Vehbi Cankat Güneş
İş Başmüfettişi
Hukukçu
vcankat@gmail.com

Yıllık Ücretli İzne Çıkan İşçiye Ücretinin Önceden Ödenmemesi İşverenlere Pahalıya Mal Olabilir

Dinlenmek her insanın elbette işçilerin de hakkıdır. Günümüzde çalışma hayatında yaşanan hız ve devinim, işçilerin maruz kaldıkları fiziksel ve psikolojik yorgunluk, dinlenme hakkını daha da önemli bir hale getirmiştir. Gün içerisinde kullandığımız molalar ve hafta tatilleri yanında çalışanlar için tatil dönemi artık neredeyse bir yıl öncesinde planlanan ve adeta iple çekilen bir rahatlama dönemidir. Ancak tatil planı yapmak ilave masrafları da beraberinde getirir. Konaklanacak otel ücreti, yurtiçi veya yurtdışı seyahat ücreti, tatil süresince yapılacak iaşe vb. masraflar… Henüz ücretini almamış işçinin tüm bu masrafları düşünmesi ayrıca bir strese neden olmaktadır.

Bu yazıda ülkemizde birçok işyerinde halen bilinmeyen, bazı işyerlerinde ise bilinmesine rağmen daha çok muhasebesel nedenlerle uygulamaya geçirilemeyen “yıllık ücretli izinde, izin dönemine denk gelen ücretin önceden işçiye ödenmesi gerektiği” hususuna ve buna uymayan işverenlerin karşı karşıya kalabilecekleri risklere güncel bir Yargıtay kararıyla değinilecektir.

Dinlenme Hakkının Unsurları 

Dinlenme hakkı dayanağını Anayasadan alan bir haktır. Anayasamızın 50. maddesine göre “Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.” 4857 sayılı İş Kanununun birçok maddesinde dinlenme hakkı somut hale getirilerek yasal bir zemine oturtulmuştur.

Dinlenme hakkını günlük, haftalık ve yıllık olarak üç başlık altında değerlendirebiliriz. Bunlar Kanunda ara dinlenmesi, hafta tatili ve yıllık ücretli izin hakkı şeklinde farklı maddelerde düzenlenmiştir. Ara dinlenmesi ve hafta tatili bu yazının konusu olmamakla birlikte, her üç dinlenme hakkında da dikkat edilmesi gereken husus, işçinin dinlenme süresinde “işyerinde yürüttüğü iş ile psikolojik bağının kesilmesi”dir. Bu bağ kesilmeden gerçek anlamda bir dinlenme hakkından bahsedemeyiz. Örneğin; işyerinde güvenlik görevlisi olarak çalışan bir işçi ara dinlenme süresinde araçların geçişini takip ederek bariyer indirme/kaldırma işlemini yapıyorsa veya dış ticaret uzmanı olarak çalışan bir işçiden hafta tatilinde veya yıllık iznini kullandığı dönemde işle ilgili gelen bir e-postaya cevap yazması isteniyorsa burada işçinin dinlenme hakkı gasp ediliyor demektir. 

YILLIK İZNE ÇIKACAK İŞÇİYE ÜCRETİ ÖNCEDEN PEŞİN OLARAK ÖDENMELİDİR

İş Kanununun 57/2. maddesi; “İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır.” hükmündedir. Maddenin son fıkrası ise; “Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir.” şeklindedir. Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği ise işverenin bu konudaki yükümlülüğünü biraz daha genişletmiştir. Yönetmeliğin 21 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre; “İşveren veya işveren vekili, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye izin dönemine ilişkin ücreti ile ödenmesi bu döneme rastlayan diğer ücret ve ücret niteliğindeki haklarını izine başlamadan önce peşin olarak vermek veya avans olarak ödemek zorundadır.”

Kanun ve Yönetmelik hükmü aksi bir yorumu gerektirmeyecek kadar açık şekilde yıllık izin kullanacak işçiye izin dönemine denk gelen ücretinin önceden ödenmesi gerektiğini hüküm altına almıştır. Ancak Yönetmelikte, Kanundan farklı olarak, “ödenmesi bu döneme rastlayan diğer ücret ve ücret niteliğindeki hakların” da izinden önce işçiye ödenmesi gerektiği belirtilmiştir. Peki bu “diğer ücret ve ücret niteliğindeki haklar”dan ne anlamak gerekir?

İş hukukunda ücret temel (çıplak) ücret ve giydirilmiş ücret olarak iki başlık altında incelenir. Temel ücret işçinin çalışmasının doğrudan karşılığı olarak ödenen ücret iken giydirilmiş ücret temel ücrete ilaveten işçiye sürekli şekilde ödenen yemek, yol, prim, ikramiye ve benzer nitelikte olan ve para ile ifade edilen veya edilebilen ödemeleri kapsar. Yönetmelik metninde geçen diğer ücret ve ücret niteliğindeki hakları bu şekilde anlamak gerekmektedir. Bunu bir örnekle açıklayalım:

Pazar günleri, arife günleri ve dini bayramlarda faaliyet göstermeyen, ücret ödeme günü her ayın 15. günü olan, dini bayramlardan önce işçilere bayram harçlığı verilmesi yönünde bir işyeri uygulamasına sahip olan ve 2025 yılı için bu tutarı net 5.000,00 TL şeklinde belirleyen bir işyerinde asgari ücretle çalışan işçi Ahmet, 02.06.2025 tarihinden itibaren 14 gün yıllık izin kullanacaktır. Bu durumda şayet Ahmet izin kullanmasaydı, 05.06.2025 (arife günü) tarihinde 5.000,00 TL bayram harçlığına, 15.06.2025 tarihinde ise aylık net ücreti olan 22.104, 67 TL’ye hak kazanacaktı. Ancak Ahmet, bayramdan önce yıllık ücretli iznini kullanmaya başladığı için, 02.06.2025-21.06.2025 tarihleri arasında kullanacağı 14 günlük yıllık izin dönemi ile (dini bayram günleri ve hafta tatili günleri izin hesabında dikkate alınmaz) dini bayram ve hafta tatili günlerine denk gelen ücretini peşin olarak almalıdır. Bu kapsamda, kullanacağı izinden önce, örnek olayda en geç 01.06.2025 tarihinde, işçi Ahmet’e 20 günlük ücretine (14 gün yıllık ücretli izin, 4,5 gün dini bayram, yarım gün işveren tarafından verilen izin, bir gün hafta tatili) denk gelen ücreti (736,82X20=14.736,40 TL) ve bayram harçlığı olan 5.000,00 TL bir arada peşin olarak ödenmelidir.  Bu şekilde ödeme yapılınca 15.05.2025-01.06.2025 tarihindeki çalışması için Ahmet’e 15.06.2025 tarihinde 13.262,76 TL (736,82X18); izinden sonraki çalışması için ise 15.07.2025 tarihinde (22.06.2025-14.07.2025) 16.946,82 TL (736,82X23) ücret ödemesi yapılması gerekecektir. 

Yıllık izne ayrılacak işçiye ödeme yapılırken işçinin talebinin olup olmamasının bir önemi yoktur. İşçi talep etsin veya etmesin işveren bu ödemeyi yapmakla yükümlüdür. İşçi yıllık izin değil de mazeret izni kullanıyorsa işverenin önceden ödeme yapma yükümlülüğü yoktur.

YILLIK İZİN DÖNEMİNE DENK GELEN ÜCRETİN ÖNCEDEN ÖDENMEMESİ İŞÇİ AÇISINDAN BİR HAKLI FESİH SEBEBİDİR, ŞARTLARI VARSA İŞÇİ KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANABİLİR

Yıllık izin dönemine denk gelen ücretin işçiye önceden ödenmemesinin işçi açısından haklı fesih konusu olup olamayacağı iş hukuku doktrininde tartışmalı bir konu iken yargıda da farklı yönde kararlara konu olmuştur. Ancak Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin güncel bir kararı ile (10.03.2025 tarihli, E: 2025/2024, K:2025/2487 sayılı) en azından yargı tarafında bundan sonrası için bir uygulama birliğine gidileceğini söyleyebiliriz.

Bahse konu Kararda İzmir Bölge Adliye Mahkemesi bünyesindeki mahkemeler tarafından farklı şekilde sonuçlara ulaşılması nedeniyle söz konusu kararlar arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi talebiyle yapılan değerlendirme neticesinde;

“Davalı tarafça aksi savunulmuş ise de davacıya nispi emredici nitelikte olan 4857 sayılı Kanun'un 53. maddesine göre hak kazandığı yıllık izin süresinin üstünde yıllık izin kullandırılmış olması, yıllık izin ücretinin mutlak emredici nitelikte olan 57. maddeye göre izin başlamadan evvel peşinen veya avans olarak ödenmesi yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

4857 sayılı Kanun'un 24/II-(e) hükmünde işveren tarafından işçiye ücretinin kanun hükümlerine uygun olarak ödenmemesi ve aynı maddenin (f) alt bendinde çalışma şartlarının uygulanmaması, haklı fesih nedeni olarak düzenlenmiştir. Şu hâlde anılan hükümler gereğince yıllık izne ilişkin ücretin, yıllık izne ayrılmadan evvel işverence peşin ödenmediği gerekçesiyle yapılan fesih haklı nedene dayalıdır.”

Şeklinde hüküm kurmuş ve yıllık ücretli izin kullanacak işçiye izin dönemine denk gelen ücretinin önceden ödenmemesini İş Kanunu md. 24/II-e bendi kapsamında iş sözleşmesinin feshinde haklı sebep olarak değerlendirmiştir. Bu nedenle, yıllık izne çıkan ancak yıllık izin dönemine denk gelen ücreti önceden ödenmeyen işçi, işyerindeki kıdemi bir yıl veya üzerinde ise, bu sebeple iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatını alabilir.

YILLIK İZİN DÖNEMİNE DENK GELEN ÜCRETİN ÖNCEDEN ÖDENMEMESİ İDARİ PARA CEZASINI GEREKTİRİR

İş Kanununun “Yıllık ücretli izin hükümlerine aykırılık” başlıklı 103. maddesine göre; yıllık ücretli izin dönemine denk gelen ücreti işçiye ödemeyen işveren veya işveren vekiline, bu durumda olan her işçi için, idari para cezası verilir. Bu cezanın 2025 yılındaki karşılığı, her bir işçi için 3.837,00 TL’dir. Kabahatler Kanunu çerçevesinde her bir fiil bir idari para cezasını gerektirdiğinden, örneğin ücretli yıllık izin hakkını iki parçada kullanan işçiye her iki izin döneminde izin dönemine denk gelen ücretini peşin olarak ödemeyen işverenin iki ayrı fiili ve kabahati söz konusudur ve iki ayrı fiil için iki ayrı idari para cezasının uygulanması gerektiğini düşünüyorum.

SONUÇ

İş Kanununun 57/2. maddesi ve Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği md.27/2 kapsamında; yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye izin dönemine ilişkin ücreti ile ödenmesi bu döneme rastlayan diğer ücret ve ücret niteliğindeki hakları, izine başlamadan önce peşin olarak verilmeli veya avans olarak ödemek ödenmelidir. Aksi durumda işçi haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanabilir. Ayrıca bu husus işçi başına idari para cezasını gerektirdiğinden yüksek tutarlarda bir idari para cezası gündeme gelebilir. Bu nedenle, Yargıtay’ın da güncel kararı ile birlikte, yıllık ücretli izne çıkan işçilere izin dönemine denk gelen ücret ve ücret niteliğindeki diğer haklarının ödenmesi noktasında işverenlikler tarafından gerekli aksiyonların alınmasının, ekonomik açıdan daha yüksek meblağlar ile karşı karşıya kalınmasının önüne geçeceği düşüncesindeyim.

* Yazıda yer verilen görüş ve düşünceler yazarın kendi görüş ve düşünceleri olup hiçbir şekilde çalıştığı Kuruma atfedilemez.

02.05.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.