İrfan Aydın
Eski İdari Yargı Hakimi
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
irfanaydin1949@ttmail.com

Vekalet Ücretlerinin Vergilendirilmesi

MAHKEMELERİN TAKDİR ETTİĞİ VEKALET ÜCRETİNİN SERBEST MESLEK KAZANCI OLARAK KABULÜ SURETİYLE VERGİYE (GELİR VE KATMA DEĞER VERGİLERİNE) TABİ TUTULMASI HUKUKEN MÜMKÜN DEĞİLDİR. 

Giriş      

356 sıra numaralı olup 23.02.2006 günlü ve 26089 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş bulunan 213 sayılı VUK Genel Tebliğinin 213 sayılı “B. İcra Dairelerince Alacaklı Taraf Avukatına Ödenmesine Karar Verilen Vekalet Ücretlerinin Belgelendirilmesi” bölüm başlığı  altında yapılan “İcra dairelerince borçludan alınarak müvekkili adına takibat yapan alacaklı taraf avukatına ödenmesine karar verilen avukatlık (vekalet) ücretinin avukata ödendiği anda, avukat tarafından borçlu adına en az 2 nüsha serbest meslek makbuzu düzenlenecek ve makbuzun avukatta kalan nüshasına da icra dairesince ödemenin yapılmış olduğuna dair bir şerh düşülerek, ödemeyi yapan memur tarafından (sicil numarası da yazılarak) imzalanacaktır. 

Yukarıda belirtilen şekilde yetkili memura imzalattırılmadığı tespit edilen her bir serbest meslek makbuzu için ayrı ayrı Vergi Usul Kanununun 352-II/7. nci maddesine göre söz konusu avukat adına usulsüzlük cezası kesilecektir .” şeklindeki düzenlemenin hukuka aykırı olup olmadığı hususu incelememizin konusunu oluşturmaktadır.

            Yukarıda işaret edilen konuda bir görüş ya da düşünce oluşturabilmek için öncelikle yapılan yargılama sonunda mahkemelerin hükmetmiş olduğu vekalet ücretinin davada haklı çıkan tarafın vekiline mi yoksa asile mi ait olması gerektiği hususunun açık ve net olarak ortaya konulması gerekir.

            Konuya ilişkin  Yasal Açıklamalar:

1-      1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 164. maddesinin 1. fıkrası “Avukatlık ücreti, avukatın hukuki yardımının karşılığı olan meblağı veya değeri ifade eder.”hükmünü içermektedir. Bu kurala göre avukat, hukuki yardımı; kendisini vekil olarak atayan kişi ya da kuruluşa yapmaktadır. Dolayısıyla da, vekalet ücretini, karşı taraftan değil vekil edeninden ya da onun mal varlığından tahsil etmesi gerekir.

2-      Avukata ödenecek ücretin miktarı nasıl saptanır?

            Vekalet ücretinin miktarı, 1136 sayılı Avukatlık Yasası’nın (AY’nın) 164. maddesinin son fıkrasında yer alan “Dava sonunda kararla tarifeye dayanılarak karşı tarafa yüklenecek vekalet ücreti avukata aittir. Bu ücret, iş sahibinin borcu nedeniyle takas ve mahsup edilemez, haczedilemez.” şeklindeki kural avukatın vekil edeniyle yaptığı sözleşmeye göre tahsil etmesi gereken vekalet ücretinin, mahkemenin o olay için takdir ettiği vekalet ücretinin altına düşmemesini ve bu miktarın güvence altına alınmasını sağlamak amacıyla getirilmiştir. Daha açık bir ifade ile, iş sahibinin (hukuki yardımdan yararlananın) avukata ödeyeceği ücret, mahkemenin takdir ettiğinin altında olamayacaktır. Yoksa bu düzenlemenin maksadı mahkemenin karşı tarafa yüklediği vekalet ücretinin avukata verileceği anlamını taşımamaktadır.

            Çünkü, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunun Masarifi Muhakeme; aşağıda beyan olunan şeylerdir başlıklı 423. maddesinin 6. fıkrası “Davanın ehemmiyetine göre kanun mucibince takdir olunacak vekil ücretleri” hükmünü içermektedir. Bu hükme göre mahkeme masrafları davanın taraflarınca karşılandığına göre davanın tamamen ya da kısmen kazanılması halinde davayı kazanan tarafın peşin olarak yaptığı masraflarını karşı taraf ödemekle yükümlüdür. Zaten mahkemelerde bu doğrultuda hüküm kurmaktadır. Mahkemenin takdir ettiği vekalet ücreti de  3086 sayılı HUMK’nun 423. maddesinin 6. fıkrası hükmü uyarınca mahkeme masrafı olarak kabul edildiğinden mahkemece takdir edilip hüküm altına alınan vekalet ücreti  taraflara aittir. Mahkemenin vekalet ücreti takdir sebebi, vekil tayin etmiş olan tarafın vekil için yaptığı masrafları karşı taraftan almasını sağlamak içindir. Vekil edeni ile yaptığı avukatlık ücret sözleşmesinde öngörülen ücreti tahsil etmiş olan avukatın mahkemenin takdir ettiği ve mahkeme masrafı niteliğinde olan vekalet ücretinde hiçbir hakkı yoktur.

            Nitekim Yargıtay Y. 1. HD.’nin 19.06.2003 tarih ve Esas;2003/7052, Karar;2003/7435 sayılı kararları da bu doğrultudadır.
 

Avukatlar hangi hallerde serbest meslek makbuzu düzenleyeceklerdir? Mahkemenin takdir ettiği vekalet ücretinin tamamını ya da bir kısmını icra daireleri aracılığıyla tahsil etmeleri halinde, serbest meslek makbuzu düzenlemeleri gerekmekte midir?

            213 sayılı VUK’ un serbest meslek makbuzu başlıklı 236. maddesi hükmü “serbest meslek erbabı, mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha serbest meslek makbuzu tanzim etmek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.” uyarınca, serbest meslek makbuzunun müşteri adına düzenlenmesi gerekmektedir. Avukatın müşterisi ise vekil edenleri ile vekalet ilişkisi kurulmadan yazılı veya sözlü danışmanlık hizmeti verdiği kimselerdir. Bu bakımdan, avukat; icra daireleri aracılığıyla tahsil ettiği vekalet ücreti için serbest meslek makbuzu düzenleyecektir. Ancak adına makbuz düzenleyeceği kişi mahkemenin vekalet ücreti ödemeye mahkum ettiği borçlu (davayı kaybeden taraf) değil, vekil edeni olacaktır. Çünkü avukatın hukuki yardımından işvereni yararlanmaktadır. Yapılan bu açıklamalarda açıkça göstermektedir ki Maliye Bakanlığı’nın 213 sayılı VUK’ un mükerrer 257. maddesi hükmüne dayanarak yürürlüğe koyduğu 356. sayılı VUK Genel Tebliğin “B. İcra Dairelerince Alacaklı Taraf Avukatına Ödenmesine Karar Verilen Vekalet Ücretlerinin Belgelendirilmesi” bölümünün 213 sayılı VUK’un 236. maddesi hükmüne açıkça aykırı olduğu gibi, yine işaret edilen düzenleme ile 2. dereceden usulsüzlük cezası ihdası, T.C. Anayasa’sının “vergi resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur değiştirilir veya kaldırılır” kuralını, öngören 73. maddesine 3. fıkrası hükmüne de açıkça aykırıdır. Nitekim Danıştay 9. Dairesi’nin 15/10/2002 tarihli ve Esas:2000/3900, Karar:2002/4186 sayılı kararı da bu doğrultudadır.

Mahkemelerce aleyhlerine vekalet ücreti hükmedilenlerin vekalet ücretinden ayrı olarak KDV ödemeleri gerekip gerekmediği hususu ile mahkemelerce lehlerine vekalet ücretleri takdir edilmiş olan avukatların bu ücretler nedeni ile KDV ödemeleri gerekip gerekmediği hususunun  incelenmesi :

3065 sayılı yasanın 1. maddesi hükmüne göre, serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler katma değer vergisine tabidir. Yasanın bu hükmüne göre, serbest meslek faaliyeti icra edenlerin bu uğraşlarının karşılığı olarak her ne ad altında olursa olsun elde ettikleri hasılat (Bu yasanın öngördüğü istisnalar hariç) katma değer vergisinin matrahını oluşturmaktadır.

3065 sayılı Kanunun 27/5. maddesi hükmü uyarınca, serbest meslek mensuplarının tahsil etmeleri gereken katma değer vergisinin matrahı, ilgilinin üyesi olduğu mesleki teşekkülleri tarafından belirlenen ve Adalet Bakanlığınca onaylanıp resmi gazetede yayınlanmak suretiyle yürürlüğe giren tarifelerde öngörülen ücretten düşük olamaz.

Bu itibarla, avukat ile vekil edeni arasında yapılmış bir ücret sözleşmesi mevcutsa,KDV nin matrahı, bu sözleşmeye göre,avukatın müşterisinden  tahsil etmesi gereken para KDV nin matrahını oluşturacaktır. Sözleşmede ücret KDV dahil olarak belirlenmişse o takdirde matrah , (KDV dahil ücret *100/118) olarak hesaplanacaktır.

Vekil edenleri lehine mahkemelerce takdir ettikleri ücretlerle yetinmeyi kabul etmiş olan avukatların tahsil etmeleri gereken KDV nin matrahı ise  mahkeme ücreti (KDV hariç ) olarak takdir etmişse matrah mahkemenin takdir ettiği ücret, Mahkeme vekalet ücretini  KDV dahil olarak takdir etmişse o takdirde avukat yönünden KDV nin matrahı (Mahkemece takdir ettiği ücret *100:118) olarak hesaplanacaktır.

Yapılan bu açıklamalarda göstermektedir ki, aleyhlerine vekalet ücreti hükmedilmiş olan taraflar asgari ücret tarifesine göre hükmedilen ücrete (KDV hariç) ek olarak KDV de ödemek mecburiyetindedirler.

 

04.04.2006

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.