Seyfi Yıkılmaz
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
seyfiyikilmaz28@hotmail.com

Serbest Bölgede İstihdam Edilen Personellere Ödenen Ücretlerde Gelir Vergisi İstisnası Uygulaması

1. GİRİŞ

3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu geçici üçüncü maddesinin ikinci fıkrasına göre, Avrupa Birliği’ne tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi izleyen yılın vergilendirme döneminin sonuna kadar, serbest bölgelerde üretim faaliyetinde bulunan mükellefler, bu bölgede ürettikleri ürünlerin FOB bedelinin en az %85’ini yurtdışına ihraç etmeleri durumunda, istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretlere gelir vergisi istisnası uygulanmaktadır.

Serbest bölgelerde 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu geçici üçüncü maddesinin ikinci fıkrasına göre üretici firmalara tanınan bu vergi istisnasının uygulanması, konuya ilişkin olarak yayınlanan 1 seri nolu serbest bölgeler kanunu genel tebliği esas alınarak anlatılmaya çalışılacaktır.

2. GELİR VERGİSİ İSTİSNASI UYGULAMASI

2.1. Üretilen Ürünlerin FOB Bedelinin Hesaplanması

Üretilen ürünlerin birim FOB bedeli, üretilen mallardan satışı yapılanların satış tutarı toplamının satılan ürün miktarına bölünmesiyle elde edilen tutardır. Toplam FOB bedeli ise Üretilen ürünlerin birim FOB bedeli ile toplam üretilen ürün miktarının çarpılmasıyla elde edilen tutardır.

Üretilen ürünlerin aynı yıl içinde satılmaması durumunda, ortalama FOB bedeli bulunacak ve buna göre toplam FOB bedeli tespit edilecektir. Ortalama FOB bedeli, birden fazla yıla ait birim FOB bedellerinin ortalamasıdır.

2.2. Üretilen Ürünlerin Satışı

Serbest bölge içinde üretim yapan mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretlere gelir vergisi istisnası uygulamasında, mükelleflerin bölgede ürettikleri ürünlerin toplam FOB bedelinin en az %85'ni yurt dışına ihraç etmeleri gerekmektedir.

İhracat FOB / Üretim FOB değerinin hesaplanması, önceki dönemde devir stokunun olup olmaması ve önceki dönemde %85 şartının sağlanıp sağlanmamasından kaynaklı sonraki döneme devreden stok miktarı nedeniyle değişkenlik göstermektedir.

2.2.1. Önceki Dönemden Devir Stoku Olmadan Üretilen Ürünlerin Aynı Yılda Satışı

İhracat FOB / Üretim FOB değerinin hesaplanmasına önceki dönemden devir stok miktarının olmaması durumunda öncelikle yurtiçi ve yurtdışı toplam satışların toplam tutarı, toplam satış miktarına bölünerek birim FOB değerinin bulunması ile başlanır. Daha sonra bulunan birim FOB değeri ile yıl içerisinde üretilen toplam mamül miktarı çarpılarak üretim FOB değeri bulunur. Ardından toplam ihracat FOB değeri, toplam üretim FOB değerine bölünerek ihracat FOB değerinin Üretim FOB değerine oranı tespit edilir. Bulunan bu oran %85’in üstünde ise istisna şartı gerçekleştirilmiştir.

ÖRNEK 1;

Adana Yumurtalık Serbest Bölgesinde çimento üretimi faaliyetinde bulunan (S) A.Ş., ürettiği ürünleri yurtiçi ve yurt dışına satmakta ve 300 işçi çalıştırmaktadır. İşçilerle ilgili olarak Ocak-Aralık 2017 döneminde aylar itibarıyla ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi, tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil edilmiştir. Mükellefin bölgede ürettiği emtianın 19.000 tonunu 1.600.000 TL’ye yurtiçine, 150.000 tonunu toplam 18.000.000 TL’ye yurt dışına sattığı tespit edilmiş olup firmanın toplam üretim miktarı ise 170.000 tondur.

Buna göre, mükellef (S) A.Ş.’nin;

Üretilen Ürünlerinin birim FOB Bedeli           ;   18.000.000+1.600.000     
                                                                           ------------------------------- = 115,97 TL
                                                                             50.000+19.000

Toplam Üretim FOB Bedeli               ; 170.000 * 115,97      = 19.715.976,33

İhracat / Toplam Üretim FOB                       :   18.000.000        
                                                                         --------------------  = %91,29
                                                                         19.715.976,33       

Buna göre, mükellef (S) A.Ş. ürettiği ürün toplam bedelinin, %91,29’unu yurt dışına ihraç ettiğinden istihdam ettiği personel ücretleri üzerinden hesaplanan ve yıl içinde aylar itibarıyla tecil edilen gelir vergisi terkin edilecektir.

2.2.2. Önceki Dönemde %85 Şartını Sağlayıp Devir Stoklarının Cari Yıl Satılması

Üretimin yapıldığı ve istisnanın uygulandığı yılda stokta kalan ürünler, sonraki yıllarda da FOB bedeli bazında takip edilmelidir. Bu durumda sonraki yıl devir stok miktarı da dikkate alınarak “Ortalama FOB Bedeli” bulunacak ve buna göre toplam FOB bedeli tespit edilecektir. Ortalama FOB Bedeli, birden fazla yıla ait birim FOB bedellerinin ortalamasıdır.

ÖRNEK 2;

Adana Yumurtalık Serbest Bölgesinde kimyasal üretimi faaliyetinde bulunan (B) A.Ş., ürettiği ürünleri yurtiçi ve yurt dışına satmakta ve 60 işçi çalıştırmaktadır. İşçilerle ilgili olarak Ocak-Aralık 2017 döneminde aylar itibarıyla ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi, tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil edilmiştir. Mükellefin önceki dönemden devir stok miktarı 8 tondur ve 2017 yılında önceki dönemden devreden stok 760.000 TL’ye yurtiçine satılmıştır. Mükellefin 2017 yılında bölgede ürettiği emtianın 25 tonunu 2.375.000 TL’ye yurtiçine, 190 tonunu toplam 18.330.000 TL’ye yurt dışına sattığı tespit edilmiş olup firmanın toplam üretim miktarı ise 218 tondur.

Buna göre, mükellef (B) A.Ş.’nin;

	Miktar	Tutar
Önceki Dönem Devir Stok Birim FOB	8 ton	76.000,00 TL
Cari Yılda Üretilen Ürünlerin Birim FOB Değeri	215 ton	20.705.000 TL
TOPLAM	223 ton	20.781.000 TL

 

Ortalama Birim FOB              ; 20.781.000,00 
                                                --------------------= 93.188,34 TL
                                                      223

Toplam Üretim FOB              : 218*93.188,34 = 20.315.058,12

İhracat FOB / Üretim FOB    ; 18.330.000 
                                              ------------------ = %90,23
                                               20.315.058,12

Buna göre, mükellef (B) A.Ş. ürettiği ve önceki dönemden devreden ürün toplam bedelinin, %90,23’unu yurt dışına ihraç ettiğinden istihdam ettiği personel ücretleri üzerinden hesaplanan ve yıl içinde aylar itibarıyla tecil edilen gelir vergisi terkin edilecektir

2.2.3. Önceki Dönemde %85 Şartını Sağlayamayıp Devir Stokların Sonraki yıl veya yıllarda satılarak %85 Şartını Sağlanması

Serbest bölgede üretilen ve üretimin yapıldığı yıldan sonraki yıl veya yıllarda bu ürünlerin toplam FOB bedelinin %85′inin yurt dışına ihraç edilmemesi durumunda, üretimin yapıldığı yılda tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil edilen gelir vergisi tevkifatı gecikme zammıyla birlikte tahsil edilecektir. Ancak, daha sonra asgari %85 ihracat şartının gerçekleştiği yılda gerekli koşulların yerine getirilmesi halinde, ilgili vergi dairesi tarafından söz konusu işçi ücretlerine ilişkin gelir vergisi,  Vergi Usül Kanunu hükümlerine göre düzeltme işlemi yapılarak mükellefe red ve iade edilecektir.

Üretilen ve istisna uygulanan ürünlerin sonraki yıllarda da üretiminin yapılması ve yıllık olarak stok takibinde, ilk giren ilk çıkar yöntemi uygulanacaktır.

ÖRNEK 3;

Adana Yumurtalık Serbest Bölgesinde faaliyet gösteren (C) A.Ş., 2015 yılında ürettiği toplam 250 birim üründen 100 birimlik kısmını 300.000 TL'ye aynı yıl ihraç etmiştir. 2016 yılında 125 birimlik kısmını 420.000 TL tutarla ihraç etmiş olup bu yıla ilişkin birim FOB bedeli esas alınarak yapılan değerlemede toplam satış tutarının 800.000 TL olduğu, kalan 25 birim ürünün 2017 yılında serbest bölgede 100.000 TL satıldığı tespit edilmiştir. Şirket 2016 yılında ürettiği ürünü satamamıştır. Söz konusu işçilerle ilgili olarak 2015 ve 2016 yılları Ocak-Aralık dönemlerine ilişkin aylar itibarıyla ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil edilmiştir.

Buna göre, şirketin 2015 yılı üretiminin toplam FOB bedeli 300.000 TL tutarındaki kısmını ihraç ettiğinden, [(300.000 TL)/{(300.000 TL/100 birim) x 250 birim}=] %40

olarak gerçekleşmiş olup Kanunda aranılan %85 ihraç şartı gerçekleşmemiş olmaktadır. Bu nedenle, bu yıla ilişkin olarak tecil edilen vergi cezasız gecikme zammıyla birlikte tahsil edilecektir.

2015 yılında üretilen ve 2016 yılında satılan 125 birimlik ürünlerin toplam FOB bedeli olan 420.000 TL ile 2015 yılına ilişkin satılan ürünlerin birim FOB bedelinin ortalaması esas alınarak yapılan hesaplamada; toplam,

[{(300.000 TL+420.000 TL)/(100 birim+125 birim)}x 250 birim=] 800.000 TL

tutarında üretim yapıldığı ve bunun (300.000 TL+420.000 TL=) 720.000 TL tutarındaki kısmın ihraç edilmesi nedeniyle 2015 yılında üretilen ürünlerin (720.000 TL/800.000 TL=) %90'nın ihraç edildiği tespit edilmiştir.

Bu nedenle, 2015 yılına ilişkin olup şirketten tahsil edilen vergiler, 213 sayılı Kanun hükümlerine göre düzeltme işlemi yapılarak bu Tebliğle belirlenen koşullarla mükellefe red ve iade edilecektir. Tahsil edilen gecikme zammı ise iade konusu olmayacaktır.

Öte yandan, 2016 yılında üretimi yapılan ürünlere ilişkin olarak aylar itibarıyla tecil edilen vergiler, bu yılda üretilen ürünlere ilişkin ihracat şartı gerçekleşmediğinden, cezasız gecikme zammıyla birlikte tahsil edilecektir.

2.3. Muhtasar Beyannamenin Düzenlenmesi, Üretim ve İstihdam Bildirimlerinin Yapılması ve Tecil Terkin Uygulaması

İstisna kapsamında değerlendirilen ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi, muhtasar beyannameyle genel hükümlere uygun olarak beyan edilecektir.

3218 sayılı Kanun kapsamında istisna edilecek tutar, "Gelir Vergisi Tevkifat Tutarlarına İlişkin Bildirim"in "İstisna edilecek tutara ilişkin bilgiler" Tablosunun (g) sütununda gösterilecektir. Bu sütunda yer alan tutar, Muhtasar Beyannamenin "TABLO-2 Tahakkuka Esas İcmal Cetveli" bölümünün "3/b- Tecil Edilecek Tutar" satırına aktarılacak ve vergi dairesince bu tutarlar tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil edilecektir.

İstisna uygulamasından yararlanan mükelleflerin yurt dışı ihracat tutarının toplam satış tutarına oranı, %85 veya üzerinde gerçekleştiğinin YMM faaliyet raporu ile tespit edilmesi halinde, vergi dairesince tecil edilen vergi terkin edilecektir.

Öte yandan, serbest bölgede üretim faaliyetinde bulunan işletmelerde çalıştırılan ve yıl içinde gelir vergisi tevkifatı yapılmış olan işçi ücretleri de, işverenin yıl sonu itibarıyla ürettikleri ürünlerin %85'ini yurt dışına ihraç etme şartını gerçekleştirmesi halinde, gelir vergisi istisnasından yararlanılabilecektir.

Bu işverenler, "Gelir Vergisi Tevkifat Tutarları ile İade Edilecek Tutarlara İlişkin Bildirim"i, Aralık ayına ait muhtasar beyannamenin verilme süresi içinde ilgili vergi dairesine vereceklerdir. Bunun üzerine, yıl içinde verilen muhtasar beyannameler üzerinden hesaplanan ve ödenen ücretlere ilişkin gelir vergisi tevkifat tutarları, bu Tebliğle belirlenen koşullarla ilgili vergi dairesi tarafından 213 sayılı Kanun hükümlerine göre düzeltme işlemi yapılarak mükellefe red ve iade edilecektir.

2.4. Üretim ve Satış Tutarlarının YMM Raporu İle Tespit Edilmesi

İstisna uygulamasında;

• Serbest bölgede üretilen ürünlerle bölge içinden, Türkiye'den veya dışarıdan alınan ürün tutarları,
• Bölge içine, Türkiye'ye veya yurt dışına satış tutarları,
• Bölgede üretilen ürünlerin toplam FOB bedelinin en az % 85'inin yurt dışına ihraç edildiği,

Hususlarının 1 seri nolu serbest bölgeler kanunu genel tebliğinde açıklanan usul ve esaslara uygun olduğunun yeminli mali müşavirler tarafından düzenlenecek faaliyet raporu ile şubat ayının 15 inci günü akşamına kadar muhtasar beyannameyi verdikleri vergi dairesine tevsik edilmesi üzerine, tecil edilen vergi terkin edilecektir. Düzenlenecek YMM faaliyet raporuna, Gümrük Çıkış Beyannamesi, Faaliyet Ruhsatı ile Kapasite Raporu örnekleri de eklenecektir.

3. İSTİSNA UYGULAMASINDA ÖZELLİK ARZ EDEN HUSUSLAR

• Bu teşvik işverene sağlanmıştır. Dolayısıyla “işçi ücretlerinden kesilen vergilerin, işçilere ödenmesi mümkün değildir.
• Bölge içinde üretim faaliyetinde bulunan mükelleflerin üretime ilişkin istihdam ettikleri tüm personele ödedikleri ücretler gelir vergisinden istisna edilecektir. Üretim faaliyeti ile birlikte başka konularda da faaliyette bulunan mükelleflerin satış, pazarlama, muhasebe, lojistik vb. departmanlarda çalışan personelleri de istisna kapsamında değerlendirilecektir.
• Serbest bölgede üretim faaliyetinde bulunan üretici firmaların ürünlerini, aynı veya başka bir serbest bölgede faaliyette bulunan ihracatçılara, yurt dışına satılması kaydıyla teslim etmeleri de yurt dışına satış olarak değerlendirilecektir. İhracat kaydıyla yapılan teslimlerde, üretici firmalar istisnadan yararlanacağından, ihracatı gerçekleştiren firmaların istisnadan yararlanması mümkün değildir. Söz konusu malların, ihracatçıya teslim tarihini takip eden ay başından itibaren üç ay içinde ihraç edilmesi zorunludur. Bu sürede ihraç edilmemesi halinde, bu mallara ilişkin yurt dışı satış gerçekleşmemiş olarak değerlendirilir. Tamamen veya kısmen ihraç kaydıyla mal satanlar ihracatın fiilen gerçekleştirildiğine ilişkin belgeler de dahil olmak üzere YMM raporuna ek yapılmak ve ayrıntıları YMM raporunda belirtilmek suretiyle düzenlenecek faaliyet raporunu, dönemin kapandığı ya da faaliyetin son bulduğu veya toplam satışın yapıldığı tarihi izleyen aydan sonraki dördüncü ayın 15 nci günü (yıl sonuna ilişkin olanlar Nisan ayının 15 nci günü) vergi dairesine teslimi gerekir.
• Gelir vergisinden istisna edilen ücretlerde üst sınır bulunmadığından, ücretler üzerinden hesaplanan vergi tutarının tamamı istisna edilecektir.
• Birden fazla konuda (üretim, mal satışı vs. ) faaliyette bulunmak üzere izin alınması halinde, sadece üretim faaliyetinin yürütüldüğü işyerleri itibarıyla Sosyal Güvenlik Kurumuna (Devredilen Sosyal Sigortalar Kurumu) verilen aylık prim ve hizmet belgesinde yer alan işçilere ilişkin ücretler üzerinden söz konusu istisna uygulanacaktır.
• Yurt içinden serbest bölgeye fason imalat kapsamında getirilen veya dahilde işleme rejimi kapsamında yurt dışından bölgeye getirilen maddelerin bölge içinde çeşitli işlemlere tabi tutulduktan sonra ülke içine geri gönderilen veya bu ürünlerden yurt dışına ihraç edilen ürün bedelleri, %85 ihracat tutarının hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır. Bölgedeki işletmelerin fason imalat yanında ayrıca bölge içinde üretim ve ihracat yapmaları durumunda ise, Kanunda belirtilen şartları taşıyıp taşımadıklarının tespitinde fason imalat dışında üretim yapılan ve ihraç edilen ürün bedelleri dikkate alınacaktır.
• Serbest bölge dışında üretilerek bölgeye getirilen ve bölgede sadece paketleme ve ambalajlama gibi bir takım işlemlere tabi tutulan ürünlerin daha sonra serbest bölgeden yurt dışına ihraç edilmesinde, ürün esas olarak bölge içinde üretilmediğinden, söz konusu ürünle ilgili olarak istisna hükümleri uygulanmayacaktır.
• Yurt dışına ihraç edilen ürünlerin toplam FOB bedelinin tespitinde, satışa ilişkin belgenin yasal defterlere kayıt edildiği tarihteki T.C. Merkez Bankasınca ilan edilen döviz alış kurları esas alınacaktır.
• Serbest bölgede çalışan personelin çeşitli nedenlerle serbest bölge dışında çalıştığı sürelere ilişkin ödenen ücretler, istisna kapsamına dahil edilmeyecektir.

4. İSTİSNA ŞARTLARININ GERÇEKLEŞMEMESİ

Serbest bölgede faaliyette bulunan mükelleflerin imal ettikleri ve yurt dışına ihraç ettikleri ürün satış tutarlarının ürün toplam satış tutarlarına oranı, Kanunda öngörülen oranda gerçekleşmemesi halinde, yıl içinde vergi dairesince tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil edilen gelir vergisi işverenden cezasız olarak, gecikme zammıyla birlikte tahsil edilecektir.

26.05.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.