Dr. Mustafa Alpaslan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
m.alpaslan@windowslive.com

İktisadi İşletmelerden Derneklere Kar Transferi Ve Vergi

Bilindiği gibi,  derneklerin kendisi  vergiye tabi değildir.  Ancak, derneklerin oluşturdukları  iktisadi işletmeler kurumlar vergisine tabidir.[1]  Dernekler 5253 sayılı Dernekler Yasasına göre  faaliyette bulundukları  sürece, kazanç paylaşma haricinde, yasalarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı realize etmek üzere asgari 7 gerçek veya tüzel kişinin  bilgi ve çalışmalarını  sürekli olarak birleştirmek  suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarını  içermektedir.[2]

Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı geçtiğimiz mayıs ayında  derneklerin vergilendirilmesi isimli bir rehber yayınlamış bulunmaktadır. [3]

Söz konusu  rehberin 18. sayfasının (3.3.6) ilgili bölümünde; “İktisadi işletmelerin karlarının  derneğe aktarımı” konusuna yer  verilerek ilgili bölümde aynen şöyle bir açıklama bulunmaktadır.

“Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (2) numaralı bendinde, iştirak  hisselerinden doğan kazançlar menkul sermaye iradı olarak sayılmıştır. Aynı Kanunun 94. maddesinin 6/b-i bendinde, tam mükellef kurumlar tarafından; tam mükellef gerçek kişilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve bu vergiden muaf olanlara dağıtılan, 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kar paylarından tevkifat yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Bir kazancın iştirak kazancı sayılabilmesi için bir başka kurumun hisselerine sahip olunması zorunluluk teşkil etmez, bağlı veya ait kuruluşun tamamına sahip olunması halinde de bir iştirak  kazancı elde edilmesi söz konusu olacaktır. Bu nedenle derneğe ait iktisadi işletmenin bağlı bulunduğu  derneğe bağış adı altında da olsa aktardığı tutarlar kar payı niteliğinde olacaktır ve bu tutarlar  üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının 6 numaralı bendinin (b-i) alt bendi uyarınca %15 gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekecektir.”

Söz konusu  rehber Bakanlığın görüşünü yansıtmış olduğu  gibi Gelir İdaresinin bütün ilgili birimlerini ve  Gelir İdaresinin denetim elemanları açısından bağlayıcı bir özellik arz etmektedir.

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından benimsenen mükellef – müşteri odaklı hizmet  anlayışının bir sonucu olarak  mayıs 2012 döneminde hazırlanan  rehberde dernek şeklinde faaliyet  gösteren tüzel kişiliklerin vergilendirme sürecindeki ödev ve mükellefiyetlerine ilişkin açıklamalara geniş  ölçüde yer verilmiştir. (Bkz. www.gib.gov.tr).  Söz konusu  rehberde yapılan açıklamalara göre iktisadi işletmelerde oluşan karların  derneğe transferinde GVK md. 94/6-b-i md gereğince %15  gelir vergisi  tevkifatı yapması  gerektiği  belirtilmiştir.

Son yıllarda Gelir İdaresi,  dernekleri bırakıp, bunların oluşturdukları iktisadi işletmeleri vergi kıskacına almaya çalışmaktadır.  Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesindeki rehberde  yer alan bu  görüşü bütün dernekleri ve bunlar gibi  vergilenen  birçok vakıflar ile  iktisadi işletme sahibi  kamu tüzel kişiliklerini ilgilendirdiğinden  bu  görüşün  isabet derecesi   tartışma götürmektedir.  Çünkü, birçok dernek  doğrudan  iktisadi hayata giremediği için, iktisadi işletmeleri kanalıyla cari işlemlerini ancak  yürütebilmektedir.

Sonuç olarak, dernekler ile  iktisadi işletmeleri adeta  etle tırnak gibidir.  Kimin karını kime dağıtıyoruz ya da aktarıyoruz? Sualinin cevabı tektir.  Dernek ya da vakfın olan kar vergi sonrası  dernek  ya da  vakfın amaçları doğrultusunda yine kendi tasarrufuna otomatik  geçmektedir.  Ne dağıtım ne de kar transferi asla söz konusu  olamaz.   Derneklerin veya vakıfların  ayakta kalabilmesi için  iktisadi işletmelerden  beslendiği herkesin bildiği bir gerçektir.  Genelde dernekler ile iktisadi işletmeler fiziki olarak  da aynı  çatı  altında faaliyetlerini sürdürmektedirler.[4]  Sivil  toplum kuruluşlarının  gelişerek  daha fazla hizmet  yapabilmesi için  iktisadi işletmelere gereksinimi kuşkusuzdur.   Bu nedenle,  derneğe ait iktisadi işletmenin  bağlı  bulunduğu  derneğe bağış  adı  altında  aktarım yapması kar payı sayılamaz. 

---

[1] Bkz. 5253 sayılı Dernekler Kanunun  md. 1-3
[2] 5253 sayılı Dernekler Kanunun  md. 1-2
[3] Gelir İdaresi Başkanlığı, Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı, Yayın No:146, Mayıs 2012, www.gib.gov.tr. 
[4] Aynı görüş için bkz.   KIRIKTAŞ İlhan, “İktisadi İşletmelerin Air Oldukları Dernek, Vakıf ve Kamu Tüzel Kişiliklerine Kar Aktarımında Tevkifat Olmamalıdır”, Vergi Dünyası Dergisi, Eylül 2012, Sayı:373, s.20-27
 

11.09.2012

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.