Ertuğrul Kılıç
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
ertugrul.64@gmail.com

Denetimde Makul Güvence ve Yapay Zekâ; Evrilen Güvence Algısı

Giriş

Denetim süreçlerinin temel taşlarından biri olan makul güvence, denetçilerin finansal raporlamadaki hata veya usulsüzlükleri makul bir seviyede tespit etmesini sağlar. Geleneksel denetim yöntemleri, denetçinin analitik ve profesyonel muhakemesine dayanırken, yapay zekâ destekli denetim çözümleri süreçleri hızlandırıyor ve yeni bir güvence anlayışı doğuruyor. Ancak bu dönüşüm, çeşitli riskler ve yeni denetim paradigmaları ortaya çıkarıyor.

Denetimde Makul Güvencenin Önemi

Denetim, finansal raporlamanın doğruluğunu sağlamak ve olası hata veya usulsüzlükleri belirlemek için kritik bir rol oynar. Bu süreçte makul güvence, denetçinin raporunun mutlak doğruluğunu garanti etmese de, belirli bir güvenilirlik seviyesini korumasını sağlar. Geleneksel denetim yöntemleri genellikle profesyonel muhakeme, örnekleme teknikleri ve risk bazlı analizlerden oluşurken, yapay zekâ destekli denetim mekanizmalarının gelişimi bu anlayışı kökten değiştirmektedir.

Yapay Zekâ ile Gelen Dönüşüm

Yapay zekânın denetimde kullanımı, büyük veri analitiği, makine öğrenmesi ve otomatik hata tespiti gibi yeniliklerle süreçleri hızlandırmakta ve doğruluk seviyesini artırmaktadır. Geleneksel denetim örnekleme metoduna dayanırken, yapay zekâ tüm veri setlerini tarayarak anormallikleri daha etkili bir şekilde belirleyebilir. Bu dönüşüm, denetçilerin iş yükünü azaltırken, süreci daha kapsamlı hale getiriyor. Ancak bu yeniliklerin beraberinde getirdiği riskler ve açıklanabilirlik sorunları, denetim paradigmasını yeniden şekillendirmektedir.

Riskler ve Açıklanabilirlik Problemi

Yapay zekâ destekli denetimin en büyük endişelerinden biri algoritmik yanlılık ve açıklanabilirlik konularıdır. Yapay zekâ sistemleri, eğitim verileri ile şekillendiğinden, eksik veya hatalı veri setleri yanlış sonuçlara yol açabilir. Finansal raporlama gibi kritik süreçlerde, kararların neden alındığını açıklamak önemlidir. Geleneksel denetçiler karar süreçlerini gerekçelendirebilirken, yapay zekâ modellerinin nasıl sonuca vardığı her zaman açık olmayabilir. Bu durum, denetimde güvenilirliği zedeleyebilir ve denetçilerin kararları sorgulamasına yol açabilir. Denetçinin mesleki deneyimi, muhakemesini kullanma ve özen gösterme kararı, yapay zekâ karar verme süreçlerinden bağımsız olarak oluşturulurken, yapay zekâ bu öğrenme süreçlerinde özgün koşulları algılamada problemler ortaya çıkabilir.

Denetçinin Değişen Rolü

Yapay zekânın denetim süreçlerine entegrasyonu, denetçilerin rolünü tamamen ortadan kaldırmamakta, ancak dönüştürmektedir. Denetçiler artık yapay zekânın sunduğu bulguları yorumlama, doğrulama ve etik çerçevede değerlendirme gibi kritik görevler üstlenmektedir. Bu, denetçilerin teknik bilgi seviyelerinin artmasını ve yapay zekânın sunduğu analizleri etkili şekilde kullanabilmelerini gerektirmektedir. Böylece insan faktörü, yapay zekâ destekli denetimde yönlendirici ve kontrol edici bir unsur olarak varlığını sürdürecektir. İlke bazlı denetim standartlarının olması denetçinin rolünün devamını sağlayan en önemli unsurlardan bir olacaktır.

Yeni Güvence Modelleri ve Gelecek Perspektifi

Denetimde makul güvence kavramı, yapay zekâ ile birlikte yeniden şekillenmektedir. Hibrit güvence modelleri, yapay zekâ ve denetçilerin bir arada çalışmasını sağlayarak finansal hataları daha etkin yönetmeye olanak tanıyabilir. Ayrıca, finansal şeffaflığı artırmak için yeni düzenleyici mekanizmaların oluşturulması ve yapay zekânın karar alma süreçlerinin şeffaf hale getirilmesi kritik öneme sahiptir. Büyük veri ve sürekli izleme sistemleri sayesinde finansal hatalar daha erken tespit edilecek ve denetim süreçleri daha dinamik hale gelecektir.

Sonuç

Yapay zekânın denetim süreçlerine entegrasyonu, makul güvence kavramını değiştirse de tamamen ortadan kaldırmamaktadır. İnsan denetçilerin etik ve stratejik rehberliği, yapay zekânın sunduğu otomasyonu tamamlayarak daha güvenilir denetim süreçleri oluşturacaktır. Ancak açıklanabilirlik, algoritmik yanlılık ve etik denetim gibi zorluklar çözülmeden, yapay zekâ destekli denetimin tam anlamıyla benimsenmesi mümkün olmayacaktır. Gelecekte, denetim süreçlerinde güvence kavramı daha dinamik bir yapıya kavuşacak ve teknoloji ile insan faktörü bir arada çalışarak daha sağlam bir denetim mekanizması ortaya çıkabilecektir.

Kaynakça

1. Murat Karaca (2024) - Yapay Zekânın İç Denetime Etkileri: Fırsatların Yakalanması ve Tehditlerin Yönetilmesi. Yapay zekânın iç denetim süreçlerine entegrasyonunu ve beraberinde getirdiği riskleri inceleyen bir çalışma.
2. Hacı Ömer Köse & Nihan Polat (2021) - Dijital Dönüşüm ve Denetimin Geleceğine Etkisi. Sayıştay Dergisi'nde yayımlanan bu makale, dijital teknolojilerin denetim süreçlerini nasıl dönüştürdüğünü analiz etmektedir.

18.06.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.