Çakışan hizmetlerinizi tahsil edebilirsiniz! / Şerif Akçan

Değerli okuyucularımız, Sosyal Güvenlik Sistemimizin en temel açmazlarından birisi olarak karşımıza hizmet çakışmaları çıkmaktadır. Sizlerden gelen soruları ve sorunları şöyle bir tasnif ettiğimizde hizmet çakışmaları tartışmasız ilk beş arasına girmektedir. Bu nedenle bu haftaki yazımızın konusunu hizmet çakışmalarının ne anlama geldiğini ve bu problemle karşılaşmamak için hangi yolun izlenmesi gerektiğini açıklamaya ayırdık.
Hizmet çakışması, “sigortalının niteliğine uygun statüdeki sigortalılıkla ilişkilendirilmemesi” olarak tanımlanmaktadır. Hizmet çakışması bazen iç içe geçen sigortalılık nedeniyle meydana geldiği gibi yanlış statüdeki sigortalılıkla ilişkilendirme nedeniyle oluşabilir.

4/a, 4/b, 4/c NEDİR?
Örneğin; sigortalı aynı anda hem 4/b (Bağ-Kur) sigortalısı olduğu halde bir başka iş yerinde çalışması nedeniyle hatalı olarak 4/a (SSK) sigortalısı olarak SGK’ya beyan edilebilir. Ülkemizde çalışanların sosyal güvenliği statülerine göre belirlenmektedir. İş sözleşmesine göre çalışanlar 4/a, bağımsız çalışanlar, esnaf ve sanatkârlar ile şirket ortakları 4/b, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre çalışanlar ise 4/c (Emekle Sandığı) sigortalısı olurlar.
Bir kişinin aynı anda birden fazla sigortalılık türünü kapsayacak biçimde çalışması mümkündür. Gerçekten bir kişi aynı anda hem iş akdine göre çalışabildiği gibi hem de herhangi bir bağımsız faaliyeti nedeniyle vergi mükellefi olabilir. Özellikle iş akdiyle çalışanlar açısından sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.
Sosyal Sigortalarda kimlerin sigortalı sayılacağı, karşılanacak riskler ve sağlanacak yardımlar kanunla belirlenir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda “zorunluluk ilkesi” ve “teklik ilkesi” egemendir. Bu ilke sonucunda sigortalı birden fazla statüde sigortalı olamadığı gibi, zorunlu tutulan statü dışında da sigortalı olamaz.

E. SANDIĞINA ÖNCELİK
5510 sayılı Kanuna göre; sigortalının 4/a, 4/b, 4/c sigortalılık hallerinden birden fazlasına aynı anda tabi olmasını gerektirecek şekilde çalışması halinde; öncelikle 4/c kapsamında, 4/c kapsamında çalışması yoksa ilk önce başlayan sigortalılık ilişkisi esas alınarak sigortalı sayılacağını hüküm altına almıştır. Belirtelim ki, 5510 sayılı Kanun hizmet çakışmalarında 4/c sigortalılığına öncelik tanımış, kişi 4/c’li olduğu andan itibaren daha önceden devam eden 4/a ve 4/b sigortalılığı varsa bunları geçersiz saymıştır. 4/a ve 4/b sigortalılığında ise önce başlayan sigortalılığa geçerlilik tanıyarak önce başlayan sigortalılık kesintiye uğramadığı sürece, sonra başlayan çalışma nedeniyle sigortalı olunamayacağını belirlemiştir.

GERİ ALMA ŞARTLARI
Sigortalının çalışmasının yanlış statüde bildirilmesi halinde SGK mahsuplaşma yoluyla sigortalıların mağduriyetlerini önlemektedir. Bunun için belirli niteliklerin varlığı gerekmektedir. Prim mahsuplaşmasının dört şartı bulunmaktadır.
> Bunlardan ilki; 1 Nisan 2006 tarihine kadar sigortalının çakışan hizmet sürelerinin sosyal güvenlik kurumlarınca iptal edilmemiş olmasıdır.
> İkincisi; sigortalıya da hak sahiplerinin talepte bulunmasıdır.
> Üçüncü; sigortalının yasal olarak tabi olması gerektiği statü nedeniyle borcunun bulunmasıdır. Sigortalının zorunlu statüdeki sigortalılığından dolayı SGK’ya borcunun olmaması halinde çakışma nedeniyle prim mahsuplaşmasından söz edebilmek mümkün olmamaktadır. Bu durumda mahsuplaşma yapılmayacak sadece sigortalı adına yersiz ödenen primin sigortalı hissesi sigortalıya iade edilecektir.

İŞVERENDEN TAHSİLAT
> Dördüncü şart ise; sigortalı adına yersiz olarak beyan edildiği/ilişkilendirildiği statüden prim ödenmiş olmasıdır. Şayet kişi sigortalı olarak beyan edilmiş ancak adına prim ödenmemiş ise prim mahsuplaşması gerçekleşmeyecek sadece sigortalının yersiz beyan edildiği sigortalılığının iptali ile yetinilecektir.
Belirtelim ki; sigortalı beyan edildiği halde işverenince SGK’ya primi ödenmeyen sigortalı, işverenine başvurarak kazancından kesilen sigortalı hissesini talep etme hakkına sahiptir. Çünkü sigortalı adına beyan edilen hizmetler iptal edileceğinden işverenin de iptal oranında prim borcu azalacaktır.

NASIL BAŞVURACAKSINIZ?
Başvuruların yazılı yapılması gerekmekte olup, sigortalı yapacağı yazılı başvuruya her iki sosyal güvenlik kurumuna ait sigortalı hizmet cetvelini eklemeli, çakışmanın geçtiği dönemleri de ayrıntılı olarak dilekçesine yazmalıdır. Başvurular SGK İl Müdürlüğüne yapılmalı, SGK’ya bağlı birden çok sosyal güvenlik merkezi varsa, sigortalı zorunlu sigortalığının geçtiği Sosyal Güvenlik Merkezi 4/b birimine başvurmalıdır.
Sigortalının yazılı talebi sonucu başvuruyu alan SGK İl/Merkez Müdürlüğü çakışan dönemlere ait yatırılmış primlere ait sigortalı ve işveren hissesinin tamamını (işsizlik sigortası primi hariç) sigortalının tabi olduğu statüdeki prim borcuna mahsup edecektir. Yapılan mahsuplaşma sonucu sigortalının tabi statüdeki sigortalıktan dolayı borcu kalmış ise kalan kısım sigortalı tarafından ödenecektir.

(Kaynak: Türkiye Gazetesi | 15.11.2009)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.