Yakup Kayıhan
Yeminli Mali Müşavir
ymm@yakupkayihan.com

Zayi Olan Mallara Ait Katma Değer Vergisinin Durumu

Geçenlerde, bir meslektaşımın çalıştığı fabrikada yangın çıkmış. Yangın sonucunda malların, makinelerin ve binanın bir kısmı yanmış. Yanma sonucu zayi olan iktisadi kıymetlerin alımında yüklenilen (ödenen) KDV’sinin ne olacağı konusunu sormuştu meslektaşım. Bu soruyu müteakip KDV kanununa bağlı olarak 23/06/2010 tarihinde sirküler yayınlandı. Bu sirküler doğrultusunda zayi olan malların KDV’sinin ne olması gerektiği konusunu okuyucularımla da  paylaşayım istedim. 

Zayi kavramı; Kaybolmak, yitmek, yok olmak, elden çıkmak, işe yaramaz hale gelmek ve buna benzer durumları ifade etme hali olarak kullanılır.  
 

Konu ile ilgili yasal mevzuat.

KDV Kanunu Madde:30/c

KDV Kanunu 1 ve 113 numaralı tebliğler ve 57 numaralı sirküler. 

Deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlığının yangın sebebiyle mücbir sebep ilân ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olanlar hariç olmak üzere, zayi olan mallara ait katma değer vergisi indirim konusu yapılamaz. (KDV Kanunu Madde:30/c) 

Kanun metninde geçen zayi olma hali, bir malın tamamen yok olması durumunu ifade ediyor. Başka bir anlatımla kısmen yok olma durumunu veya üretim sürecinde  oluşan fireleri kapsamıyor. Konuyu bu üç başlık etrafında irdelemeye çalışalım. 
 

Tamamen Zayi Olan Mallara İlişkin KDV’nin Durumu. 

-Deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlığının yangın sebebiyle mücbir sebep ilân ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olan malların KDV’sinin indirim konusu yapılacağı konusunda tereddüt yoktur. 

-Maliye Bakanlığının mücbir sebep ilan etmediği yangın sonucu zayi olan malların KDV’si indirim konusu yapılamaz. 

Örneğin, ithal edilen malların depolandığı antrepolarda çıkan yangın sonrasında Maliye Bakanlığınca mücbir sebep ilan edilmediği takdirde zayi olan malların ithalinde ödenen KDV’nin indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır. 

-Kullanım süresi geçen veya kullanılamayacak hale gelen mallar zayi olan mal olarak değerlendirilecek ve bu malların alımında yüklenilen KDV’nin indirim konusu yapılması mümkün olmayacaktır. 

Örneğin; 

- İmalatta kullanılmak için alınan ancak imalata girmeden eskime, bozulma, çürüme, çatlama vb. nedenlerle kullanılamaz hale gelen ve bu nedenle imalatta veya ambalajlamada kullanılabilme vasfını yitiren hammadde ve malzeme ile ambalaj maddeleri, 

- Son kullanma tarihinin geçmesi, çeşitli kimyasallar içerdiğinin tespit edilmesi gibi nedenlerle kanunen tekrar satılması mümkün olmayan ve imha edilen bisküvi, çikolata, konserve gibi gıda ürünleri, 

- Sağlık Bakanlığınca kullanımının yasaklanması nedeniyle imha edilen ilaçlar ile kullanım süresi içinde formül hatası bulunan, miadının dolması veya hasar görmesi nedeniyle kullanılamaz hale gelmiş, üretimden kalkmış, insan sağlığını tehdit eden ilaçlar, 

- Hatalı dikim, renk farklılığı, leke ve benzeri nedenlerle ya da şirket politikası gereği satışı mümkün olmadığından imha edilen malların alımında yüklenilen KDV’ler indirim konusu yapılamaz.  
 

Malların Değerinin Düşmesi Sonucu Meydana Gelen Kayıplar.

Malın tamamen yok olmaması, ancak değerinde önemli derecede düşüklük meydana gelmesi halinde malın zayi olması hükümleri geçerli olmayacaktır. Bu durumda malların zayi olması değil düşük bedelle veya zararına satışı söz konusu olacağından, bu malların alımı  dolayısıyla yüklenilen KDV nin indirim konusu yapılabileceği tabiidir. 

Örneğin; 

- Üretim esnasında renginde problem olan giyeceklerin, 

- Yangın sonucu tamamen yok olmayan ve ekonomik değeri olan yedek parça ve malzemelerin,daha düşük bir fiyatla satılması halinde bunlar nedeniyle yüklenilen KDV'nin tamamı indirim konusu yapılabilecektir.  
 

Fire Sonucu Meydana Gelen Kayıplar 

Fire, bir malın imalat sürecinde veya tüketiciye arzına kadar kendi doğal akışı içinde uğradığı fiziksel kayıp olarak tanımlandığından, imalat sırasında veya sonrasında meydana gelen firelerin zayi olan mal kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmamaktadır. Bu durumda, daha önce indirim konusu yapılan KDV’nin de düzeltilmesine gerek yoktur. Ancak, yasal düzenleme veya ilgili mesleki kuruluşlar tarafından belirlenen fire miktarını aşan kayıplara ilişkin giderlerin, Gelir veya Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre kazancın tespitinde indiriminin kabul edilmemesi halinde, bu giderler dolayısıyla yüklenilen KDV’nin de indirim konusu yapılması mümkün değildir. 

Örneğin; 

- Akaryakıtın depolanması sırasında ortaya çıkan ve ilgili kuruluşlar tarafından belirlenen oranlar dahilindeki kayıplar, 

- Balık çiftliklerinde balık üretimi esnasında pazarlama aşamasına ulaşıncaya kadar geçen süreçte, balık üretim ve besleme firesi olarak oluşan balık ölümleri, 

- Tavuk çiftliklerinde, üretimin doğal sonucu oluşan kayıplar, 

- Hazır giyim eşyası dikiminde veya ayakkabı yapımında üretim sürecindeki kesme, biçme, dikme gibi işlemlerin doğal sonucu olarak ortaya çıkan kayıplar, 

fire olarak değerlendirilmekte olup, bunlara ilişkin yüklenilen KDV indirim konusu yapılabilecektir. 
 

Değerlendirme. 

- Deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlığının yangın sebebiyle mücbir sebep ilân ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olan malların KDV’sinin indirim konusu yapılacağı, Maliye Bakanlığının mücbir sebep ilan etmediği yangın sonucu zayi olan malların KDV’si indirim konusu yapılamayacağı konusunda tereddüt yoktur. 

-Kullanım süresi geçen veya kullanılamayacak hale gelen malların zayi mal kapsamında değerlendirilip değerlendirilmeyeceği konusundaki tereddütleri yukarıda bahsettiğimiz sirküler gidermemektedir. 

Örneğin,süt mamulleri üretimi ile uğraşan bir kurumu düşünelim.Süt mamulünü üretirken,üretim süreci içerisinde oluşan süt ve diğer malzemelerde oluşan kayıplar fire olarak kabul edilecektir.Ancak,sütün temin edilip taşınması esnasında bozulması yani  üretim sürecine sokulamaması halinde fire değil zayi mal söz konusu olacaktır. Fire kabul edildiğinde,sütün alımında yüklenilen KDV indirim konusu yapılacak,zayi mal olarak kabul edildiğinde indirim konusu yapılamayacak. Sirkülerden anlaşılan bu. 

Bildiğimiz gibi fireler, işletmenin kullandığı teknolojiye göre de değişebilmektedir. Sütün taşınması esnasında,sütün muhafaza edildiği tankerin soğutma sisteminin bozulduğunu ve buna bağlı olarak da sütün de bozulduğunu varsayalım.Şimdi bu fire mi,zayi olan mal mı? Kanaatimce fire kabul edilmesi gerekir. Ama KDV Kanuna bağlı olarak yayınlanan 57 numaralı sirkülerden, bunun zayi mal olduğu anlaşılmaktadır. 

-Yangın nedeni ile Maliye Bakanlığının mücbir sebep ilan etme hali genel bir durum olup uygulamada pek karşılaşılmaz. 

-Herhangi bir yangın durumunda (Allah göstermesin) “Takdir Komisyonu”na müracaat edilmesi unutulmamalıdır. Aksi halde yanan malların değerinin gider yazılması da mümkün olmaz.  

-Son olarak,zayi olan malların alımında yüklenilen KDV’nin, malın zayi olduğu KDV beyannamesi döneminde “ilave edilecek KDV” olarak beyan edilmesi ve kanunen kabul edilmeyen gider karşılığı olarak da “ilave edilecek KDV” şeklinde defter kaydının yapılması gerektiğini de ifade etmiş olayım.  

06.07.2010

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.