Cazim Gürbüz
Yeminli Mali Müşavir
cazimgurbuz@yahoo.com

Maliyeci ve Muhasebeci Şair ve Yazarlar

MALİYECİ ŞAİRLERİN İLKİ KİM?

Ünlü şairlerimizden Cemal Süreyya, maliyeci idi. Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni bitirdikten sonra, Eskişehir'de vergi memuru olarak işe başlamış, daha sonra girdiği sınavı kazanarak Maliye Müfettişi olmuştu. Müfettişlikte kullandığı adı Cemal Seber'dir ve asıl adıdır Kimi edebiyat dergileri yanında, Maliye Yazıları adlı dergiyi de bir süre yöneten Süreyya’nın “Vergi Dairesi Müdürlerinin evleri, muhasebe müdürlerinin çalşıtıkları dairedeki odaları güzeldir” sözü, hoş bir nükte ve acı bir gerçek olarak maliye camiasında hâlâ söylenip durur. Bir şiirinde şöyle der Cemal Süreyya :

"İşgal acılarından mavi bir lirizm çıkaran

Maliyeci şairlerin ilki

Bayburtlu Zihnî"

İşgal acıları ve mavi lirizm" , Zihnî'nin o ünlü koşmasında vardır. 1826 yılında Bayburt'un Rus işgali sonrasındaki hâlini anlatmaktadır.

"Vardım ki yurdumdan ayağ göçürmüş

Yavru gitmiş, ıssız kalmış otağı

Camlar şîkest olmuş, meyler dökülmüş

Sâkiler meclisten çekmiş ayağı"

Zihnî gerçekten de maliyecidir. Hopa, Vakfıkebir, Of, Sürmene  ve Karaağaç'ta Mal Müdürlüğü yapmıştır. Gelgelelim, maliyeci şairlerin ilki  değildir. Yani Cemal Süreyya yanılıyor. Maliyeci bir şair-yazar olan Hilmi Yücelen’in, bir eşi henüz yazılmayan değerli bir kitabı var, adı: “Türk Mali Tarihi’ne Toplu Bir Bakış ve Maliyeci Şairler Antolojisi”. Bu antolojideki ilk şair, Safî’dir. Doğum tarihi belli değildir, ölüm tarihi 1485’tir. Fatih Sultan Mehmet ve oğlu II. Beyazıt dönemlerinde defterdarlık yapmıştır, asıl adı Cezrî Kasımî’dir.

ÖTEKİ MÂLİYECİ VE MUHASEBECİ ŞAİR VE YAZARLAR...

Hilmi Yücelen’in yukarıda sözünü ettiğimiz kitabında XV. Yüzyıldan 1973 yılında dek şiir sahasında kalem oynatmış tam 266 maliyeci-şairin adı var. Bunların belli başlılarını aşağıya aldık ve kendi tesbit ettiklerimizle birleştirdik.

Ünlü denizci Seydi Ali Reis’ten başlayalım. Matematik bilgini olan bu değerli insan, coğrafya ve astronomi sahasında eserler vermiştir. Mirat-ül Kainat adlı seyahatnamesi; İngilizce, Almanca ve Özbekçe’ye çevrilmiştir. Seydi Ali Reis, hayatının son yıllarında Diyarbakır Tımar Defterdarlığına atanmış ve ölene kadar bu görevde kalmıştır.

Ve ünlü hiciv şairi Nef’i. Sultan I. Ahmet zamanında İstanbul’a gelmiş, önce divan kâtipliği daha sonra Vergi Muhasebecisi (cizye muhasebecisi) olarak görev yapmıştır.

Tarih yazarlarından Naima, muhasebeci, defterdar ve askeri defterdar olarak; Peçevî ise Tokat Defterdarı olarak görev yapmış.           

Batılıların “Hacı Kalfa” diye tanıdığı; Cihannüma, Keşf üz Zünun, Fezleke, Tuhfet-ül Kibar ve Frengi Tarihi gibi büyük eserlerin sahibi Kâtip Çelebi’nin şairliği de vardı. Kâtip Çelebi, başmuhasebe ikinci halifeliği memuriyetinde de bulunmuş.

Bir başka çelebimiz, ünlü seyahatnamenin yazarı  Evliya Çelebi, Gümrük Vergisi ile ilgili bölümde de belirteceğimiz gibi; Sivas Valisi Murtaza Paşa ve Rumeli Beylerbeyi Melek Ahmet Paşa'nın emrinde çalıştığı dönemlerde; İç Anadolu, Arnavutluk ve Rumeli'nin muhtelif yerlerinde Vergi Memuru olarak çalıştı.

Divan şairi Nailî, defterdarlık teşkilatına bağlı mukataat kaleminde, yine divan şiirimizin zirvelerinden Nabî, İstanbul’da başmuhasebecilik ve anadolu muhasebeciliği görevlerinde bulunmuşlar. Divan şiirinin bir zirvesi de Koca Ragıp Paşa. Bu Paşa; Revan, Bağdat ve Ordu defterdarlıkları ile maliye tezkireciliği yapmış.

Ünlü bestecimiz Hamamizade Dede Efendi, kimi bestelerinin güftelerini kendisi yazacak kadar şairdi. Dede Efendi’nin yolu da muhasebeden geçmiş, başmuhasebe kalemi kâtipliğinde bulunmuş.

Tanzimat dönemi edebiyatının ünlü siması Şinasî, maliye öğrenimi görmek üzere Sadrazam Büyük Reşit Paşa tarafından Fransa’ya yollanmış. Dönüşünde Meclis-i Maliye üyeliği yapmış.

Hicvimizin büyük ismi Şair Eşref (ileriki sayfalarda şiirlerinden ve ona dair anekdotlardan örnekler verilecektir), iş hayatına maliye kâtibi olarak başlamış. Eşref daha sonra Turgutlu, Akhisar ve Alaşehir’de mal müdürlüğü yapmış.

Türk dilinin ilk ve büyük eseri, Divan ü Lugat-it Türk ‘ü kendisine borçlu olduğumuz Ali Emirî, aynı zamanda güçlü bir şairdi. 1897’te Elazığ Defterdarlığına, daha sonra Yanya, İşkodra ve Yemen maliye müfettişliklerine atanmıştı. Ali Emirî’nin son görevi Halep Defterdarlığı idi.

Milli Şair Mehmet Emin Yurdakul da maliyecilik yapmış. Şairin bu bağlamda yaptığı görevler şunlar: rüsumat kalemi memurluğu, rüsumat evrak müdürlüğü, Erzurum ve Trabzon rüsumat nazırlığı.

Yirminci yüzyıla gelelim. İlk önemli maliyeci-şair Cemal Yeşil. Yeşil, maliye müfettişi idi. Yirminci yüzyılın dev şairi Necip Fazıl Kısakürek’in, Osmanlı ve İş Bankalarında müfettişlik ve muhasebe müdürlüğü yaptığını kaç kişi bilir acaba? Yine bir İslamcı şair olan Sezai Karakoç da, Maliye Müfettişi olarak, vergi ve muhasebe ile haşir neşir olmuştur. İslamcı şair Cahit Zarifoğlu'nun da, 1970 yılında, Turing Otomobil Kurumu'nda muhasebe yardımcılığı yaptığını bilmekteyiz.

DP döneminin ünlü politikacısı Sıtkı Yırcalı’nın dört şiir kitabı vardı. Yırcalı, uzun yıllar maliye müfettişliği yapmıştı.

Abdülhak Şinasi Hisar, Fransız ve Alman Şirketleri ile Osmanlı Bankası ve Reji İdaresi'nde çalışmıştır, çalıştığı bölümler arasında muhasebe de bulunmaktadır.

Sabahattin Teoman’ın da iki şiir kitabı vardı, şiirleri ünlü dergilerde yer almıştı. Bu değerli şair, gelirler genel müdür yardımcılığı yapmıştı.

Şükrü Tunar’ın bestelediği “Güller arasında seniz bensiz gören olmuş” adlı şarkının sözleri de bir maliyeci şaire ait. Bu şairin adı Halit Sabarkan. Maliye Bakanlığı ve İstanbul Defterdarlığında çalışmış. Heykel adlı bir şiir kitabı var.

Şair İlhan Geçer, geçmiş zamanların birinde, Galata Vergi Dairesi'nde tebligat memuru idi. Şükran Kurdakul, Ziraat Bankası’nda muhasebe memuru olarak çalışmıştı. Ahmet Haşim, Maliye Bakanlığı'nda özel kalem müdürü olarak görev almış vaktiyle. Ziya Osman Saba, uzun yıllar Cumhuriyet Gazetesi'nin muhasebeciliğini yapmıştı. Erhan Bener önce Maliye Müfettişliği, daha sonra Hesap Uzmanlığı yapmıştır. İleriki sayfalarda hakkında ayrıntılı bilgi verilecek olan yazar Hilmi Özgen de bir maliye müfettişiydi. Mehmet Çınarlı'nın Maliye Tetkik Kurulu üyeliği yıllarca sürmüştür. Şiirimizin önemli kilometre taşlarından Yahya Benekay, Eskişehir Defterdarlığında şef olarak çalışmıştır.

1902-1981 yılları arasında yaşayan Sivaslı ünlü halk ozanı Ali İzzet Özkan, bir süre Sivas'ın Gemerek İlçesi'nde vergi toplayıcılığı (şahnalık)  yapmıştır.

Yeminli Mali Müşavir Celal Pamukçu, eski bir hesap uzmanı.  "Düşler ve Gerçekler" adlı romanı, 2000 yılı Yunus Nadi Roman Yarışması birinciliğini Mario Levi'nin bir romanı ile paylaştı. 1983 Yazko Şiir ödülünü de kazanan Pamukçu, "Maliye karnımı, edebiyat ruhumu doyurduğum yer" demektedir.

Günümüz şairlerinden Ahmet Erol, maliye müfettişliği ve İstanbul defterdar yardımcılığı yapmış. Şiir dışında öykü ve deneme kitapları var. Öykücü Hürriyet Yaşar’ın asıl mesleği muhasebecilik.

 Yeminli Mali Müşavir Cazim Gürbüz de edebiyata emek verenlerden. Yayınlamış 6 adet kitabı var. Bunlar sırasıyla şöyle: Ateşkes Çağrısı (Şiir), Saman O Yana Buğday Bu Yana (Şiir), Türk’e Baştan Başlamak (Şiir), Nikolay’ın Av Köşkü (Öykü), Hazar Üstüne Yazılanlar (Edebi Derleme), Edebiyatlaşan Vergiler (Artaştırma-İnceleme)

Bir de vergi denetmeni şair var, adı: Doğan Özdemir. Kanserden ölen bu şairin tek şiir kitabının hikayesi de ilginç ve hüzün verici. Hastalığı sebebiyle parasız kalan Şair, evindeki diğer kitaplarla birlikte, ıÜü1985 Yılında yayımladığı "Sabahların Sahibi Kim" adlı kendi  kitabını da eskiciye satmak zorunda kalmış.

Abdurrahim Karakoç, Elbistan Belediyesi'nde muhasebeci olarak çalıştı.

Şair A. Kadir, sıkıyönetim ve sürgün yıllarında, Muğla ve Balıkesir'de iş bulamadığını, Konya'da ise bir acentede "muhasebecilik gibi" bir iş bulduğunu yazıyor. Gibisi nasıl olur, bilemeyiz ya, onu da muhasebeci şairlere dahil ediverelim.

Yazar-şair Nevzat Sudi (Odyakmaz), 1942-1944 yıllarında Tophane Maliye Şubesi'nde vergi yoklama memuru olarak çalışmış.

Eleştirmen Fethi Naci, Cumhuriyet Kitap'ın 5 Kasım 1988 tarihli sayısında Semih Gümüş'le yaptığı söyleşide diyor ki: "ıÜüSümerbank, 141. maddeden tutuklandığım için beni işten attı. Yıl, 1951. O yıllarda işsiz kalan solcular genellikle muhasebeci olurlardı; ben de Ayvansaray'da bir fabrikada yıllarca muhasebecilik yaptım."

Parasız kalıp muhasebecilik yapanlardan biri de  Kemal Tahir, O da, ambar muhasipliği yapmış.

Arif Damar da, muhasebecilik yapanlardan. “ntvmsbnc”nin kendisiyle yaptığı bir söyleşide şunları anlatıyor: “Aslında ben uzun yıllar şiirle bağdaşmayan işlerle çalıştım. Sayılarla uğraştım uzun yıllar... Halbuki ben sözcüklerle çalışan bir adamım. Muhasebe servislerinde çalıştım. Sonra da kitapevi açtım. O da çok yorucu bir işmiş. 15 sene çalıştırdım. 84’de kendi evimiz olunca eşim ‘sen şiirinle uğraş’ dedi. (...) O kitabevini açtığım zaman 5-6 sene hiçbir şey yazamadım. Muhasebe işleri yapıyordum. Eşim bana ‘sen kırtasiyeci oldun’ dedi. Çok canım sıkıldı. Düşündüğüm bir şiir vardı zaten, hemen yazı makinesini aldım, yazdım. Mustafa Ekmekçi, Sadun Tanju o şiirden söz etti.”

 Sivas Madımak Oteli'nde 2 Temmuz günü yanarak can veren aydınlardan biri olan ünlü edebiyat eleştirmeni Asım Bezirci, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili Ve Edebiyatı Bölümü'nü bitirmiş olmasına karşın, kamuda kendisine iş verilmediği için 26 yıl boyunca muhasebecilik yaparak ekmeğini kazanmıştır. Mali Müşavirler Ve  Muhasebeciler Birliği Derneği, Bezirci'nin bu özelliğini dikkate alarak 2003 yılından başlayarak "Asım Bezirci Muhasebe Meslek Onur Ödülü" vermeye başladı.

 Bir eleştirmenimiz daha var: Prof.Dr. Selahattin Tuncer. 1920 doğumlu eski bir hesap uzmanı. Divan ve yeni Türk şiirini ezbere okuyabilen, 1942 yılından başlayarak çeşitli dergilerde roman eleştirileri yapan, bu arada garip şiir akımına da yazılarıyla destek veren bir eleştirmen.

Bahrem Yıldız, İstanbul Defterdarlığı’ında vergi denetmeni olarak çalışan bir şair. 5 şiir kitabı var.

Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler var bir de. Onları da sayalım: Bekir Büyükarkın, Muzaffer Arabul.       

Ülkemizde “Heyder Baba’ya Selam” adlı şiiri ile bilinip tanınan Güney Azerbaycan’ın ünlü şairi Şehriyar, 1936 yılında İran Ziraat Bankası’nda çalışmış ve oradan emekli olmuş.

Türk dünyasının dünyaca tanınmış yazarı Cengiz Aytmatov, 15 yaşındayken, önce köy meclisinde sekreterlik görevi, daha sonra da vergi toplayıcısı olarak görev yapmış.
 

Kaynak: Edebiyatlaşan Vergiler/Cazim Gürbüz/Bilgeoğuz Yayınları 2007

01.12.2007

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.