Fatih Rüştü Taşkın
SGK Müfettişi
SGK Rehberlik Ve Teftiş Başkanlığı
fatihrustutaskin33@gmail.com

Elektronik Yemek Kartları Prime Esas Kazanca Dahil Mi?

ELEKTRONİK YEMEK KARTLARININ KULLANIM ALANI GENİŞLİYOR

İşverenlerce yemek yardımı olarak çalışanlara verilen elektronik yemek kartları dijitalleşen dünyada giderek yaygınlaşmaktadır. Bu elektronik yemek kartları belli durumlarda prime dahil edilmediğinde çalışanlar prim kaybına uğramaktadır. Zaman zaman elektronik yemek kartları anlaşmalı firmalar dışında da kullanılmaya başlanmaktadır. Bu elektronik yemek kartları farklı birçok markette kullanılmaya başlanmakta, yemek kartları vasıtasıyla çalışanlar kampanyalardan faydalanmakta hatta çalışanların aile bireyleri de bu kartları kullanmaktadır. Paranın dijital sahaya taşınması bu sürece katkıda bulunmaktadır. Ayni amaçla yapılan yemek yardımının pratikte nakit ihtiyacını karşılamaya evrildiği durumlar görülmektedir. Dolayısıyla normalde ayni yemek yardımı sigorta primine esas kazanca dahil edilmesi gerekirken elektronik yemek kartlarının dahil edilip edilmemesi akla soru olarak gelmektedir.

MEVZUAT NE DİYOR?

5510 sayılı kanunun 80.maddesinin 1.fıkrasının a bendinde prime esas kazançlar net olarak belirtilmiştir:

1. Hak edilen ücret
2. Prim, ikramiye ve bu nitelikteki istihkaktan ilgili ay için yapılan ödemeler, işverenlerce sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar(belli bir tutarı geçen kısmı)
3. İdari veya yargı mercilerince sigortalı için ücret veya prim/ikramiye niteliğinde ödenmesi gerektiğine karar verilen tutarlardan ilgili ay için ödenen tutarlar

5510 sayılı kanunun 80.maddesinin 1.fıkrasının b bendinde ise prime esas olmayan kazançlar net olarak belirtilmiştir:

1. Ayni yardımlar,
2. ölüm-doğum-evlenme yardımları,
3. görev yolluğu, seyyar görev tazminatı,
4. kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı, kıdem tazminatı niteliğinde toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar-kasa tazminatları,
5. yemek-çocuk-aile zamlarının bir kısmı,
6. özel sağlık sigortası ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların bir kısmı

5510 sayılı kanunun 80.maddesinin 1.fıkrasının c bendinde ise aynı fıkranın b bendinde sayılanlar dışındaki tüm tutarların prime esas kazanca dahil edilmesi gerektiği, başka kanunlarda prime esas kazanca dahil edilmeyeceği belirtilse bile sosyal güvenlik mevzuatı bakımından bu hükümlerin geçersiz olacağı belirtilmiştir. Görüldüğü üzere ayni yardımlar prime esas kazanca dahil değildir. Dolayısıyla çalışana yemek yemesini sağlayan yemek kartlarının verilmesi kural olarak manuel bir para söz konusu olmadığından bu tutarların prime dahil edilmesini gerekli kılmamaktadır.

İşveren Uygulama Tebliğinin “Kısmen Prime Tabi Tutulmayacak Kazançlar” başlıklı bölümünde sigortalılara ay içinde yemek parası olarak nakit ödeme yapılmaksızın, çalıştıkları işyerinin dışında yemek üretimi yapan başka firma veya şahıslar tarafından (örneğin yemek kuponu karşılığında) gerek işyerinde, gerekse işyerinin dışında yemek verilmesi halinde, işverenlerce bu firma veya şahıslara fatura karşılığında yemek bedeli olarak ödenen fatura bedellerinin prime esas kazanca dahil edilmeyeceği belirtilmiştir. Yine işverenlerce sigortalılara mal olarak yapılan yardımların, tutarları üzerinde durulmaksızın, prime esas kazançlara dahil edilmeyeceği, ancak ayni yardımların sigortalılara nakden ödenmesi halinde (örneğin yağ parası, un parası, ayakkabı parası gibi) prime tabi tutulacağı belirtilmiştir.

GERÇEKTE OLAN NE?

Yemek kartları ticket, sodexo, multinet, setkart gibi adlarla çalışanlara verilmektedir. Bu yemek kartları restoranlardan başka zincir marketlerde kullanılabilmektedir. Yemek yardımı normalde işverence hiçbir mecburiyet olmadan çalışanlara sosyal ve kişisel bir gereksinimlerini karşılamak için verilirken sahada bu kartların ücret alınmış gibi kullanıldığı görülmektedir. Ücret tutarlarının da bu kartlara yüklenmesi mümkün bulunmaktadır. Bu şekilde kartlara düzenli ve yüksek meblağlar yüklendiği görülmektedir. Yüklenen ücretle yemek kartlarına yüklenen tutarlar arasında olağan olmayan orantısızlıklar bulunmaktadır. Sosyal ve kişisel bir ihtiyacı gidermenin ötesine geçen durumlar ortaya çıkmaktadır. Bu durumlarda “muvazaa” söz konusu olmaktadır ve kartlara yüklenen tutarların ücret olarak değerlendirilmesi gerektiği işlemlere yansımaktadır. Ancak bu muvazaa tespitinin net olarak ortaya konulması gerekiyor. Kısaca eğer muvazaa yoksa bahse konu yemek kartı 5510 sayılı kanunun 80.maddesinin 1.fıkrasının b bendindeki “ayni yardım” kapsamına girerken; muvazaa varsa bahse konu yemek kartı aynı fıkranın c bendine girmektedir ve prime esas kazanca dahil edilmelidir.

ESAS OLAN NAKDEN ÖDENMESİ

İşyerinde çalışanlara yemek olanağı için nakden ödeme yapılmıyorsa, işverence başka kişi veya firmalardan yemek hizmeti satın alınıyorsa, bu yemek hizmeti işyerinde veya işyeri dışındaki bir yerde sağlanıyorsa işverence bu hizmeti sağlayanlara kesilen faturalar “çalışanlara nakit verilmesini” içermediğin prime esas kazanca dahil edilmez. Ancak işveren çalışanlara “öğle yemeği parası, gıda parası, ekmek parası” gibi “nakit” olarak para veriyorsa bu tutarların SGK’na ilgili ayın APHB’nde bildirilmesi, prime esas kazanca dahil edilmesi gerekiyor.

YARGININ GÖRÜŞÜ

Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin 05.02.2007 tarihli K.2007/1193 sayılı bir kararında “işverenin sosyal amaçla herhangi bir kanun veya sözleşme mecburiyeti olmadan yaptığı yardım ve ödemelerin prime dahil edilmeyeceği, bu tarz menfaatlerin ücretten farklı nitelikte ve insani değer yargılarıyla ilgili olduğu, yardımın ayni veya para ile yapılmasının önemi bulunmadığı” belirtilmiştir.

Yine Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin 17.05.2018 tarihli K.2018/4952 sayılı bir başka kararında “ayni yardımda amacın sosyal ve kişisel gereksinimin karşılanması olduğu, yardımın ayni veya para olarak yapılmasının öneminin olmadığı, örneğin işverenin sigortalılara dağıttığı elbise, ayakkabı, sigortalı çocukları için kırtasiye, kitap gibi yardımların, doğrudan ayni nitelik taşımasına karşın bu yardımların yemek bedeli, taşıt gideri, yakacak bedeli, dikiş ücreti, mesken veya sağlık yardımı, öğrenim yardımı gibi nakit olarak da verilebileceği, bu tür somut bir ihtiyacı gidermeye yönelik yardımların ayni yardım sayılacağı ve prime esas kazanca dahil edilmeyeceği” belirtilmiştir.

Görüldüğü üzere yargı mercileri “sosyal ve somut bir ihtiyacı giderilmesini” ana kriter olarak görmüş, belli yardımların “nakit” olarak bile sağlansa prime dahil edilmeyeceği yorumunu yapmıştır. Ancak mahkeme kararları 5510 sayılı Kanunun uygulanmasında bağlayıcı değildir. Nakdi olan yardımların 5510 sayılı kanunun 80.maddesinin 1.fıkrasının b bendine değil c bendine girdiği açıktır.

NET BİR MUVAZAA YOKSA PRİME DAHİL DEĞİL

Yemek kartlarına devamlı ve yüksek meblağlarda, hayatın olağan akışına aykırı şekilde tutarlar yükleniyorsa, karttaki tutarlar bir şekilde nakde çevrilebiliyorsa, çalışanın ücretiyle yemek kartındaki tutarlar arasında orantısızlık varsa; “prim kaçırılmak isteniyorsa” bu durumda muvazaa vardır ve ilgili tutarlar yapılacak inceleme ve tespitlerde prime esas kazanca dahil edilir.  Yine de elektronik yemek kartlarının normal yemek yenen restoranlar dışında market, manav, kafeterya, mağaza gibi yerlerde alışveriş için kullanılması, kampanyalardan faydalanılması sağlanan bu menfaati “ayni yardım” kapsamından çıkarmamaktadır. Yemek kartları halen “bir koli gıda malzemesi” niteliğini korumaktadır. Halen nakde çevrilme olanağı bulunmamaktadır (bulunmadığı veya böyle bir amacın olmadığı kabul edilmektedir). Yine bu kartlar sosyal yardım işlevini korumaktadır.

Kısaca herhangi bir “prim kaçırma” amacı yoksa, “muvazaa” durumu söz konusu değilse elektronik yemek kartları 5510 sayılı kanunun 80.maddesinin 1.fıkrasının b bendindeki ayni yardıma girmektedir ve prime esas kazanca dahil edilmeme özelliğini korumaya şimdilik devam etmektedir.

SGK YÖNÜNDEN İDARİ PARA CEZASI VAR

Yapılan incelemelerde prime esas kazanca dahil edilmesi gerektiği tespit edilen tutarlar için işyerine, tespitin ait olduğu her bir ay ile ilgili olarak (çalışan başına değil ay başına);

1. İlgili ayın APHB’si tespit edilen prime esas kazancı içermediğinden 5510 sayılı kanunun 102.maddesinin 1.fıkrasının c bendinin 4 nolu alt bendi gereği aylık brüt asgari ücretin 2 katı tutarında,
2. İlgili ayın yasal defterindeki işçilik kaydı tespit edilen prime esas kazancı içermediğinden 5510 sayılı kanunun 102.maddesinin 1.fıkrasının e bendinin 4 nolu alt bendi gereği aylık brüt asgari ücretin yarısı tutarında,
3. İlgili ayın ücret bordrosu tespit edilen prime esas kazancı içermediğinden 5510 sayılı kanunun 102.maddesinin 1.fıkrasının e bendinin 5 nolu alt bendi gereği aylık brüt asgari ücretin yarısı tutarında,

İdari para cezası kesilir.

Ayrıca tespit edilen prime esas kazanç için işverenden Ek APHB istenir ve bu tutarlar üzerinden hesaplanacak prim (eğer ödeme süresini de geçmişse) gecikme zammı ve gecikme faizi ile işverenden alınır. Yine tespit edilen prime esas kazanç ile ilgili gerekli bildirimler yapılarak vergi mevzuatı gereğince de ceza kesilir ve gerekli işlemler yapılır.

Örneğin 2019 yılı Ocak ve Şubat aylarında yemek kartı yoluyla 3 işçi için 500’er TL “prim kaçıran” ve  tespit edilen işyerine sadece SGK yönünden 15.350,40 TL idari para cezası kesilir, Ocak ve Şubat ayı için 2 ayrı Ek-APHB istenir, toplam 3.000 TL üzerinden hesaplanan prim, gecikme zammı ve gecikme faiziyle işverenden tahsil edilir.

06.03.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.