Musa Çakır
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi (KURGAN) Nedir? Nasıl Önlem Almamız Gerekir?

Son bir hafta on içinde mükelleflere vergi denetim kurulu tarafından gönderilmeye başlanan genel yazı tebligatlarının yeni adı Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi kısaca Kurgan’ dan bahsedeceğim.

Vergi kayıplarını önlemek, sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanmayı azaltmak ve para takibini kayıt altında tutabilmek için yapay zeka destekli kurulan ve sistemin adıdır Kurgan. Burada Hazine ve Maliye Bakanlığı mükellefe işlemlerini doğru beyan et, şeffaf ol, sürekli gözetimim altındasın diyor. 

1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 228. Maddesine istinaden mükellefler üzerinde risk analizi yapmak, bilgi, belge toplamak, görev ve yetkisi vergi denetim kurulu başkanlığına verilmiştir.  Bu yetki ile sistem, mükelleflerin tüm mal ve hizmetlerine ait alış ve satış işlemleri anlık olarak taranmakta, çok sayıda kriter ve veri kaynağından toplanan bilgiler üzerinden bu işlemlerin risk puanları hesaplanmakta ve denetim çalışmalarına dahil edilebilmektedir. Kurgan, mükelleflerin iade faturası düzenlemesi, kayıt düzeltme, beyanname düzeltmesi gibi gerçekleştirmiş oldukları işlemleri verileri karşılaştırarak analiz etmekte ve farklılıkları kısa sürede bulabilmektedir.

1 Ekim 2025 tarihi artık milat olarak kabul edilecek ve sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgeyi bilmeden kullandım savunması kabul görmeyecektir. Bu tarz durumların tespitinde ciddi ceza-i müeyyideler olacaktır.

Riskli Mükellef Sayılma Durumları

• En başta sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanıldığı tespit edildiğinde firma riskli mükellef kapsamında yer alır.
• Tutarsız beyanlarda bulunmakta riskli mükellef sayılmamıza neden olur. Örnek vermek gerekirse KDV iadesi talebinde bulunup, fiili mal teslimi yapılmamış olması veya gelir tablosu ile KDV beyannamesi arasında tutarsızlıklar.
• Mal ve stok durumumuzda ki tutarsızlıklar da riskli mükellef kategorine girilmesine neden olur. Örnek vermek gerekirse de; teslim edildiğini iddia malın hâlâ sevk edilmemiş olması, stokta olmayan mal çıkışları veya aynı malların birden çok satışının yapılması, kaydî ve fiili stokun tutmaması.
• Elektronik sistemde uyumsuzluk da riskli mükellef olmanın nedenleri arasında yılıyor. Edefter, E-fatura, E-arşiv sistemindeki kayıtların hatalı veya eksik olması uyumsuzluk nedenleri arasında sayılıyor.
• Geçmiş vergi sicili. Mükellefin geçmiş dönemlerde sahte belge kullanmış mı bu konuyla ilgili herhangi bir yaptırım veya soruşturma geçirmiş mi, veya sürekli düzeltme beyannamesi vermiş mi gibi kıstaslar burada devre giriyor.
• Sektörel karşılaştırmalar. Burada ise mükellef ile aynı sektörde faaliyette bulunan diğer firmaların analizi yapılıp kıyaslama yapılıyor. Eğer ki kıyaslamada anormal derecede kâr/zarar farklılığı varsa, sektör ortalamasının çok üstünde gider yazılmışsa veya işlem hacmi ile beyan edilen gelir arasında uyumsuzluk varsa mükellef yine riskli mükellefler arasında yer alır.
• Banka kayıtları ile örtüşmeyen para hareketleri ve yüksek nakit işlemleri.

Yukarıda saydıklarımızdan herhangi biri veya birkaçı Kurgan tarafından tespit edilmesi durumunda riskli mükellef olarak sayılıyor ve Kurgan sisteminde mükellef yüksek risk skoruna sahip oluyor.

Riskli Mükellef Kriterleri

Sahte Belge: Gerçek belge olmadan düzenlenen veya kullanılan belgeyi ifade eder.

Tutarsız Beyan: KDV iadesi, gelir tablosu ve beyanlar arasında ki farkları ifade eder.

Mal Stok Tutarsızlığı: Depoda bulunmayan mal veya aynı malın tekrar satılmış olmasını ifade eder.

Elektronik Uyumsuzluk: E-defter kayıtlarının e-fatura/e-arşiv kıyaslamasına göre hatalı/eksik olmasını ifade eder.

Geçmiş Sicil: Önceki dönemlerde düzeltme beyannamesi veya incelme geçirip geçirmediğini, mükellef özelinde ceza ve rapor bulunmasını ifade eder.

Sektörel Anormallikler: Sektör ortalamasına uymayan gider veya kâr/zarar beyan edilmesini ifade eder.

İzaha Davet Süreci Aşamaları

• Öncelikle Kurgan sistemi tarafından işlemleriniz yüksek riskli olarak tespit edilir.
• Vergi Denetleme Kurulu sizi etebligat ile durumu izah eder.
• Sizden ilgili işlemlerin gerçek olduğunu kanıtlayacak belge ve açıklama ister.
• Açıklama vergi denetleme kurulu tarafından yeterli bulunursa inceleme yapılmaz ve konu kapatılır.
• Eğer ki açıklamanız yeterli bulunmaz ise mükellef incelemeye sevk edilir.

Kurgan ile birlikte;

• Denetimler cari dönem üzerinden yürütülecek artık 23 yıl önceki işlemlere ait bilgi, belge izahat istenmeyecek.
• Sistem sürekli çalışacağı için inceleme havuzu güncel olacak.
• Anlık raporlar hazırlanabilecek.
• Sahte belge kullanma ve düzenleme karşı mükellefte teminat isteme durumu söz konusu olacaktır.

Riskli Mükellef Olmanın Mükellef Açısından Olumsuzlukları

• En büyük olumsuzluk mükellefin karşılaşacağı cezalar. Buna hapis cezası da dahil.
• Bankalar, iş ortakları, tedarikçiler ve müşterileri karşısında oluşacak güven ve itibar kaydı
• İlgili sürecin yürütülmesi adına oluşan zaman ve parasal kayıplar. Uzayan süreçler ve verilmesi gereken teminatlar.

Riskli Mükellef Olmaktan Korunma Yöntemleri

• Efatura, E-arşiv kayıtlarının e-deftere doğru kaydedildiğini ve hatalı, eksik işlem olmaması için kayıtların düzenli olarak kontrol edilmesi.
• Fiili stok ile kaydi stokların muhakkak tutarlı olması
• Beyannamelerin, mizan ve gekir tablosu ile uyumlu olması.
• Mali müşaviriniz ile sürekli iletişim halinde olup risk yönetim danışmanlığı konusunda destek almak.

Hep riskli taraflarından bahsettim ama birkaç cümlede faydalı tarafından bahsedeyim. İşlemlerini şeffaf ve doğrulanabilir olan mükelleflerde denetim yükünün azalması ve süreçlerin daha öngörülebilir halde ilerlemesine olanak sağlar. Meslektaşlarımızın da mükelleflerini sistemin bir parçası haline getirerek şeffaf, akıcı ve rekabet edilebilir süreç içinde yer almasını sağlayabilirler.

Burada birkaç cümlede meslektaşlarıma söylemek istiyorum.

1 Ekim 2025 tarihinden sonra (bu tarihten önceden tebligatlar gelmeye başladı) yaşanacak durum için mükellefe bilgi vermeniz faydanıza olacaktır. Artık yeni bir dönemin başladığını riskleri ve yüksek cezaları anlatmanız daha sonrasında mükellefin ben bilmiyordum haberim yoktu gibi söylemlerini engelleyecektir. Ayrıca mükelleflerinizden size gelen belgelerini kaydedip beyanname oluştururken gelen faturadaki firmaların faal olup olmadığını işlemlerin gerçekliğini sorgulayın. Mükelleflerinize sevk irsaliyesi, dekontlar, depo kayıt tutanakları vs. gibi destekleyici belgeleri muhakkak muhafaza etmesini söyleyin. Ödemeleri bankalar veya finans kuruluşları aracılığı ile gerçekleştirsinler. Mükelleflerin, olumsuz bir durumda teminat mektubu vermeleri gerektiği bilmeli, sahte belge kullanımından uzak durulması gerektiğini anlamalılar.

Özetlersek;

Kurgan cari dönem olarak yapak zeka destekli ve güncellenerek çalışacak bir sistem. Her mükellefe risk puanı tanımlar. Riski bulunan mükelleflere vergi denetleme kurulu tarafından tebligat gönderilir ve izaha davet edilir. İzah yeterli bulunursa dosya kapatılır. İzahta bulunulmaması veya ikna edici olunmaması durumunda mükellef incelemeye sevk edilir.

Bu tarz duruma düşmemek için mali müşavirinizden destek almayı ihmal etmeyin.

Yeni dönemde sadece mükellef değil, mali müşavirler de bu dönüşümün bir parçası olacak.

Kaynakça

• Vuk
• CBK

02.10.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.