Adnan Dede Güçlü
Yeminli Mali Müşavir
Dizayn Bağımsız Denetim ve YMM A.Ş.
gucluymm@hotmail.com

Konkordato ve İflas Sürecinde Şüpheli ve Değersiz Alacaklar

1 . GİRİŞ

Ülkemizde Şirketler, faaliyetlerini önemli ölçüde vadeli satışlara ve kredi ilişkilerine dayandırırlar. Bu nedenle alacakların tahsil kabiliyeti hem finansal hem de vergisel açıdan kritik öneme sahiptir.

Ekonomik krizler ve ödeme güçlüğü yaşayan işletmeler nedeniyle konkordato ve iflas başvurularının artması; tahsili güç alacakların sayısını artırmaktadır. Vergi Usul Kanunu’nun şüpheli ve değersiz alacak hükümleri, bu tür riskli alacakların vergisel açıdan doğru sınıflandırılmasını zorunlu hâle getirmektedir.

Konkordato ve iflas süreçleri, alacakların tahsil kabiliyetini doğrudan etkileyen hukuki süreçler olup; Vergi Usul Kanunu’nun 322 ve 323. maddeleri alacakların “şüpheli” veya “değersiz” sayılmasının şartlarını düzenler.

VUK 112 No.lu Sirküler, konkordato sürecinde şüpheli alacak karşılığı uygulamasını açıklığa kavuşturmuş ancak iflas sürecine ilişkin yeterli açıklama yapmamış, uygulamada önemli bir boşluk bırakmıştır.

Konkordato ve iflas süreçlerinde alacakların vergisel durumu; VUK hükümleri, Danıştay kararları, özelgeler ve mevcut sirküler çerçevesinde ayrıntılı olarak ele alındığında, iflas süreci açısından yeni bir sirküler/İkincil mevzuat ihtiyacının ortaya çıkacağı görülecektir.

2 . YASAL ÇERÇEVE

2.1- Vergi Usul Kanunu 323.Madde – Şüpheli Alacaklar

         Alacağın Şüpheli alacak sayılabilmesi için;

• Ticari veya zirai kazançla ilgili olması,
• Tahsil kabiliyetinin tehlikeye düşmüş bulunması,
• Dava veya icra safhasında olması veya
• Yapılan protestoya veya Yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan küçük alacaklar niteliğinde bulunması, gerekmektedir.

Konkordato ve iflas süreçleri, alacağın icra safhasında olduğuna ilişkin güçlü karinelerdir.

 2.2- Vergi Usul Kanunu 322.Madde – Değersiz Alacaklar

Tahsil edilemeyeceği kazai hüküm veya kanaat verici belge ile kesinleşen alacaklar değersiz alacak sayılır.

Kazai hüküm veya kanaat verici belgelere aşağıdaki örnekleri verebiliriz:

• Muvazaadan ari noterde yapılan sulh sözleşmeleri,
• İflasın kapanmasına ilişkin mahkeme kararı,
• Konkordato tasdik kararı ile vazgeçilen alacak kısmı,
• Tasfiye sonunda tahsil edilemeyen alacağa ilişkin belgeler.

3 . VUK-112/2019-2 NO.LU SİRKÜLERE GÖRE KONKORDATO SÜRECİNDE ALACAKLARIN NİTELİĞİ

 3.1- Geçici Mühlet Verilmesi Durumunda

Geçici mühlet kararından önce dava veya icra safhasına intikal etmemiş alacaklar açısından, Sirküde;

‘’2004 sayılı Kanunun 288 inci maddesi uyarınca, geçici mühlet kararı kesin mühletin hukuki sonuçlarını doğurmakta olduğundan ve geçici mühlet kararı ile birlikte takip yapılması mümkün bulunmadığından, geçici mühlet kararından önce dava veya icra safhasına intikal ettirilmemiş alacaklar için geçici mühlet kararının ilan edildiği hesap dönemi itibariyle şüpheli alacak karşılığı ayrılabilir’’ denilmektedir.

Borçlunun mali sıkıntısının somutlaştığı aşamadır. İdarenin görüşüne göre bu aşamada VUK m.323 koşulları sağlanıyorsa şüpheli alacak karşılığı ayrılabilir.

3.2- Geçici Mühletin Kaldırılarak Konkordato Talebinin Reddedilmesi

Sirküde, ‘’Geçici mühletin kaldırılarak konkordato talebinin reddine ilişkin karar verilmiş olması durumunda;

• Geçici mühlet kararından önce dava veya icra safhasına intikal etmiş olması nedeniyle karşılık ayrılan alacaklar için herhangi bir düzeltme yapılmaması,
• Geçici mühlet kararının ilan edilmesi ile karşılık ayrılan alacaklar için ise, ayrılmış olan karşılıkların geçici mühletin kaldırılarak konkordato talebinin reddine ilişkin kararın ilan edildiği hesap dönemi itibariyle düzeltilmesi (karşılığın iptal edilmesiyle gelir hesabına alınması) gerekmektedir’’ denilmektedir.

Geçici Mühletin kaldırılması sonrası bu alacakların dava veya icra safhasına intikal ettirilmesi durumunda genel hükümler çerçevesinde şüpheli alacak karşılığı ayrılacağı tabiidir.

3.3- Kesin Mühlet Verilmesi Durumunda

VUK-112/2019-2 Sirküde; ‘’ geçici mühlet kararının ilan edildiği hesap dönemi itibariyle şüpheli alacak karşılığı ayrılmamışsa sonraki hesap döneminde kesin mühlet kararının ilan edilmesi durumunda şüpheli alacak karşılığı ayrılamaz’’ denilmektedir.

İdarenin görüşü bu aşamada nettir; kesin mühlet kararının ilan edildiği hesap dönemi ile geçici mühlet kararının ilan edildiği hesap dönemi aynı ise bu hesap döneminde şüpheli alacak karşılığı ayrılabilir. Ancak kesin mühletin devam ettiği takip eden hesap döneminde şüpheli alacak karşılığı ayrılamaz şeklindedir.

3.4- Konkordato Projesinin Kabul Edilmesi durumunda

Sirküde; ‘’Projenin tasdik edilmesiyle beraber alacağın vazgeçilmeyen kısmının vadesi ise proje çerçevesinde uzatılmış olacaktır. Buna göre mahkemece tasdik edilen konkordato projesiyle alacaklı ile borçlu arasında yeni bir borç ilişkisi kurularak eski borç vade/miktar itibariyle yenilendiğinden bu alacaklar, şüpheli alacak olma vasfını kaybedecektir. Dolayısıyla söz konusu alacaklar için ayrılmış olan karşılıkların, konkordatonun tasdiki kararının ilan edildiği (bağlayıcı hale geldiği) hesap dönemi itibariyle düzeltilmesi gerekmektedir’’ denilmektedir.

         Bu aşama alacağın durumu için önemlidir:

• Konkordato Projesinin Kabul edilmesi durumunda vazgeçilen alacak V.U.K Madde.322 kapsamında değersiz alacaktır.
• Yeni bir borç ilişkisi kurularak eski borç vade / miktar itibariyle yenilendiğinden şüpheli alacak vasfını kaybeden alacaklar konkordatonun kabul kararının ilan edildiği hesap döneminde düzeltilmelidir.

3.5 - Konkordatonun Reddi ve İflasın İstenmesi Durumu

Sirkülerin 3.2.3 bölümünde , ‘’ 2004 sayılı Kanunun 292 nci maddesinde, iflâsa tabi borçlu bakımından, kesin mühletin verilmesinden sonra ilgili maddede belirtilen şartların gerçekleşmesi hâlinde mahkeme tarafından kesin mühletin kaldırılarak konkordato talebinin reddine ve borçlunun iflâsına resen karar verilmesi öngörülmüş olup, bu durumda ilgili mevzuatına uygun olarak iflas masasına kaydedilen alacaklarda şüphelilik hali devam edeceğinden daha önce ayrılan karşılıklara ilişkin düzeltme yapılmasına gerek bulunmamaktadır’’ denilmektedir.

Geçici Mühlet kararını kapsayan hesap döneminde ayrılmayan şüpheli alacakların iflas masasına kaydedilen alacaklar bakımından karşılık ayrılabilmesi konusu muğlak bırakılmıştır.

4 .  VUK-112/2019-2 NO.LU SİRKÜLERİN KONKORDATO SÜRECİNE ODAKLANMASI İFLAS SÜRECİNİ DÜZENLEMEMİŞ OLMASI

Sirküler yalnızca konkordatoya odaklanmış, iflas sürecine sirkülerdeki 3.2.3 bölümündeki ‘’geçici mühlet kararıyla karşılık ayrılmıştır’’ kabulü dışında bir açıklamaya yer vermemiştir.

Sirkülerin 3.1.2 bölümünde, ‘’geçici mühlet kararından önce dava veya icra safhasına intikal ettirilmemiş alacaklar için geçici mühlet kararının ilan edildiği hesap dönemi itibariyle şüpheli alacak karşılığı ayrılabilir.’’ cümlesinde İhtiyarilik olduğu da gözden kaçırılmamalıdır.

Bu durumun, uygulamada eksik bıraktığı noktalar:

1. İdarenin sirküde; ‘’iflas masasına kaydedilen alacaklarda şüphelilik hali devam edeceğinden daha önce ayrılan karşılıklara ilişkin düzeltme yapılmasına gerek bulunmamaktadır’’ ifadesi tartışmalıdır.
2. İflas masasına kaydedilmeyen alacaklarda karşılık ayrılıp ayrılamayacağı net değildir.
3. Sıra cetveli ve dağıtma tablosunun kanaat verici belge olup olmadığı belirtilmemiştir.
4. Konkordato-red-iflas zincirinde alacakların durumuna ilişkin yasal                 düzenlemeler yeterli değildir.

5 . DANIŞTAY KARARLARI VE ÖZELGELER ÇERÇEVESİNDE İFLAS SÜRECİNDE ŞÜPHELİ VE DEĞERSİZ ALACAKLAR

5.1- İflasın Açılması

İflas kararı, borçlunun ödeme aczinin en somut göstergesidir.

Danıştay’ın Müstakar görüşü:

“İflasın açılması, alacağın icra safhasına girdiğini gösterir.’’

Bu nedenle iflas kararı, şüpheli alacağın başlangıcıdır.

5.2 - İflas Masasına Kayıt

Alacak, iflas tasfiyesine dahil olduğunda masaya kaydedilir.

• Masaya kaydedilen alacak kısmı için; şüpheli alacak karşılığı ayrılabilir.
• Teminatlı alacaklarda teminatı aşan kısım için karşılık ayrılır.
• Masaya kaydedilmeyen alacak için karşılık ayrılamaz.

 5.3 - Sıra Cetveli – Tasfiye – Dağıtma

Sıra cetveli, alacağın hangi kısmının tahsil edileceğini gösterir. Ancak bakiye kısım tasfiye tamamlanmadan değersiz alacak sayılamaz.

5.4 - İflasın Kapanması

İflasın kapanmasına ilişkin mahkeme kararı kanaat verici belge niteliğindedir. Bu aşamada tahsil edilemeyen bakiye değersiz alacaktır.

6 . ŞÜPHELİ / DEĞERSİZ ALACAKLARA İLİŞKİN UYGULAMADAKİ BELİRSİZLİKLER VE İKİNCİL MEVZUAT/SİRKÜLER İHTİYACI

VUK-112/2019-2 Sirküler; konkordato sürecini açıklığa kavuşturmuş olsa da iflas süreci tamamen boş bırakılmıştır.

Yeni bir düzenleme gerektiren alanlar:

1. İflas aşamasının, şüpheli alacak karşılığının başlangıcı olması durumu
2. İflas masasına kayıt şartının açıklanması
3. Sıra cetveli ve dağıtma listesinin niteliği
4. İflas kapanış kararının vergisel etkisi
5. Konkordatodan iflasa geçişte alacağın niteliği
6. Tasfiye sonunda ortaya çıkan kayıpların değersiz alacak yılı

Bu alanların düzenlenmesi hem mükellefler hem Meslek Mensupları hem de idare açısından önemlidir.

7 . KONKORDATO VE İFLAS SÜREÇLERİNDE ALACAKLARIN NİTELİĞİ

                                           (ÖZET TABLO )

Aşama                      VUK 322/323 Durumu                 Açıklama

Geçici Mühlet                Şüpheli Alacak ayrılabilir            Dava/İcra şartı yok

Kesin Mühlet                Yeni karşılık ayrılamaz              VUK 112/2019-2 Sirküler

Konkordato Tasdiki   Değersiz Alacak (vazgeçilen Kısım)   Yeni borç ilişkisi doğar.

İflasın açılması              Şüpheli Alacak                       Danıştay içtihatları gereği

İflasın Kapanması          Değersiz Alacak        Mahkeme Kararı/kanaat verici belge

8 . SONUÇ 

Konkordato sürecinde alacakların vergisel niteliği VUK-112/2019-2 Sirküleri ile açıklığa kavuşmuş olsa da iflas süreci hâlâ belirsizliklerle doludur.

Danıştay İçtihatları yol gösterici olmakla birlikte uygulamada yeknesaklık için idarenin İflas aşamasında alacakların vergisel niteliği ile ilgili düzenleme yapması gerekliliği ortadadır.                        

9 . KAYNAKLAR

• 213 sayılı Vergi Usul Kanunu
• 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu
• 7101 sayılı Kanun
• VUK-112/2019-2 Sirküleri
• Danıştay 4. Daire - İflas masasına kaydedilmeyen alacak kararı
• Danıştay 4. Daire  - Konkordato tasdik ve değersiz alacak kararı
• Vergi Dava Daireleri K - İflas kapanış kararı
• İstanbul Vergi Dairesi B. - Konkordato döneminde şüpheli alacak
• Ankara Vergi Dairesi B. - İflas kapanışı değersiz alacak
• İzmir Vergi Dairesi B. - Tasdik sonrası vazgeçilen alacak
• Doğan ÇENGEL, YMM - Şüpheli Alacaklar

23.12.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.