Dr. Koray Ateş
korayates@muhasebetr.com

Şirketlerin Kendi Hisselerini Satın Almaları ve Detaylı Muhasebe Kayıtları Rehberi

Değerli okurlar bu hafta bir nebze de olsa karmaşık bir konuyu ele alıp muhasebe kayıtlarıyla ayrıntılı olarak değerlendirmeye çalışacağız. Söz konusu işlemlerin Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde muhasebe kayıtları olmadığından konunun anlaşılması biraz zor olmaktadır. Burada muhasebe kayıtları üzerinde detaylı çalışarak tüm okuyucuların anlayacağı dile çevirmeye çalıştık.

1) İKTİSAP EDİLEN HİSSE SENETLERİ VE ORTAKLIK PAYLARININ SERMAYE AZALTIMI YOLUYLA İTFASI

Tam mükellef sermaye şirketlerinin iktisap ettikleri kendi hisse senetleri veya ortaklık paylarını sermaye azaltımı yoluyla itfa etmeleri halinde, iktisap bedeli ile hisse senetlerinin veya ortaklık paylarının itibari değeri arasındaki olumsuz farkın, sermaye azaltımına ilişkin kararın ticaret siciline tescil edildiği tarih itibarıyla sermaye şirketleri nezdinde %15 oranında vergi kesintisine tabi tutulması gerekmektedir.

Örnek: (C) A.Ş.’nin hisse senetlerinin itibari değeri her bir hisse için 10 TL’dir. (C) A.Ş.’nin ortağı olan (D) Ltd. Şti.’nin aktifinde bulunan (C) A.Ş.’ye ait 10 TL itibari değerle kayıtlı 500 adet hisse senedi, (C) A.Ş. tarafından 15/12/2020 tarihinde 30.000 TL bedel karşılığında satın alınmıştır.

----------------------------------------------15/12/2020-----------------------------------

514 GERİ SATIN ALINAN PAYLAR     30.000

                                                                       102 BANKALAR                               30.000

Şirketin hisse senetlerini geri satın alması

-----------------------------------------------------------------------------------------------

(C) A.Ş. bu geri satın alım için yasal yedek karşılığı ayırmalıdır. Geri satın alım sırasında yasal yedeklere de kayıt yapılması TTK'nın 520. maddesinin gereği olarak ortaya çıkmaktadır. Söz konusu yasal yedekler, anılan paylar devredildikleri veya yok edildikleri takdirde iktisap değerlerini karşılayan tutarda çözülebilecektir. (Madde 520: (1) Şirket, iktisap ettiği kendi payları için iktisap değerlerini karşılayan tutarda yedek akçe ayırır. Bu yedek akçeler, anılan paylar devredildikleri veya yok edildikleri takdirde iktisap değerlerini karşılayan tutarda çözülebilirler.)

----------------------------------------------31/12/2020-----------------------------------

590 DÖNEM NET KARI     30.000

                                                                       540 YASAL YEDEKLER     30.000

Geri alınan paylara yasal yedek ayrılması

-----------------------------------------------------------------------------------------------

(C) A.Ş. tarafından hisse senetlerinin iktisap edildiği 15/12/2020 tarihi itibarıyla Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin dördüncü fıkrasına göre vergi kesintisi yapılmayacaktır.

(D) Ltd. Şti. ise hisse senetlerinden elde ettiği [30.000 – (500 x 10)=] 25.000 TL kazancını kurumlar vergisine tabi tutacaktır. (D) Ltd. Şti. bu satış işlemi dolayısıyla, şartları taşıması halinde Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde yer alan istisnadan faydalanabilecektir.

------------------------------------------------------/-----------------------------------------------------

102 BANKALAR                               30.000

                                                                       242 İŞTİRAKLER                                    5.000

679 DİĞ.OL.DIŞ.GEL.KAR.  25.000 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(C) A.Ş., 30.000 TL’ye iktisap ettiği kendi hisse senetleri için sermaye azaltımı kararı almış ve itibari değeri 10 TL olan 500 adet hisse senedi için alınan itfa kararını 7/3/2021 tarihinde ticaret sicilinde tescil ettirmiştir.

--------------------------------------------------------7/3/2021------------------------------------------

500 SERMAYE                                5000

540 YASAL YEDEKLER               25.000

                                                             514 GERİ SATIN ALINAN PAYLAR                             30.000

Geri satın alınan paylar için sermaye azaltımı yapılması

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Buna göre, (C) A.Ş. 7/3/2021 tarihi itibarıyla, hisse senetlerinin iktisap bedeli ile itibari değeri arasındaki fark olan [30.000 – (500 x 10)=] 25.000 TL üzerinden %15 oranında vergi kesintisi yapacak ve (25.000 TL x %15=) 3.750 TL vergiyi Mart/2021 dönemi muhtasar ve prim hizmet beyannamesiyle beyan ederek ödeyecektir.

(C) A.Ş. satın almış olduğu kendi hisse senetlerini sermaye azaltımı yoluyla itfa etmiş olduğu için ödediği 3.750 TL vergi, (C) A.Ş. veya (D) Ltd. Şti. nezdinde herhangi bir vergiden mahsup edilemeyecek, matrahın tespitinde gider yazılamayacak veya iade konusu yapılamayacaktır.

-----------------------------------------------------------Mart 2021---------------------------------------

689 DİĞ.OL.DIŞ.GİD.(KKEG)  3.750

                                                                       360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR   3.750

Sermaye azaltımında dağıtılmış Sayılan tutarın %15 vergi tevkifatının tahakkuku

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2) İKTİSAP EDİLEN HİSSE SENETLERİ VE ORTAKLIK PAYLARININ İKTİSAP BEDELİNİN ALTINDA BİR BEDELLE ELDEN ÇIKARILMASI

Cevap: Tam mükellef sermaye şirketlerinin iktisap ettikleri kendi hisse senetlerini veya ortaklık paylarını, iktisap bedelinin altında bir bedel karşılığında elden çıkarmaları halinde, iktisap bedeli ile elden çıkarma bedeli arasındaki fark tutar, elden çıkarma tarihi itibarıyla %15 oranında vergi kesintisine tabi tutulacaktır.

Öte yandan, şirketlerin bu şekilde iktisap etmiş oldukları kendi hisse senetlerini iktisap bedelinin üzerinde bir bedelle elden çıkarmaları halinde Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca vergi kesintisi yapılmayacaktır.

Örnek: (G) A.Ş.’nin hisse senetlerinin itibari değeri her bir hisse için 20 TL’dir. (F) Ltd. Şti.’nin aktifinde bulunan (G) A.Ş.’ye ait 30.000 TL toplam değerle kayıtlı 1.000 adet hisse senedi,

(G) A.Ş. tarafından 19/12/2020 tarihinde 50.000 TL bedel karşılığında satın alınmıştır. (G) A.Ş. tarafından hisse senetlerinin iktisap edildiği 19/12/2020 tarihi itibarıyla, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinin dördüncü fıkrasına göre vergi kesintisi yapılmayacaktır.

 ----------------------------------------------19/12/2020-----------------------------------

514 GERİ SATIN ALINAN PAYLAR     50.000

                                                                       102 BANKALAR                               50.000

Şirketin hisse senetlerini geri satın alması

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yasal yedek ayırmamızın nedeni TTK’nın 520. maddesinin gereği olarak ortaya çıkmaktadır. Söz konusu yasal yedekler, anılan paylar devredildikleri veya yok edildikleri takdirde iktisap değerlerini karşılayan tutarda çözülebilecektir. (Madde 520: (1) Şirket, iktisap ettiği kendi payları için iktisap değerlerini karşılayan tutarda yedek akçe ayırır. Bu yedek akçeler, anılan paylar devredildikleri veya yok edildikleri takdirde iktisap değerlerini karşılayan tutarda çözülebilirler.)

----------------------------------------------31/12/2020-----------------------------------

590 DÖNEM NET KARI     30.000

                                                                       540 YASAL YEDEKLER     30.000

Geri alınan paylara yasal yedek ayrılması

-----------------------------------------------------------------------------------------------

(G) A.Ş., 50.000 TL’ye iktisap etmiş olduğu kendi hisse senetlerini 17/4/2021 tarihinde 40.000 TL’ye satmıştır. Buna göre (G) A.Ş., 17/4/2021 tarihi itibarıyla, kendi hisse senetlerinin iktisap bedeli ile satış değeri arasındaki fark tutarı olan (50.000 TL – 40.000 TL =) 10.000 TL üzerinden %15 oranında vergi kesintisi yapacak ve (10.000 TL x %15=) 1.500 TL vergiyi Nisan/2021 dönemi muhtasar ve prim hizmet beyannamesiyle beyan ederek ödeyecektir.

-----------------------------------------------------------Nisan 2021---------------------------------------

689 DİĞ.OL.DIŞ.GİD.(KKEG)  1.500

                                                                       360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR   1.500

Zararına satınlan hisseler için %15 vergi tevkifatının tahakkuku

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(G) A.Ş.’nin satın almış olduğu kendi hisse senetlerini iktisap bedelinden düşük bir bedelle elden çıkarması nedeniyle ödemiş olduğu 1.500 TL tutarındaki vergi, (G) A.Ş. veya (F) Ltd. Şti. nezdinde herhangi bir vergiden mahsup edilemeyecek, matrahın tespitinde gider olarak dikkate alınamayacak veya iade konusu yapılamayacaktır.

(G) A.Ş. nezdinde ortaya çıkan 10.000 TL zarar, (G) A.Ş.’nin kendi hisse senetlerinin iktisabında veya satışında Kanunun transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümlerine göre eleştiri konusu yapılacak bir durum bulunmaması kaydıyla, kurum kazancının tespitinde dikkate alınabilecektir.

--------------------------------------------------------7/3/2021------------------------------------------

102 BANKALAR                                     40.000

770  GEN.YİN.GİD.                                 10.000

                                                                       514 GERİ SATIN ALINAN PAYLAR                             50.000

Geri satın alınan payların iktisap bedelinin altında satılması

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3) İKTİSAP EDİLEN HİSSE SENETLERİ VEYA ORTAKLIK PAYLARININ SERMAYE AZALTIMI YOLUYLA İTFA EDİLMEMESİ VEYA ELDEN ÇIKARILMAMASI

Cevap: Tam mükellef sermaye şirketlerinin iktisap ettikleri kendi hisse senetlerini veya ortaklık paylarını, iktisap ettikleri tarihten itibaren iki tam yıl içerisinde sermaye azaltımı yoluyla itfa etmemeleri veya elden çıkarmamaları halinde, iktisap tarihinden itibaren iki tam yıllık sürenin son günü itibarıyla, iktisap bedeli ile hisse senetlerinin veya ortaklık paylarının itibari değeri arasındaki fark tutarı üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin dördüncü fıkrasına göre %15 oranında vergi kesintisi yapılacaktır.

Örnek : (G) A.Ş.’nin hisse senetlerinin itibari değeri her bir hisse için 20 TL’dir. (H) Ltd. Şti.nin aktifinde toplam 30.000 TL bedelle kayıtlı 1.000 adet hisse (G) A.Ş. tarafından 13/2/2021 tarihinde toplam 35.000 TL bedel karşılığında satın alınmıştır.

----------------------------------------------13/2/2021-----------------------------------

514 GERİ SATIN ALINAN PAYLAR     35.000

                                                                       102 BANKALAR                               35.000

Şirketin hisse senetlerini geri satın alması

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yasal yedek ayırmamızın nedeni TTK'nın 520. maddesinin gereği olarak ortaya çıkmaktadır. Söz konusu yasal yedekler, anılan paylar devredildikleri veya yok edildikleri takdirde iktisap değerlerini karşılayan tutarda çözülebilecektir. (Madde 520: (1) Şirket, iktisap ettiği kendi payları için iktisap değerlerini karşılayan tutarda yedek akçe ayırır. Bu yedek akçeler, anılan paylar devredildikleri veya yok edildikleri takdirde iktisap değerlerini karşılayan tutarda çözülebilirler.)

----------------------------------------------31/12/2021-----------------------------------

590 DÖNEM NET KARI     35.000

                                                                       540 YASAL YEDEKLER     35.000

Geri alınan paylara yasal yedek ayrılması

-----------------------------------------------------------------------------------------------

(G) A.Ş. tarafından hisse senetlerinin iktisap edildiği 13/2/2021 tarihi itibarıyla Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinin dördüncü fıkrasına göre vergi kesintisi yapılmayacaktır.

(H) Ltd. Şti. ise (G) A.Ş. hisse senetlerinin satışından elde ettiği (35.000 TL – 30.000 TL=) 5.000 TL kazancı genel hükümler çerçevesinde kurumlar vergisine tabi tutacak olup şartları taşıması halinde Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde yer alan iştirak hissesi satış kazancı istisnasından faydalanabilecektir.

------------------------------------------------------/-----------------------------------------------------

102 BANKALAR                           35.000

                                                                       242 İŞTİRAKLER                                    30.000

                                                                       679 DİĞ.OL.DIŞ.GEL.KAR.                     5.000 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(G) A.Ş., 35.000 TL’ye iktisap ettiği kendi hisse senetlerini 13/2/2023 tarihi itibarıyla sermaye azaltımı yoluyla itfa etmemiş ve elden çıkarmamıştır.

Buna göre, (G) A.Ş. 13/2/2023 tarihi itibarıyla, kendi hisse senetlerinin iktisap bedeli ile itibari değeri arasındaki fark olan [35.000 – (1.000 x 20)=] 15.000 TL üzerinden %15 oranında vergi kesintisi yapacak ve hesaplamış olduğu (15.000 TL x %15=) 2.250 TL vergiyi Şubat/2023 dönemi muhtasar ve prim hizmet beyannamesiyle beyan ederek ödeyecektir.

(G) A.Ş.’nin, satın almış olduğu kendi hisse senetlerini iktisap tarihinden itibaren iki yıllık süre içinde sermaye azaltımı yoluyla itfa etmemesi ve elden çıkarmamış olması nedeniyle ödemiş olduğu 2.250 TL vergi, herhangi bir vergiden mahsup edilemeyecek veya iade konusu yapılamayacaktır. Ayrıca 2.250 TL’lik bu vergi, (G) A.Ş. tarafından kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak da dikkate alınmayacaktır.

-----------------------------------------------------------Ocak 2023---------------------------------------

689 DİĞ.OL.DIŞ.GİD.(KKEG)  2.250

                                                                       360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR   2.250     

%15 vergi tevkifatının tahakkuku

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

15.10.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.