Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Sermaye Piyasalarında Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) Nedir? VİOP’ta Nasıl İşlem Yapılır Avantaj ve Riskleri İle Vergilendirilmesi

VİOP Nedir?

Borsa İstanbul bünyesinde işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin alım satımının gerçekleştiği Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nın kısa adıdır. Vadeli işlemler ve opsiyon sözleşmeleri gibi finansal araçları bünyesinde bulunduran (VİOP), alıcı ve satıcı tarafları arasındaki yapılan standartlaştırılmış sözleşmeler üzerinden gelecekteki fiyat dalgalanmalarını takas etme imkânı sunmaktadır. Vadeli işlem ve Opsiyon Borsasında işlem gören enstrümanlar arasında genellikle hisse senetleri, endeksler, emtialar, dövizler gibi finansal ürünler mevcuttur. VİOP, yatırımcılara fiyat dalgalanmalarından korunma (hedge) imkânı sağlamakta olup, spekülatif amaçlı yatırımlar için de fırsatlar vermektedir.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasının (VİOP)’un Kuruluşu

VİOP, 21 Aralık 2012’tarihinde kurulmuş ve ilk olarak Pay Vadeli İşlem ve Pay Opsiyon Sözleşmeleri ile işleme başlamıştır. 5 Nisan 2013’tarihinde Endeks Opsiyon Sözleşmeleri işleme açılmıştır.Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB) adı altında 2005 yılından beri İzmir merkezli olarak işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri, Borsa İstanbul’un 3 Mayıs 2013 tarihi itibariyle (VOB)’un %100 hissedarı olmasını ile 5 Ağustos 2013’tarihinde VOB-VİOP birleşmesinin ardından (VİOP)’a transfer olmuştur. Bu tarihten itibaren Türkiye’deki tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri VİOP çatısı altında tek platformda işlem görmektedir.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasının (VİOP)'un Önemli İşlevi

I-Riskten Korunma;

(VİOP), yatırımcılara fiyat dalgalanmalarına karşı korunma imkânı sunmaktadır. Bir yatırımcı, sahip olduğu varlıkların (hisse senetleri, emtialar, dövizler vb.) değerinde oluşabilecek düşüşlerden veya artışlardan etkilenmemek için (VİOP)'ta ilgili varlık üzerine vadeli işlem sözleşmesi alabilir veya satabilir. Bu suretle de spot piyasalarda meydana gelebilecek risklere karşı kendini korumuş olabilir. Örneğin, bir hisse senedi yatırımcısı, hisse senedinin değerinin düşeceğini düşünüyorsa, (VİOP)'ta ilgili hisse senedi üzerine satım opsiyonu alarak fiyat düşüşlerinden korunabilir.

II-Spekülasyon

(VİOP), fiyat dalgalanmalarından faydalanarak kâr elde etmek için spekülasyon yapmaya olanak tanımaktadır.Yatırımcılar, fiyatların gelecekte yükseleceğini öngörerek vadeli işlem sözleşmeleri alabilir veya fiyatların düşeceğini düşünerek vadeli işlem sözleşmeleri satabilir. Örneğin, bir yatırımcı, bir endeksin değerinin yükseleceğini düşünüyorsa, o endeks üzerine vadeli işlem sözleşmesi alarak fiyat artışından faydalanabilir. Bu piyasa ayrıca likidite sağlama, arbitraj fırsatlarını değerlendirme ve portföy çeşitlendirmesi gibi amaçlarla da kullanılabilir.

Temel (VİOP) Kavramları Nelerdir?

-Vadeli İşlem Kontratı,

-Kontrat Büyüklüğü

-Başlangıç Teminatı

-VİOP Kaldıraç

-Dayanak Varlık

-Vadeli Sözleşme Fiyatı

-Gün Sonu Uzlaşma Fiyatı

VİOP Piyasası Nasıl İşlemektedir?

(VİOP)'un temel işleyişi, taraflar arasında gelecekteki fiyat hareketlerine karşı taahhüt oluşturan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerine dayanır. Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ise kaldıraçlı olarak Borsa İstanbul’da alınıp satılmaktadır. Sözleşmeler de varlığı, belirlenmiş fiyattan gelecekteki tarihte alıp satma hakkı veya yükümlülüğü tanır.VİOP, fiyat hareketlerine yönelik belirsizlikleri yönetmek ve ticaret stratejilerini uygulamak için taraflar arasında standartlaştırılmış sözleşmelerin alınıp satıldığı bir piyasa olduğundan bir çeşit fiyat sabitleme fırsatını oluşturur.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında (VİOP)’ta Alım Satım Nasıl Yapılır?

VİOP piyasasında alım-satım yapmak için şu adımları takip edebilirsiniz:

-Öncelikle, bir aracı kurumun seçilip (VİOP) hesabı açılması gerekmektedir.

-Hesap onaylandıktan sonra seçtiğiniz aracı kurumun işlem platformuna giriş yapılmalı. Platformu (VİOP)'taki sözleşmeleri takip etmek, analizler yapmak ve işlemleri gerçekleştirmek için kullanılır.

-İşlem yapmak istenilen varlıklar belirlenir. Teknik ve temel analiz yöntemlerini kullanılarak stratejinizi oluşturabilirsiniz.

-Alım-satım stratejinizi belirleyerek hangi vadeli işlem sözleşmesinde işlem yapacağınıza ve pozisyonunuzun yönüne karar vermeniz gerekir.

-Bu aşamada belirlenen stratejiye göre alım veya satım emri girilmesi gerekmektedir. Limitli emir, piyasa emri gibi farklı emir tiplerini kullanarak işlem yapabilirsiniz. Girdiğiniz, emirler onaylandıktan sonra işleminiz gerçekleşir

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında (VİOP)’ta İşlem Gören Sözleşmeler

Sözleşmeler; endeksler, döviz kurları, emtialar, faiz oranları ve hisse senetleri gibi çeşitli finansal araçlara dayanır.Her sözleşme belirli vade tarihine, vade fiyatına ve işlem büyüklüğüne sahiptir.

(VİOP)'ta işleme uygun sözleşmeler ise şöyle sıralanır:

-Endeks sözleşmeleri, Borsa İstanbul'da işlem gören endeksleri baz alan vadeli işlem sözleşmeleridir.

-Döviz sözleşmeleri, döviz kurlarına dayalı vadeli işlem sözleşmeleridir. USD/TRY gibi döviz çiftlerine yönelik işlemleri içerir. Yatırımcılar, döviz kurlarındaki değişikliklere karşı korunma veya spekülasyon yapma amacıyla bu sözleşmeleri kullanır.

-Emtia sözleşmeleri, altın, gümüş, bakır gibi değerli metallerden, petrol, doğal gaz gibi enerji ürünlerine kadar geniş emtia yelpazesine dayalı vadeli işlem sözleşmeleridir.

-Faiz sözleşmeleri, TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) gibi enflasyon verilerine ve devlet tahvillerine dayalı faiz oranı sözleşmeleri gibi finansal enstrümanlardan oluşur.

-Hisse senedi sözleşmeleri, Borsa İstanbul'da işlem gören hisse senetlerine dayalı vadeli işlem sözleşmeleridir. Bu sözleşmeler, yatırımcılara hisse senedinin fiyat hareketlerine karşı pozisyon alabilme imkanı tanımaktadır.Sözleşmelerin standartlaştırılması, piyasanın likiditesini artırırken (VİOP)'ta işlem gören sözleşmelerin çeşitliliği ise risk yönetme, finansal hedeflere ulaşma gibi avantajlar sağlar.

(VİOP)’un Avantajları ve Dezavantajları

-Vadeli işlem ve opsiyon piyasası, yatırımcılara çeşitli fırsatlar sunmakta olup, öncelikle kaldıraç kullanma imkanı sayesinde yatırımcılar küçük bir teminatla büyük pozisyonlar alabilmektedirler.

-Çeşitli finansal araçlara dayalı vadeli işlem sözleşmeleriyle portföy çeşitlendirmek mümkündür. Likidite seviyeleri genellikle yüksek olduğundan alım-satım işlemleri kısa sürede gerçekleştirilebilir.

-VİOP'ta işlem gören çeşitli sözleşmeler, farklı piyasa koşullarına uyum sağlama konusunda yatırımcılara esneklik kazandırır. Bununla birlikte düşük işlem maliyetleri ve vergi avantajları gibi konular da (VİOP)'u cazip kılan unsurlardan biridir.

(VİOP)'un da bazı dezavantajları söz konusu olmaktadır:

-Kaldıraç kullanımı, yüksek kâr potansiyeli sağlarken aynı zamanda yüksek risk içerir, bu da yatırımcılar için ciddi kayıp olasılığı demektir.

-Ayrıca piyasa fiyatlarının dalgalanma durumunda pozisyonlar üzerindeki etkisi yüksek olabilir.

-VİOP'ta işlem gören vadeli sözleşmelerin vade sonunda fiziksel teslimat yapılabilme olasılığı ise yatırımcılar için belirsizlik yaratır.

-VİOP genel piyasa koşullarından etkilenebilir. Ekonomik, siyasi, jeopolitik ve diğer faktörler nedeniyle dalgalanmalar ve düşüş yaşanabilir.

-VİOP’ta işlem yaptığınız tarafın taahhütlerini yerine getirmemesi riski bulunur. Bu risk karşı tarafın iflası ya da ödeme yapmaması durumunda ortaya çıkabilir.

(VİOP)’ta İşlem Gören Sözleşmeler Hangileridir?

Pay Vadeli İşlem Sözleşmeleri;

Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri Yurt Dışı Endeksi Vadeli İşlem Sözleşmeleri Dolar/TL Vadeli İşlem Sözleşmeleri Euro/TL Vadeli İşlem Sözleşmeleri Ruble/TL Vadeli İşlem Sözleşmeleri Yuan/TL Vadeli İşlem Sözleşmeleri EUR/USD Vadeli İşlem Sözleşmeleri Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri Dolar/Ons Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri Ege Pamuk Vadeli İşlem Sözleşmeleri Anadolu Kırmızı Buğday Vadeli İşlem Sözleşmeleri Makarnalık Buğday Vadeli İşlem Sözleşmeleri Baz Yük Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmeleri Aylık Gecelik Repo Vadeli İşlem Sözleşmeleri Üç Aylık Gecelik Repo Vadeli İşlem Sözleşmeleri Çelik Hurda Vadeli İşlem Sözleşmeleri FBIST Borsa Yatırım Fonu Vadeli İşlem Sözleşmeleri Pay Opsiyon Sözleşmeleri Endeks Opsiyon Sözleşmeleri Dolar/TL Opsiyon Sözleşmeleri Mini Endeks Opsiyon Sözleşmeleri.

Vergileme

9 Temmuz 2025’tarih ve 32951’Sayılı Resmi Gazetede 10041’Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı yayımlanmış olup bu karar çerçevesinde Gelir Vergisi Kanunu Geçici 67. maddesinde yer alan yeni tevkifat oranları 09 Temmuz 2025’ itibari ile aşağıdaki şekilde geçerli olacaktır.TPP, BPP ve VİOP Nema Faizi TPP, BPP ve VİOP nema faizi %17,50 (önceki oran %15). Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası'nda işlem gören Endeks Sözleşmeleri ve Tek Hisseye Dayalı Sözleşmeler için stopaj uygulanmaz. Tam Mükellef Kurum-Gerçek Kişi ile Dar Mükellef Kurum ve Gerçek Kişiler için hisse senetlerine veya hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden elde ettikleri kazançlar (%0,00)

Kaynakça:

-Borsa İstanbul A.Ş.

-İş Yatırım AŞ.

-433 nolu Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) İşleyiş Esasları Genelgesi.

-SPK Kurulu/Yatırımcı Bilgilendirme

-spk.gov.tr

-Takasbank

-Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK)

-6362’Sayılı SPK Kanunu

12.11.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.