H.Yaşar Uzun
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
h.yasaruzun@gmail.com

5510 Sayılı Yasanın Ek 6. Maddesi Kapsamında Sanatçıların İşe Giriş, Çalışma Süreci ve İşten Çıkış Uygulamaları

Sanatçı, yazar, düşünür ve onların işlerine benzer işler yapanların çalışma yaşamları, bu işlerinin niteliği gereği sık sık kesintiye uğrayarak sürebiliyor. Çalışma yaşamı kesintilerle karşılaşsa bile sigortalılık sürecinin kesintiye uğramasına son vermenin çözümü aranıyordu. 2011 yılında, 5510 sayılı SGK yasası için 6111 Sayılı Yasa’nın 51. maddesindeki “Ek Madde 6” bu arayışın sonucu olarak düzenlendi. Biz bu yazıda Ek 6 sigortalısı olabilecek kişilerin tanımını aktardıktan sonra, bunların işe giriş, çalışma süreci, işten çıkış aşamaları aralığında SGK-Maliye işlemleri bakımından mali müşavirlik uygulamalarına değinmeye çalışacağız.

EK 6. MADDE KAPSAMINDA SİGORTALI OLABİLECEKLER KİMLERDİR?

Yasa bu kişileri “Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerleri ile 4 üncü maddenin ikinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen ve Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olan kişiler” olarak tanımlıyor.

Bu tanımda “4. Maddenin 2. Fıkrasının (b) bendi” diye gönderme yapılan 5510 Sayılı Yasa içeriğini de, çerçevenin tümünü gösterebilmek için buraya taşıyalım: “Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan; film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar.”

Ayrıca bu kişilerin hizmet sözleşmesiyle başkasına (bir işverene bağlı olarak çalışma) ya da bağımsız olarak kendileri için (tarım da içinde) çalışmıyor olmaları, isteğe bağlı sigortalılıkta bulunmuyor olmaları, banka-sigorta-reasürans şirketleri v.b.nin sandıklarının kapsamındaki sigortalılardan olmamaları (SGK 506/Geç. 20 md.), kendi sigortalılıklarından bir gelir ya da aylık almıyor olmaları ve 18 yaşını doldurmuş olmaları gerekiyor. Alınan gelirin Sürekli İşgöremezlik Geliri olması da Ek 6’dan sigortalı olmaya engel.

Bu tanım ve koşullara uyan kişiler, önlerindeki bir tarihten sonraki sigortalılıklarını –başka madde kapsamında bir sigortalılığa geçmedikçe– Ek 6. Madde kapsamına aldırarak sürdürebiliyorlar.

(Fakat taksi ve kent içi toplu taşıma araçlarının sürücülerini de kapsayan bu düzenlemedeki ‘ticari taksi’ sözünü okuyan yurttaşların ‘ticari olmayan taksi’den ne anlaması gerektiğinin, dolayısıyla yasada neden ‘ticari taksi’ dendiğinin de anlatılması, anlatılacak bir şey yoksa ‘ticari’ sözcüğünün bir an önce kaldırılarak yasanın ve tüm mevzuatın ilk fırsatta ‘taksi’ sözcüğüyle düzeltilmesi gerekiyor.)

 

EK 6 SİGORTALISININ İŞE BAŞLAMASI

Ek 6. Madde ile getirilen sigortalılığa girmek isteyen kişi yukarıdaki tanımın kapsamına giriyorsa, işvereniyle Kısmi Süreli İş Sözleşmesi imzalar. Yalnızca bu kapsamdakiler için düzenlenmiş olan “Sanatçı Olarak Kısmi Süreli Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi (5510 Sayılı Kanunun Ek 6. Maddesi Kapsamındaki Sigortalılar İçin)” başlıklı Giriş Bildirgesi (Ek 15) doldurulur, çalışan ve işverence imzalanır, Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ve Giriş Bildirgesi, çalışanın üyesi olduğu meslek örgütünce (Oyuncular Sendikası, Meslek Birliği… v.b) ya da Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın merkez ya da taşra birimlerince onaylanır. (Bu onayı yapabilecek kuruluşların ve bu kapsamda sigortalı sayılanların listesi, Giriş Bildirgesinin onaylanma koşulları ve onaylanmaması durumunda yapılacaklar için bkz. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 24.05.2012 tarih, 2012/8 sayılı Genelgesi ve ekindeki “Uğraşı Alanları ve Çalışanları Gösterir Liste” ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Ek 4) Bu aşamadan sonra Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ve Giriş Bildirgesi çalışanın yerleşik olduğu yerin bağlı bulunduğu SGK merkezine verilir. Çalışan aynı ilişkiyi başka işverenlerle de kurarsa, onlarla yapılan Kısmi Süreli İş Sözleşmeleri de aynı imza ve onaylardan geçerek kuruma iletilecektir. Bildirimi işveren de, sigortalının üye olduğu meslek örgütü v.b. de yapabilir.

Sigorta, bildirgenin kuruma verildiği tarihte başlar. Bu tarih, adi posta ya da kargo ile gönderimlerde gönderinin kuruma girdiği gün, iadeli-taahhütlü ya da APS ile gönderimlerde ise postaya verildiği gündür.

 

HEM SİGORTALI HEM DE İŞVEREN İÇİN RİSKLİ AŞAMA VE SGK’YA BİR ÖNERİ

İşverenlerin, Ek 6 sigortalısı olduğunu söyleyen kişinin bu sigortalılığının başlamış ve sürmekte olup olmadığını kesinleştirmeden 4/a sigorta girişi yapmaksızın çalıştırmaları, sigortasız işçi çalıştırıyor olma olasılığını da göze almaları demektir. Çünkü Ek 6 sigortalılığı, herhangi bir işverenin bu kişiyle ilgili 4/a kapsamında İşe Giriş Bildirgesi vermesiyle son bulmakta ve sigortalının bundan haberi olmayabilmektedir. Bunun nedeni de Ek 6 sigortalılarının, kendilerinin Ek 6 sigortalısı olduklarını sonraki işverenlerine söylemeyi unutmaları ya da bu sigortalarını belgeleyememeleri durumunda, işe girişlerinin kendi istekleri dışında 4/a’dan yapılması yoluna gidilmesidir. SGK e-bildirge sistemi de 4/a girişi yapılmak istenen kişinin Ek 6 sigortalılığı bulunduğu konusunda bir uyarı vermiyor. Oysa, tıpkı yaşlılık ve yetim aylığı alanların işe giriş onayı yapılmak istendiğinde e-bildirge sisteminin “Onaylarsanız aylığı kesilecektir” uyarısı vermesi gibi, Ek 6 sigortalılarının uzun vadeli sigorta kollarından girişi yapılmak istendiğinde de e-bildirge üzerinde onaydan önce ekranda “Ek 6 sigortalısıdır, işe girişi onaylarsanız Ek 6 sigortalılığı sona erecektir” uyarısının çıkması sağlanabilir. Bu uyarı, işverenleri riskten korunmak için 4/a girişi yapma eğiliminden kurtarırken, Ek 6’lı sanatçının sürmekte olan Ek 6 sigortalılığının bozulmasının da önüne geçecektir.

 

EK 6 SİGORTALISININ ÇALIŞMA SÜRECİNDE E-BİLDİRGE VE MUHTASAR BEYANNAME

22 no.lu sigortalılık kodunda gruplanan Ek 6 sigortalısını çalıştıran işverenler bu çalışanı, çalıştığı aylarda bile Aylık Prim Hizmet Belgesinde göstermeyecek, onun ücreti üzerinden hiçbir prim ödemeyecekler. 10 kişiden az işçi çalıştıran işyerlerinde öteki Kısmi Süreli İş Sözleşmeli çalışanlar için söz konusu olan Eksik Gün Bildirimi zorunluluğu da, Ek 6 sigortalıları için yok.

Ek 6 sigortalısı için ödenen ücret ve vergiler, çalıştığı aylara ilişkin Muhtasar Beyannamenin Matrah ve Vergi Bildirimi çizelgesinde 18 kodlu “Döner Sermaye/Performans/Ek Ders Ödemesi/Ek Ödeme/Kayyum-Bilirkişi Ödemesi/Diğer” grubu içinde gösterilir. Matrah ve vergi tutarı 11 ya da 12 kodlu tutarlar içine alınmazken, Ek 6’lı işçi sayısı Muhtasar Beyannamedeki “SGK’dan muaf”lar içinde gösterilir, yine bu işçi sayıları ücret düzeylerine göre 11 ya da 12 kodlu işçi sayısı kutularının içeriğindeki sayıları oluşturan toplamların da içine alınır. Yani Ek 6’lı işçilerin sayısı 11 ve 12 kodlu toplamları oluşturan sayılara katılır, kadın ya da erkek oluşlarına göre “SGK’dan muaf” kutularına da yazılır, ancak ücret ve vergi tutarları 18 koduna yazılmakla yetinilip 11 ve 12 kodların tutarına katılmaz.

(Şu ‘Muhtasar Beyanname’ye de artık ‘Vergi Kesintileri Bildirgesi’ diyebilsek ne güzel olur. Muhtasar “özet/kısaca” demek ve çok eskide kalmış bir vergi düzeninden sürüklenip gelen “muhtasar” yerine “özet” bile desek, bugünkü vergi düzeninde artık bize bir şey anlatmıyor. Oysa “Vergi Kesintileri Bildirgesi” başlığı, bugünkü bütün anlaşılmazlığı giderecektir. Vergi Kesintileri Bildirimiyle Prim Hizmet Bildiriminin birleştirilmesine hazırlanılan şu günler, bu Türkçeleştirme için fırsat sayılabilir.)

 

EK 6 SİGORTALISININ İŞTEN AYRILMASI

İşverenle Ek 6 sigortalısı arasındaki iş ilişkisinin bitmesi, Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin feshi ya da sözleşmedeki işin bitimiyle; bu madde kapsamında sigortalılığın sona ermesi ise, çalışanın işten ayrıldığının kendisi ya da işverence SGK’ya bildirilmesiyle oluyor. Ancak Ek 6 sigortalısının bu sigorta kapsamında birden çok işverenle iş ilişkisi sürerken, biri dışında öteki tüm işverenler Kısmi Süreli İş Sözleşmelerinin feshini ve işten ayrılışı bildirseler bile o çalışanın Ek 6 sigortalılığı sona ermiyor. Ek 6 sigortalılığının işten ayrılmayla bitmesi için, sigortalının tüm Kısmi Süreli İş Sözleşmelerinin bitmiş ya da feshedilmiş, bütün işlerinden ayrılışlarının bildirilmiş olması gerekiyor. Çünkü Ek 6 kapsamında bildirilmiş bir tek iş bile Ek 6 sigortalılığının sürmesi için yeterli.

 

EK 6 SİGORTALILIĞINI KENDİLİĞİNDEN SONA ERDİREN DURUMLAR

Çalışma gün sayısında ayda 10 gün ve üzerine çıkılması, uzun vadeli sigorta kollarına bağlı olarak çalışmaya başlanması (4/a, 4/b, 4/c), İsteğe Bağlı Sigortalılığa geçilmesi ve sigortalının ölümü durumlarında Ek 6 sigortalılığını SGK kendiliğinden durduruyor.

Ek 6 sigortalısının toplamda 10 günün altında kalmak üzere başka bir işverenle yazılı Kısmi Süreli İş Sözleşmesi yapmadan bir iki günlük işler için anlaşması fakat Ek 6 sigortalısı olduğunu yeni işverene söylemeyi unutması ya da bu yeni işverenin sigortasız işçi çalıştırma riskinden kurtulmak için ona hiç sormadan ve haber vermeden 4/a’lı olarak işe girişini yapmasıyla Ek 6 sigortalılığının bozulması da sık rastlanan bir durumdur. Önerimiz, Ek 6 sigortalılarının işe başlamadan önce her işverenle mutlaka Kısmi Süreli İş Sözleşmesi yapmaları ve bu sözleşmeyi de öncekiler gibi SGK’ya iletmeleri, işverenlerin de bu sözleşmenin SGK’ya iletildiğini kanıtlı (kayıt kabul kaşeli ve giriş numaralı) olarak görmeleri, Ek 6 sigortalısının 4/a’dan işe girişinin yapılarak Ek 6’lılığının bozulmasını önleyeceği gibi, işverenlerin, “Ek 6 sigortalılığı bozulmuş olduğu halde bundan sanatçının da habersiz olabilmesi sonucunda sigortasız işçi çalıştırmış durumuna düşme” konusundaki kaygılarını da ortadan kaldıracaktır.

 

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI GÜVENCESİ YOK

Ek 6 sigortalıları, emekli olarak yaşlılık aylığına, malul emekliliğine hak kazanıyor, isterlerse işsizlik sigortalarının tüm payını kendileri ödeyip işsizlik güvencesine de girebiliyorlar. Kendileri ve bakmakla yükümlü oldukları kişiler Genel Sağlık Sigortasından yararlanıyorlar. Fakat İş Kazası ve Meslek Hastalığı prim ödemesi kapsamının dışında tutuldukları için, İş Kazası ve Meslek Hastalıkları güvencesinin de dışında kalıyorlar. ayrıca bu sigortalılıkta, Geçici ve Sürekli İşgöremezlik Ödenekleri de yok.

 

SONUÇ

Ek 6 sigortalılığı, bütün boyutlarının yasal düzenlemeleri henüz tamamlanmamış bir sigortalılık durumu. Örneğin Sanatçılara Ait Giriş Bildirgesiyle girişi yapılan kişinin Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin feshi durumunda düzenlenecek bir İşten Ayrılış Bildirgesi yok. İşten ayrılışla ilgili bu sigortalılık özelinde bir düzenleme de yok. Bu nedenle, işsizlik ödeneğinde İşten Çıkış Bildirimi eksikliği nedeniyle sorunlar yaşandığı, duyulan haberler arasında.

Uygulama azlığı nedeniyle Kamu Yönetiminde konuyla ilgili sorulara yanıt verebilen personel sayısı da son derece yetersiz.

İş kazası, meslek hastalığı, işgöremezlik güvencelerinden yoksunluk, Ek 6 sigortalısının bu seçeneğe yönelirken hiç aklına gelmeyecek türden yoksunluklar. Bir taksi sürücüsünün yolda karşı karşıya bulunduğu kaza olasılığı da (evet, taksi ve kent içi toplu taşıma araçlarının sürücüleri de ek 6 kapsamında), bir sinema oyuncusunun sette karşı karşıya bulunduğu kaza olasılığı da hiç düşük olmadığına göre, Ek 6 sigortalısının neden bu güvencelerden yoksun bırakıldıklarını anlamak olanaksız.

Bir de, Ek 6 sigortalısı başkasına çalışan bir sigortalı. Bir bakımdan Ek 6 sigortalısı olsa bile SGK’ya göre genel anlamda 4/a kapsamında ‘işçi’ sayılıyor. Zaten işlerini de kendi yerlerinde değil işverenin gösterdiği biçimde ve yerde yapıyorlar. Böyle iken, hiç olmazsa çalıştıkları günlerin prim yükünden niçin öteki 4/a ’lılar gibi işverene de pay verilmediği ve o günlerin prim yükünün neden tümüyle işçi üzerinde bırakıldığı, ayrı bir anlaşılmazlık konusunu oluşturuyor. Üstelik çalışılan günler, sanatçıların emekli aylığı için yüksek sigorta primi şansı yakaladığı günler olmasına karşın?..

Çelişkiler ve sorunlar da başka yazılarımızın konusu olsun.

08.12.2016

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.