FRS Kâr veya Zarar Tablosu

3-KÜMİ FRS Dipnotlar.

TFRS ve BOBİ FRS mali tablolar seti beş unsurdan oluşurken KÜMİ FRS’de sadece üç adet unsur yer almaktadır. Nakit Akım Tablosu ve Özkaynaklar Değişim tablosunun KÜMİ FRS kapsamında sunulması gerekmemektedir. MSGUT kapsamında sunulan temel mali tablolar Bilanço, Gelir Tablosu ve dipnotlardan oluşmaktadır. Benzer şekilde KÜMİ FRS kapsamında Finansal Durum Tablosu, Kar veya Zarar Tablosu ve dipnotlar mali tablo seti olarak sunulacaktır.

5.FRS’LERE UYGUN HESAP PLANI

KGK, finansal raporlama standartlarına uyumu arttırmak, uygulamada uzun süredir hakim olan ve başarıyla etkisini gösteren MSGUT (Tekdüzen Hesap Planı) kapsamında öncelikle bir hesap planı taslağı hazırlanmıştır. Kamuoyundan gelen görüş ve önerilere göre bu taslak birkaç kez revize edilmiştir. Bu hesap planını bütün meslektaşlarımızın incelemesinde fayda bulunmaktadır. Öncelikle vergi odaklı bakış açısı yerine daha fazla bilgi sunmayı hedefleyen bir yaklaşım benimsenmiştir. Örneğin tekdüzen hesap planında yer alan bir nevi torba hesap gibi kullanılan 102 Bankalar hesabı, FRS’lere uygun hesap planında şu şekilde bölümlenmektedir.

102 Bankalar

108 Banka Mevduatı Limit Kullanımları (-)

115 Bankalardaki Vadeli Mevduat

116 Kullanımı Kısıtlı Banka Bakiyeleri

205 Bankalardaki Vadeli Mevduat

206 Kullanımı Kısıtlanmış Banka Kalanları

Yeni hesap planında bankalar vadeli vadesiz, blokeli veya kullanımı kısıtlanmış şeklinde detaylı bir şekilde ayrıştırılarak çok daha fazla bilgi sunulmaktadır.

6.SONUÇ

Türkiye birden çok ve karmaşık bir finansal raporlama sistemi yerine detaylı ve tek bir sisteme geçmelidir. 1993 yılında isteğe bağlı 1994 yılında ise zorunlu olarak uygulanan MSUGT veya bilenen adıyla tekdüzen hesap planı eskimiştir. Modern çağın ihtiyaçlarına ve uluslararası muhasebe standartlarına uygun yeni bir sisteme geçilmesi gerekmektedir.

Her meslektaşımızın bir mali tabloyu gördüğünde TFRS, BOBİ FRS veya KÜMİ FRS içeriklerine hakim bir şekilde yorum yapabilmesi faydalı olacaktır. Bu makalemizde genel bir çerçeve verilmesi hedeflenmiştir. Yeni bir raporlama sistemine uyum sağlamak, doğal olarak vakit alacaktır. Üstelik tekdüzen hesap planını başarıyla uygulanmış, uygulamada sorunlar çözümlenerek belirli bir işleyiş düzeni sağlanmıştır. Yeni hesap planına uyum sağlamak elbette kolay olmayacaktır. Günümüzde bilgisayarlar, yazılımlar ve yapay zeka araçları ile muhasebe işlemleri yürütüldüğünden çeşitli güncellemeler yapılması gerekecektir. Bu güçlüklerine rağmen daha sağlıklı, daha çok bilgi sağlayan, karşılaştırılabilir, gerçeğe uygun mali tablolar sunulabilecektir.

TFRS, BOBİ FRS ve KÜMİ FRS mali tabloları birbirlerine benzemekle beraber önemli farklılıklar da göstermektedir. MSUGT kapsamındaki mali tablolar ise günümüzde yaygın olarak hazırlanmaktadır. Bağımsız denetime tabi firmalarda MSUGT kapsamında hazırlanan bilanço ve gelir tablosunun diğer formatlara dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu dönüşüm işlemleri de çeşitli hatalara yol açabilmektedir. Oysa uygulamada ortaya çıkan bu karmaşık yapıdan kurtularak, ihtiyaca daha uygun tek bir sistem, yeni bir hesap planı benimsenebilir.

13.06.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.