Erhan Balcı
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
erhanbalci@outlook.com.tr

Nakdi Sermaye Artışından Kaynaklanan Faiz İndiriminde Sorunlu Bir Alan Arsa ve Araziler

I. Sermaye Kavramı ve Faiz İndirimi Düzenlemesinin Amacı

“Sermaye” sözcüğü, Farsçadan Türkçeye geçmiş olup, köken olarak “anamal” veya “başmal” anlamına gelmektedir. Hukuki açıdan sermaye, işletme ortaklarının şirkete koydukları payların itibari (nominal) değerini ifade ederken; ekonomik açıdan üretim faktörlerinden biri olarak üretim mallarını, makineleri ve ekipmanları ifade etmektedir.

Muhasebe ve vergi tekniği açısından ise sermaye, işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için ortaklar tarafından konulan ve özkaynaklar içinde yer alan bir unsur olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, muhasebe kayıtlarında sermaye, işletmenin finansman kaynaklarından biri olup borçlanma yoluyla sağlanan yabancı kaynaklardan ayrılmaktadır. Vergi tekniği yönünden ise sermaye, işletmenin vergiye tabi kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınamayan, dolayısıyla kazançtan indirimi mümkün olmayan bir unsurdur.

Öz kaynakla finansmanın teşvik edilmesine yönelik sermaye şirketlerinin nakdi sermaye artışları üzerinden hesaplanan tutarın kurum kazancından indirilmesine imkan veren Nakdi Sermaye Artışlarında Faiz İndirimi 6637 sayılı Kanunun 8. maddesi ile beraber Kurumlar Vergisi Kanunun 10. maddesinin 1. fıkrasına eklenen (ı) bendi uyarınca 1 Temmuz 2015 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanun gerekçesinde “Bu uygulama ile sermaye şirketlerinde nakit artırılan sermaye üzerinden hesaplanan faizin kurumlar vergisi matrahından indirilerek sermaye artışı teşvik edilmekte ve uygulama esasları belirlenmektedir.” denilmektedir.    

II. Nakdi Sermaye Artışı Uygulamasının Genel Esasları

Nakdi sermaye artırımda faiz indirimi, başlangıçta süre sınırlaması olmaksızın  nakit sermaye artışlarında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından indirimden yararlanılan yıl için en son açıklanan "Bankalarca açılan TL cinsinden ticari kredilere uygulanan ağırlıklı yıllık ortalama faiz oranı" dikkate alınarak, ilgili hesap döneminin sonuna kadar hesaplanan tutarın %50'si olarak (26.10.2021 tarihinden itibaren nakdi sermaye artışlarının, yurt dışından getirilen nakitle karşılanan kısmı için bu oran %75 olarak uygulanır) faiz indiriminden faydalanmayı sağlayan bir uygulama iken 7417 sayılı kanunun 49. maddesi ile yapılan değişiklikle 5 Temmuz 2022 tarihinden itibaren sermaye artırımına ilişkin kararın veya ilk kuruluş aşamasında ana sözleşmenin tescil edildiği hesap dönemi ile bu dönemini izleyen dört hesap dönemi için ayrı ayrı yararlanılabilen bir uygulamaya dönüşmüştür. Değişiklik öncesinde yapılan sermaye artırımlarında 2022 hesap dönemi dâhil olmak üzere beş hesap dönemi için ayrı ayrı yararlanmaya devam edilebilecektir.

Şirketlerin aktif büyüklükleri, ortaklarının hukuki niteliği, çalışan personel sayıları ve yıllık net satış hasılatlarına göre veya sermayenin kullanıldığı yatırımdan elde edilen gelirlerin kurumun esas faaliyeti kapsamında olmayan faiz, kâr payı, kira, lisans ücreti, menkul kıymet satış geliri gibi pasif nitelikli gelirlerden oluşmasına göre ya da sermayenin kullanıldığı yatırımların teşvik belgeli olup olmadığına veyahut makine ve teçhizat veya arsa ve arazi yatırımları için sermayenin kullanıldığı alanlar itibarıyla ya da bölgeler, sektörler ve iş kolları itibarıyla ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye veya %100’e kadar artırmaya; halka açık sermaye şirketleri için halka açıklık oranına göre %150’ye kadar farklı uygulatmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir. (Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi öncesinde Bakanlar Kurulu)

İndirim uygulamasına ilişkin Bakanlar Kuruluna verilen yetki 26/6/2015 tarihli ve 2015/7910 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kullanılmıştır.

Söz konusu karara göre indirim oranları:

Payları borsada işlem gören halka açık sermaye şirketlerinde indirim oranı, indirimden yararlanılan yılın son günü itibarıyla, Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. nezdinde borsada işlem görebilir nitelikte pay olarak izlenen payların nominal tutarının ticaret siciline tescil edilmiş olan ödenmiş veya çıkarılmış sermayeye oranı;

- %50 ve daha az olan şirketler için 25 puan,

- %50’nin üzerinde olan şirketler için ise 50 puan,

Nakdi olarak artırılan sermayenin, yatırım teşvik belgeli üretim ve sanayi tesisleri ile bu tesislere ait makine ve teçhizat yatırımlarında ve/veya bu tesislerin inşasına tahsis edilen arsa ve arazi yatırımlarında kullanılması durumunda, yatırım teşvik belgesinde yer alan sabit yatırım tutarı ile sınırlı olmak üzere 25 puan,

 ilave edilmek suretiyle söz konusu indirim uygulanır.

Gelirlerinin %25 veya fazlası şirket faaliyeti ile orantılı sermaye, organizasyon ve personel istihdamı suretiyle yürütülen ticarî, ziraî veya serbest meslek faaliyeti dışındaki faiz, kâr payı, kira, lisans ücreti, menkul kıymet satış geliri gibi pasif nitelikli gelirlerden oluşan sermaye şirketleri için indirim oranı %0,

Aktif toplamının %50 veya daha fazlası bağlı menkul kıymetler, bağlı ortaklıklar ve iştirak paylarından oluşan sermaye şirketleri için indirilebilecek tutarın hesaplanmasında indirim oranı %0,

Artırılan nakdi sermayenin başka şirketlere sermaye olarak konulan veya kredi olarak kullandırılan kısmına tekabül eden tutarla sınırlı olmak üzere indirilebilecek tutarın hesaplanmasında indirim oranı %0,

Arsa ve arazi yatırımı yapan sermaye şirketlerinde arsa ve arazi yatırımına tekabül eden tutarla sınırlı olmak üzere indirilebilecek tutarın hesaplanmasında indirim oranı %0,

9/3/2015 tarihinden Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinin yürürlüğe girdiği 1/7/2015 tarihine kadar olan dönemde, sermaye azaltımına gidilmiş olması halinde, azaltılan sermaye tutarına tekabül eden miktarla sınırlı olmak üzere indirilebilecek tutarın hesaplanmasında indirim oranı %0

olarak uygulanır.

III. Arsa ve Arazi Yatırımlarında Maliye İdaresi’nin Görüşü

Arsa ve arazi yatırımlarında nakdi sermaye uygulamasına ilişkin GİB özelge havuzu incelendiğinde;

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 30.01.2018 tarih ve 62030549-125[10-2016/486]-98638 sayılı özelgesinde ise; Konut ve iş yeri yapıp satan, inşaat taahhüt işleri ile iştigal eden, geliştirilen inşaat projesinin yapımı için arsa satın alan, arsanın finansmanında kredi kullanan ve daha sonraki dönemde nakdi sermaye artışı yapan şirkete verilen cevapta, şirketiniz tarafından geliştirilen inşaat projeleri için banka kredisi kullanılarak arsa satın alınmasından daha sonraki bir tarihte nakdi sermaye artırımında bulunulması halinde nakden artırılan sermayenin bu kredinin kapatılmasında kullanılan kısmına tekabül eden tutarla sınırlı olmak üzere anılan Kanunun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinin uygulanmasında indirim oranının %0 olarak uygulanması gerektiği belirtilmiştir.

Bursa Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 21.09.2022 tarih ve 17192610-125[ÖZG-18-3]-222340 sayılı özelgesinde özetle: Şirketin ihtiyaç duyduğu ve üzerine üretim tesisi inşa etmek üzere satın aldığı fabrika arsası için, satın alınan fabrika arsasının bedeli yapılan sermaye artırımından yüksek olduğundan ilgili Bakanlar Kurulu Kararına göre nakdi sermaye artışından kaynaklanan faiz indirimi oranının %0 olarak uygulanması gerektiği belirtilmiştir.

Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 30.11.2023 tarih ve 38418978-125[10-18/7]-554597 sayılı özelgesinde özetle: nakdi sermaye artırımından sonra satın alınan arazinin bir bölümünün daha sonraki bir tarihte satılması durumunda satılan kısma isabet eden tutarla sınırlı olmak üzere nakdi sermaye artırımında faiz indiriminden yararlanıp yararlanılamayacağı hususunda görüş talep edilmiş olup, nakden artırılan sermaye ile satın alınan araziye tekabül eden tutar için nakdi sermaye indiriminden faydalanılmasının mümkün olmadığı, söz konusu arazinin daha sonraki bir tarihte satılarak nakde çevrilmesi durumunda da arazinin satın alma bedeline tekabül eden tutar için söz konusu indirimden faydalanılmasının mümkün olmadığı belirtilmiştir.

IV. Sonuç ve Öneriler

Sermaye şirketlerinin öz kaynakla finansmanını teşvik etmeyi amaçlayan nakdi sermaye artışında faiz indirimi müessesi ilk uygulamaya girdiği 1/7/2015 tarihinden 2022 hesap dönemine kadar süre sınırlamasına tabi değilken değişen kanun maddesi ile beraber 5/7/2022 tarihinden itibaren yapılacak sermaye artırımlarında veya ilk kuruluş aşamasında, tescil tarihini içeren hesap dönemi dahil beş hesap dönemi yararlanabilen bir uygulamaya dönüşmüştür. 5/7/2022 tarihinden önce yapılan sermaye artırımlarında şartların devam etmesi halinde 2026 hesap dönemi sonuna kadar uygulama imkanı devam etmektedir.

Bakanlar Kurulu Kararında genel indirim oranı %50 olarak belirlenmiş olup belirli durumlarda genel orana ilave oran eklenerek indirim uygulanması, belirli durumlarda da sınırlamaya gidilerek %0 olarak uygulanması kararlaştırılmıştır. Buna göre payları borsada işlem gören halka açık şirketler ile nakdi sermaye artırımını yatırım teşvik belgeli makine-teçhizat ve üretim tesislerine tahsis edilen arsa/arazi yatırımlarında kullanan imalat sanayi şirketlerine ilave indirim oranı uygulaması imkanı verilmiştir. Diğer taraftan gelirlerinin %25’inden fazlası belirli pasif gelirlerden oluşan sermaye şirketleri için, aktif toplamının %50 veya daha fazlası bağlı menkul kıymetler, bağlı ortaklıklar ve iştirak paylarından oluşan sermaye şirketleri için, artırılan nakdi sermayenin başka şirkete sermaye olarak konulan ya da kredi olarak kullandırılan kısmı için,  arsa ve arazi yatırımı yapan sermaye şirketlerinin arsa ve arazi yatırımına tekabül eden kısımları için indirim oranı %0 olarak uygulanmakta; bir başka deyişle nakdi sermaye artışı faiz indirimi uygulanmamaktadır.

Maliye İdaresi vermiş olduğu özelgelerde, gerek faaliyet konusu inşaat olan ve inşaat projesi kapsamında alınan arsaya tekabül eden kısım için, gerek üretim tesisi inşa etmek için alınan arsaya tekabül eden kısım için gerekse yatırım amaçlı alınan arsanın satıldıktan sonraki dönemleri için nakdi sermaye artırımı indiriminden yararlanılamayacağını belirtmiştir.

Şirketlerin öz kaynakla finansmanını teşvik için getirilen düzenleme ile ilgili oranları belirleyen Bakanlar Kurulu Kararında yatırım teşvik belgeli imalat sanayi yatırımlarında bu tesislere tahsis edilen arsa ve arazi yatırımları ilave oran eklenerek desteklenmekte iken arsa ve arazi yatırımı yapan sermaye şirketlerinde arsa ve araziye tekabül eden kısımla sınırlı olmak üzere nakdi sermaye indirimi kullanılamamaktadır. Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararındaki sınırlamaların istihdam ve katma değer yaratmayan pasif gelirler ile sermaye kazançlarında olduğu açıkça görülmektedir. Burada bahsi geçen arsa ve arazi yatırımı yapan sermaye şirketleri ifadesinin değer artış kazancı maksadıyla edinilen arsa ve araziler için olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre de, değer artış kazancı maksadı gütmeyen, bir başka ifadeyle değer artışı beklentisi taşımayan, faaliyet ile ilgili genişlemeler için yapılan arsa ve arazi yatırımlarında genel oranda indirim hakkından yararlanılabilmesi gerektiği düşünülmektedir. Ayrıca nakdi sermaye artırımından sonra, değer artış kazancı amacıyla edinilmiş bir arsanın dahi sonradan satılması durumunda eğer yararlanılabilecek dönem devam ediyorsa şirkete sağlanan bu nakdi girişten dolayı sınırlamanın devam etmemesi gerektiği düşünülmektedir.

Bu konuda gerekli düzenlemelerin yapılması, ileride yaşanabilecek ihtilafların önlenmesi ve kanunun amacına uygun bir uygulama teşkil etmesi açısından önem arz etmektedir.

Kaynakça

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu

1 Seri No’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği

2015/7910 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 30.01.2018 tarih ve 62030549-125[10-2016/486]-98638 sayılı özelgesi

Bursa Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 21.09.2022 tarih ve 17192610-125[ÖZG-18-3]-222340 sayılı özelgesi

Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 30.11.2023 tarih ve 38418978-125[10-18/7]-554597 sayılı özelgesi

20.10.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.