Orhan Kotan
İş Başmüfettişi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
orhankotan@gmail.com

Tüm Yönleriyle İhbar Tazminatı

I-Genel Bakış

Çalışma hayatı, çok sayıda işçi ve işverenin karşılıklı haklarının bulunduğu ve bu karşılıklı hakların düzenlendiği karmaşık ilişkiler bütünüdür. Bu yazımızda bu karşılıklı haklardan birisi olan ihbar tazminatı konusu irdelenecektir. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 17. Maddesinde “Süreli fesih”  düzenlenmiştir. Bu maddede kural olarak  belirsiz süreli iş sözleşmesinde iş akdi feshedilirken işçi ve işverenin kanunda belirtilen sürelere uyması öngörülmüştür. Bu süreleri ihlal eden tarafın (işçi veya işverenin) ihbar tazminatı ödeyeceği yasa ile kararlaştırılmıştır.

Süreli feshin kanunda düzenlenmesinin ana sebebi; işverenin işçinin iş akdini feshederken işçinin yeni iş aradığı sürede mağdur olmamasıdır. Aynı şekilde işveren bakımından da durum aynıdır. İşçinin iş akdini feshettiğinden haberdar olan işverenin ihbar/fesih süreleri içerisinde işin akamete uğramaması için yeni bir işçi temin edebilmesidir.

II-İhbar Tazminatı Nedir?

İhbar tazminatı; iş sözleşmesi tarafları olan işçi ve işverenin belirsiz süreli iş sözleşmelerinde  sürelere uymadan haklı bir neden olmaksızın fesih hakkını kullandıkları takdirde, bu sürelere uymayan işçi veya işveren tarafından ödenmesi gereken tazminata ihbar tazminatı denir.

Başka bir anlatımla, ihbar tazminatı, işçinin işten haber verilmeksizin veya ihbar süresi bitiminden önce işveren tarafından çıkarılması durumunda, işveren tarafından işçiye ödenmesi gereken tazminattır. Bu durumun tam tersi de geçerlidir.  İşçinin işverene haber verilmeksizin veya ihbar süresi bitiminden önce işten çıkması/ayrılması durumunda işçi tarafından işverene ödenmesi gereken tazminattır.

III-İhbar Tazminatının Şartları Nelerdir?

-Belirsiz Süreli bir sözleşme olmalıdır.

-İşçi veya işveren bakımından haklı bir fesih sebebi bulunmamalıdır.

-Kanunda öngörülen ihbar sürelerine uyulmadan iş akdi feshedilmiş olmalıdır.

IV-İhbar Süreleri Ne Kadardır?

İhbar süreleri işveren ya da işçinin fesih bildiriminin diğer tarafa ulaşmasından başlayarak işlemeye başlayan süredir. Bu süreler kanunda işçinin o işyerinde çalıştığı sürelere göre değişmektedir.

Bu süreler:

a) İşi 6 aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 2 hafta (14 gün) sonra,

b) İşi 6 aydan 1.5 yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 4 hafta (28 gün) sonra,

c) İşi 1.5 yıldan 3 yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 6 hafta (42 gün) sonra,

d) İşi 3 yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak 8 hafta (56 gün) sonra,

Feshedilmiş sayılır. 

Taraflar öngörüldüğü üzere iş sözleşmesini feshetse dahi belirtilen süreler içerisinde çalışmaya devam etmelidir. Şüphesiz bu devam bir zorunluluk değildir. Örneğin işçiyle devam etmek istemeyen işveren işçiye yukarıda belirtilen süreler tutarındaki ihbar tazminatını ödeyerek iş akdinin derhal sonlandırabileceği gibi, işverenle çalışmaya devam etmek istemeyen işçi de bu tazminatı ödeyerek iş akdini sonlandırabilmektedir. 

Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir. Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.

V-İhbar Süresince İşçiye, İş Arama İzni Verilmeli midir?

İşveren tarafından iş  akdi sonlandırıldığı takdirde işçinin ihbar süresi içerisinde, işçiye yeni iş araması için  ücret kesintisi yapılmadan iş arama izni verilmedir. Yeni iş arama izinde süre günde 2 saatten az olamaz.  Bu iş arama izinleri topluca da kullandırılabilir. İş arama izninde işverenin bu yükümlülüğünü  ortadan kaldıran sözleşme hükümleri  de geçersizdir. İş arama iznindeki süreler taraflarca arttırılabilir.

İşveren tarafından iş arama izni kullandırılmayıp işçi bu sürelerde çalıştırıldığı takdirde işverence  bu sürenin ücreti yüzde yüz zamlı ödenmelidir.

Ayrıca işverence böyle bir iznin verilmemesi de işçi tarafından bir haklı fesih nedeni olup işçi ihbar süresinin bitmesini beklemeksizin iş akdini derhal feshedebilir.

VI-İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanmalı?

Bu tazminat tıpkı kıdem tazminatında olduğu gibi işçinin fesih anındaki giydirilmiş brüt ücreti üzerinden ödenir. Giydirilmiş brüt ücrete işçinin yemek ve yol yardımı gibi sosyal hakları da dahil edilir. İşçinin yol ya da yemek yardımını ayni olarak ya da nakdi olarak almasının bir önemi yoktur. Ayrıca gelir vergisi ve damga vergisi dışında ihbar tazminatından kesinti yapılmaz. Kıdem tazminatında sadece damga vergisi kesintisi yapılmaktadır.

VII-İhbar Tazminatına Hak Kazanılamayacak Durumlar Nelerdir?

-İşyeri devrinde işçi ihbar tazminatı talep edemez.

-İşveren tarafından haklı sebeple fesih halinde işçi ihbar tazminatı talep edemez.

-İşçi tarafından haklı nedenle fesih halinde ihbar tazminatı talep edilemez.

-Belirli süreli sözleşmede ihbar tazminatı talep edilemez.

VIII-İhbar Tazminatı Ne Zaman Ödenir?

İş akdinin feshedilmesi ile ihbar tazminatı ödenir. İşveren iş akdini derhal feshetmek istiyorsa, ihbar tazminatını aynı süre içinde ödemesi gerekir. İhbar tazminatı zaman aşımı süresi, iş kanununda 5 yıl olarak belirtilmiştir.

KAYNAKÇA:

-4857 sayılı İş Kanunu.

-www.mevzuat.gov.tr

13.05.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.