Necdet Doğruç
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
necdetdogruc@gmail.com

Değersiz Alacakların Vergi Kanunları Açısından Değerlendirilmesi ve Muhasebe Kayıtları

 VUK 322 MADDE

 VUK 323 MADDE

 GVK 40/1 MADDE 

 KDVK  29/4 MADDE

 KDVUGT III/C.1 TEBLİĞ

 ÖZELGELER

  22.12.2020 11395140-105-VUK 1-24954-E954387( Tarafımdan talep edilmiştir.)

  03.06.2021 26468226-125-özg-4-2020-30096

  09.06.2021 E-27575268-105-322-2021-23-181650

  28.07.2021 84974990-130-KDV5.29.2019.27-225891

  07.11.2022 84098128-125-8-2020/21-585746

  07.11.2022 E-93181689-105-16107

  21.10.2022 62030549-125-8-2019/493-1218333

 Madde 322 Değersiz Alacaklar

Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkan kalmıyan alacaklar değersiz alacaktır.Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zarara geçirilerek yok edilirler.

İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin bu madde hükmüne giren değersiz alacakları, gider kaydedilmek suretiyle yok edilirler.

Madde 323 Şüpheli Alacaklar

(Değişik: 30/12/1980 - 2365/55 md.) Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla

. (Değişik: 1/5/1981 - 2455/3 md.) Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;

2. Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan (7338 sayılı kanunun 35 inci maddesiyle değişen ibare; Yürürlük: 26.10.2021)ve 3.000 (577 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2025'den itibaren 20.000 -TL)  Türk lirasını aşmayan(*) alacaklar;Şüpheli alacak sayılır.

Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir.

Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında gösterilir. Teminatlı alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalan miktara inhisar eder.

Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil edildikleri dönemde kar-zarar hesabına intikal ettirilir.

(7338 sayılı kanunun 35 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 26.10.2021)İşletme hesabı esasında defter tutan mükellefler, yukarıdaki fıkralar kapsamında tespit edilen şüpheli alacaklarını defterlerinin gider kısmına ve bunlardan sonradan tahsil edilen miktarları ise tahsil edildikleri dönemde defterlerinin gelir kısmına, hangi alacaklara ait olduğunu gösterecek şekilde, kaydederler.

GVK40/1 Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel    giderler

KDVK 29/4

Madde 29 Vergi İndirimi

4. Vergi Usul Kanununun 322 nci maddesine göre değersiz hale gelen alacaklara ilişkin hesaplanan ve beyan edilen katma değer vergisi, alacağın zarar yazıldığı vergilendirme döneminde indirim konusu yapılabilir (Şu kadar ki Vergi Usul Kanununun 323 üncü maddesine göre karşılık ayrılmak suretiyle gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınan katma değer vergisinin bu fıkra kapsamında indirim konusu yapılabilmesi için gelir veya

Kurumlar vergisi matrahının tespitinde gelir olarak dikkate alınması şarttır.)[7]

KDVUGTEBLİĞİ III/C.1

Buna göre, 1/1/2019 tarihinden itibaren, 213 sayılı Kanunun 322 nci maddesine göre değersiz hale gelen alacaklara ilişkin hesaplanan ve beyan edilen KDV’nin indirim konusu yapılması mümkündür. 213 sayılı Kanunun 323 üncü maddesine göre karşılık ayrılmak suretiyle gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınan KDV’nin bu fıkra kapsamında indirim konusu yapılabilmesi için gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gelir olarak dikkate alınması şarttır.

Değersiz alacağın kabulü (özelgeden )

1-Kazai hüküm

2-Kanaat verici   bir vesika ile  tevsik edilmesi gerekir.

1-Kazai Hüküm:alacağın  tahsili için  kanun yollarına başvurulmuş olması,icra takibinin yapılmış bulunması,bu müracattlar ve takipler  sonunda  alacağın  ödenmeyeceğine  hakim tarafından  hükmedilmiş olması

2-Kanaat verici  vesika : ödemeyi imkansız  hale getirmiş  hal ve sebepler sonucu ortaya çıkmış belgeler

 Borçlunun herhangi bir mal varlığı bırakmadan ölümü veya 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 32 ve izleyen maddelerine göre mahkemelerce borçlu hakkında verilen gaiplik kararı ve mirasçılarından mirası reddettiklerine dair sulh hukuk mahkemelerince verilmiş bulunan mirası red kararı,

- Borçlu aleyhine alacaklı tarafından açılan davayı borçlunun kazandığına dair mahkeme kararı,

- Mahkeme huzurunda alacaktan vazgeçildiğine ilişkin olarak düzenlenmiş belgeler,

- Alacaktan vazgeçildiğine dair konkordato anlaşması,

- Borçlunun dolandırıcılıktan mahkûm olması ve herhangi bir mal varlığı bulunmadığını belgeleyen resmi evrak,

- Borçlunun adresinin saptanamaması nedeniyle icra takibat dosyasının kaldırıldığını ve yasal süresi içerisinde yenileme talebinde de bulunulmadığını gösteren icra memurluğu yazısı,

- Gerek doğuşu gerekse vazgeçilmesi bakımından belli ve inandırıcı sebepleri olmak şartıyla alacaktan vazgeçildiğini gösteren anlaşmalar (Alacaklının tek taraflı irade beyanı ile alınmasından vazgeçilen alacakların, değersiz alacak olarak zarar kaydı mümkün değildir.),

- Ticaret mahkemesince borçlu hakkında verilmiş ve ilgili masa tarafından tasfiyeye tabi tutulmuş bulunan iflas kararına ilişkin belgeler

örnek olarak sayılabilir.

Yukarıda yapılan açıklamalardan  sonra  örnek uygulamalara  geçebiliriz.

ÖRNEK UYGULAMALAR

ÖRNEK -1  

ŞÜPHELİ ALACAKLARIN DEĞERSİZ ALACAĞA DÖNÜŞMESİ

AY A.Ş Tİ  B LTD ŞTİ ‘ne  1.000.000 TL+%20 KDV 200.000 TL Toplam 1.200.000 TL31.01.2025 tarihinde  mal satışı gerçekleştirmiştir.

B firması  AY A.Ş ‘ne 400.000 TL31.01.2025 tarihinde  bankadan ödeme gerçekleştirmiştir. B firması geriye kalan 800.000 TL ödememiş ve bunun üzerine  AY A:Ş 30.06.2025 tarihinde   gerekli kanuni yollara başvurmuştur. ( Dava veya icra safhası)  30.11.2025 tarihinde mahkeme borcun ödenemeyeceği kararı vermiştir.(1-Kazai Hüküm:alacağın  tahsili için  kanun yollarına başvurulmuşolması,icra takibinin yapılmış bulunması,bu müracaatlar ve takipler  sonunda  alacağın  ödenmeyeceğine  hakim tarafından  hükmedilmiş olması)

—-----------------------------------------------------31.01.2025—--------------------------------------------------------

120  ALICILAR             1.200.000 TL

                                                  600 YURT İÇİ  SATIŞLAR    1.000.000 TL

                                                  391 HESAPLANAN KDV         200.000 TL

Mal sat

—------------------------------------------------------31.01.2025—-------------------------------------

102 BANKALAR       400.000 TL

                                                             120 ALICILAR        400.000 TL

müşterinin ödemesi

—------------------------------------------------------/—--------------------------------------------------

 (Dava veya icra safhası )

—-------------------------------------------------30.06.2025—---------------------------------------------

128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR                 800.000 TL

                                                        120 ALICILAR        800.000 TL

—-----------------------------------------------30.06.2025—-------------------------------------------

654 KARŞILIK GİDERLERİ    800.000 TL

                                                 129  ŞÜPHELİ  TİCARİ ALACAK KARŞILIĞI    800.000 TL

VUK 323 maddeye gider kaydı

—------------------------------------------------/—-------------------------------------------------

VUK 323 ve KDVK 29/4 maddesine göre

Değersiz Alacak  :800.000 TL KDV dahil tutar içindeki KDV tutarı bulunacak

800.000x%20/120=133.333 TLKDV

  VUK 323 ve KDVK 29/4 maddesine göre

—------------------------------------------30.11.2025—----------------------------------------------------

  191 İNDİRİLECEK KDV   133.333 TL

                                                    128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR          133.333 TL

KDVK 29/4 Maddesine göre  zarar yazılan kdv nin indirilmesi

—-----------------------------------------30.11.2025—-----------------------------------------------------

 129  ŞÜPHELİ  TİCARİ ALACAK KARŞILIĞI  133.333 TL

                                             644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 133.333 TL

KDVK 29/4 Maddesine göre kdv nin gelir yazılması  

—---------------------------------------30.11.2025—--------------------------------------------------      

    129  ŞÜPHELİ  TİCARİ ALACAK KARŞILIĞI  666.667 TL

                                                       128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR    666.667 TL 

VUK 322 Değersiz alacak kaydı

—-------------------------------------------------/—-------------------------------------------------------------

Değersiz alacak maddesinde : daha evvel giderleştiği için  128 ve 129 hesap ters kayıtla kapatılır.  

Örnek 2-  

ŞİRKETİN KAMUDAN ALACAĞINA İSKONTO UYGULANMASI  SONUCU  TAHSİL EDİLEMEYEN  ALACAĞIN DEĞERSİZ ALACAK OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

 Y Şirketi  A Kamu Hastanesine  kdv dahil 1.000.000 TL mal satışı gerçekleştirmiştir. Alacak tutarına  %25 iskonto uygulanmak üzere 220.000 TL feragat edilmiş ve 780.000 TL tahsil edilmiştir. KDV oranı %10’dur.

220.000 TLx10/110  =20.000 TL

220.000-20.000 =200.000TL

KDVUGTEBLİĞİ III/C.1

Buna göre, 1/1/2019 tarihinden itibaren, 213 sayılı Kanunun 322 nci maddesine göre değersiz hale gelen alacaklara ilişkin hesaplanan ve beyan edilen KDV’nin indirim konusu yapılması mümkündür.

—----------------------------------------------------------/—------------------------------------------------------

689 DİĞER  OLAĞAN DIŞI GİD VE ZARARLAR   200.000 TL

191 İNDİRİLECEK KDV                                             20.000 TL

                                                                120 ALICILAR                   220.000 TL                               

 Feragat edilen tutar işlemi

—------------------------------------------------------/—---------------------------------------------------

  ÖRNEK -3

  YURT DIŞINDAKİ  MUKİM MÜFLİS ŞİRKETTEN TAHSİL EDİLEMEYEN ALACAKLARIN DEĞERSİZ ALACAK OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

B  Şirketi yurt dışındaki Y firmasına  1.000.000 TL tutarı döviz karşılığı ihracat gerçekleştirmiştir.

Şirket 500.000 TL tutarı tahsil etmiş geriye kalan 500.000 TL tutarı tahsil edememiştir.Ve bunun üzerine  ihracat yapılan firmanın mukim olduğu  ülkenin  mahkemelerinde  dava  açmiştir.

ve mahkeme  borcun ödenmeyeceğine dair  karar vermiştir

.Mukim ülke yargı mercilerince verilmiş  karara istinaden  tahsil edilemeyen  alacak  değersiz olarak  kabulü için  Türkiye’de  Asliye Mahkemelerinde  tenfiz dava açılması ve bu mahkemelerde   yabancı mahkeme kararının  tanınması gerekmek olup Asliye Mahkemesince  tanıma kararının verildiği yılda değersiz hale  geleceğinden  tanıma kararının  verildiği yılda alacak gider yazılır.(21.10.2022 tarihli özelge)

—-------------------------------------------------/—---------------------------------------------

128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR                 500.000 TL

                                                        120 ALICILAR        500.000 TL

—-----------------------------------------------/—-------------------------------------------

654 KARŞILIK GİDERLERİ    500.000 TL

                                                 129  ŞÜPHELİ  TİCARİ ALACAK KARŞILIĞI    500.000 TL

VUK 323 maddeye gider kaydı

—------------------------------------------------/—-------------------------------------------------

129  ŞÜPHELİ  TİCARİ ALACAK KARŞILIĞI    500.000 TL

                                          128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR                 500.000 TL

VUK 322 maddesi gereği  değersiz alacak kaydı

—-----------------------------------------------/—-------------------------------------------------------

24.09.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.